دانستنی حقوقی | بیکاری کرونایی_١
گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، سیده زهرا حسینی، بیمه بیکاری از جمله حمایت‌های اجتماعی است که از اوایل قرن گذشته موردتوجه اروپائیان قرار گرفت و به تدریج در قاره اروپا گسترش یافت.
حمایت‌های ناشی از بیمه بیکاری از مدرنترین حمایت‌های اجتماعی از قشر کارگری می‌باشد که امروزه در ۶۵ کشور جهان در حال اجراست که اکثراً از کشور‌های پیشرفته هستند.
اگرچه بیمه بیکاری یکی از مترقی‌ترین حمایت‌های اجتماعی محسوب می‌شود و پوشش کامل آن نشانه‌ای از توسعه کشور‌ها به حساب می‌آید، اما نباید این موضوع باعث سستی وکاهلی جمعیت فعال جامعه شود لذا باید در دامنه پوشش بیمه بیکاری و اجرای دقیق قانون دقت نظر مضاعفی صورت پذیرد صورت پذیرد تا به تولید و بهره وری جامعه صدمه‌ای وارد نشود.
بیمه بیکاری بیمه‌ای است که پس از دست دادن شغل کارگر به عنوان جبران مالی یا (مقرری) تا زمان یافتن کار جدید بطور ماهیانه به وی پرداخت می‌شود زمان استفاده از مقرری بیمه بیکاری به تناسب پرداخت حق بیمه در زمان اشتغال خواهد بود.
حمایت‌های ناشی از بیمه بیکاری از مدرنترین حمایت‌های اجتماعی از قشر کارگری می‌باشد که امروزه در ۶۵ کشور جهان در حال اجراست که اکثراً از کشور‌های پیشرفته هستند.
اگرچه بیمه بیکاری یکی از مترقی‌ترین حمایت‌های اجتماعی محسوب می‌شود و پوشش کامل آن نشانه‌ای از توسعه کشور‌ها به حساب می‌آید، اما نباید این موضوع باعث سستی وکاهلی جمعیت فعال جامعه شود لذا باید در دامنه پوشش بیمه بیکاری و اجرای دقیق قانون دقت نظر مضاعفی صورت پذیرد صورت پذیرد تا به تولید و بهره وری جامعه صدمه‌ای وارد نشود.
بیمه بیکاری بیمه‌ای است که پس از دست دادن شغل کارگر به عنوان جبران مالی یا (مقرری) تا زمان یافتن کار جدید بطور ماهیانه به وی پرداخت می‌شود زمان استفاده از مقرری بیمه بیکاری به تناسب پرداخت حق بیمه در زمان اشتغال خواهد بود.
بیمه بیکاری در کشور‌های جهان:
در اغلب کشور‌ها میزان دریافت مقرری بیمه بیکاری متفاوت می‌باشد.
- در سوئد میزان مقرری بیمه بیکاری از ۱۰۰% حقوق ماهیانه به تدریج به ۸۰% حقوق زمان اشتغال کاهش پیدا می‌کند کارگر فقط می‌تواند تا ۲۰۰ روز افزایش از این مزایا استفاده کند و پس از آن در صورتی که فرزند زیر ۱۸ سال داشته باشد می‌تواند حداکثر تا ۴۵۰ روز از مزایای بیمه بیکاری استفاده کند و حداقل حقوق ۳۳۲ کرون سوئد خواهد بود.
- در کانادا میزان دریافت مقرری بیمه بیکاری حداکثر ۴۵ هفته است و مبلغ ماهیانه معمولاً به میزان ۵۵% آخرین حقوق دریافتی در زمان اشتغال خواهد بود سقف حقوق در کانادا ۴۰ هزار دلار است بنابراین حداکثر مبلغ دریافتی مقرری بگیر ۲۲ هزار دلار خواهد بود.
- در اسپانیا در صورتی که والدین فرد بیکار شاغل باشند بیمه بیکاری به وی تعلق نمی‌گیرد یا به نسبت درآمد والدین میزان آن کمتر می‌شود و مبلغ حق بیمه ۴۰۰ یورو و تنها برای مدت ۶ ماه پرداخت می‌شود.
- در برزیل افراد شاغلی در صورتی که بیکار شوند به سه شکل بیمه بیکاری دریافت می‌کنند:
۱- کسانی که بین ۶ تا ۱۱ ماه در سه سال گذشته آن کار کرده اند سه ماه بیمه بیکاری دریافت می‌کنند.
۲- کسانی که بین ۱۲ تا ۲۳ ماه در سه سال گذشته آن کار کرده اند ۴ ماه بیمه بیکاری دریافت می‌کنند.
۳- کسانی که حداقل ۲۴ ماه در سه سال گذشته آن کار کرده اند ۵ ماه بیمه بیکاری دریافت می‌کنند.
بیمه بیکاری در ایران:
بیمه بیکاری در ایران نیز طبق شرایط و ضوابط خاصی از سال ۱۳۶۶ به مرحله اجرا درآمد که پس از سه سال اجرای آزمایشی به لحاظ اهمیت موضوع و افزایش دامنه و گستردگی آن در سطح جامعه در سال ۱۳۶۹ این قانون بصورت دائمی درآمد.
در حال حاضر کلیه کارگران و بیمه شدگان اجباری تحت پوشش بیمه بیکاری قرار دارند که نزدیک به یک سوم جمعیت کشور را در بر می‌گیرد.
باتوجه به اینکه لایحه جدید بیمه بیکاری هم اکنون در مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌باشد لذا قانون فعلی بیمه بیکاری در سراسر کشور لازم الاجرا است طبق قانون بیمه بیکاری باتوجه به مدت زمان پرداخت حق بیمه مدت مقرری بیمه بیکاری حداقل ۶ ماه و حداکثر ۵۰ ماه می‌باشد. مبلغ مقرری بیمه بیکاری نیز ۵۵% آخرین حقوق دریافتی می‌باشد به شرطی که از حداقل دستمزد کمتر نباشد.
بیمه بیکاری به عنوان یک حمایت اجتماعی از نیروی کار محسوب می‌شود بنابراین باید از طرفی حمایت وصیانت از نیروی کار را در زمان بیکاری فراهم آورد و از سوی دیگر سبب کاهلی و تنبلی نیروی کار نگردیده و انگیزه لازم را برای اشتغال مجدد مقرری بگیر فراهم آورد.
گروه های مشمول بیمه بیکاری
در وضعیت فعلی در برخورد با مسئله بیمه بیکاری آنان به چند گروه تقسیم می شوند:
کارگرانی که در نهادهای دولتی و عمومی کار می کنند و با شرکتی قرارداد بسته اند و بیمه نیز هستند.
کارگرانی که دربخش خصوصی کار می کنند و بیمه هستند.
کارگرانی که قرارداد پیمانی (شبه رسمی) با نهادهای دولتی بسته اند و بیمه هستند.
کارگرانی که در بعضی از کارخانجات یا واحدهای صنعتی دارای قرارداد دائم هستند.
کارگرانی که چه در بخش دولتی و چه خصوصی دارای قرارداد فصلی، کار معین یا موقت می باشند.
در هر پنج شکل ممکن است بیمه بیکاری آنان به سازمان تأمین اجتماعی توسط کارفرمایان پرداخته شده یا نشده باشد. بهمین لحاظ علیرغم بهره مندی از خدمات بیمه درمانی در طول خدمت، در صورت بیکاری جایگاه آنان ارتباط مستقیم با نحوه پرداخت یا قصور در پرداخت حق بیمه بیکاری به سازمان تأمین اجتماعی دارد. گرچه سازمان مزبور در هر حال موظف به پرداخت حق بیمه بیکاری است، اما چنانچه از پشتوانه کمتری برخوردار باشد قادر به پوشش مطلوب نخواهد بود.
دومین نکته این است که کارگران قراردادهای دائم در صورتیکه در اثناء یا پایان قرارداد، بیکار شوند مشمول بیمه بیکاری می شوند. اما کارگران فصلی یا دارای قرارداد موقت (که ماهیت کار آنان غیر دائمی است) صرفاً در صورتیکه در حین کار اخراج شوند، می توانند از مزایای بیمه بیکاری استفاده کنند. بنابراین در صورت پایان مدت قرارداد های موقت و حتی تمدید مجدد جهاتی برای بهره مندی از مزایای مذکور وجود نداشته و لهذا نوع قراردادی که بسته می شود تأثیر مستقیمی در چگونگی تحت پوشش یافتن آنها از بیمه بیکاری است. نتیجه اینکه با توجه به گسترش قراردادهای موقت، مسئله ای که همواره نیروی کار از آن رنج می برد اینکه چرا قراردادهای آنها گرچه برای سالهای متمادی تمدید شود، باز هم آنان کارگران موقت تلقی می شوند.
مقررات و شرایط جاری
قانون بیمه بیکاری گروههای ذیل را از شمول قانون استثناء می کند.
بازنشستگان و از کار افتادگان کلی
صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری
اتباع خارجی
البته با توجه به اینکه بازنشستگان و از کار افتادگان و صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری خود بخود از مفهوم و تعریف کارگر خارج می باشند بهتر است در تعیین قلمرو بیمه بیکاری گفته شود: کلیه کارگران مشمول قانون تأمین اجتماعی تابع قانون کار بجز اتباع خارجی، تحت پوشش قانون بیمه بیکاری قراردارند. لیکن در حال حاضر، کارگر تحت پوشش بیمه بیکاری چنانچه بدون میل و اراده خود بیکار شود می تواند از مزایای پیش بینی شده درقانون استفاده نماید. حق بیمه بیکاری ۳% مزد یا حقوق بیمه شده بوده و پرداخت آن بعهده کارفرماست و بسته به اینکه مدت اشتغال قبل از بیکاری او چه میزانی باشد مدت پرداخت مقرری مربوط متفاوت و به هر حال دارای سقف معینی است. در این گفتار بدواً شرایط استحقاق مزایای بیمه بیکاری و سپس میزان مقرری و مدت آن مورد بحث قرار می گیرد.
شرایط استحقاق مزایای بیمه بیکاری
امکان بهره مند شدن از مزایای بیمه بیکاری مستلزم وجود شرایط ذیل است:
کارگر بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار است، تشخیص بیکاری بدون میل و اراده و تعیین تاریخ وقوع بیکاری بیمه شده بعهده واحد کار و امور اجتماعی محل می باشد.
کارگر بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار است، تشخیص بیکاری بدون میل و اراده و تعیین تاریخ وقوع بیکاری بیمه شده بعهده واحد کار و امور اجتماعی محل می باشد.
بنابراین چنانچه قصور یا تقصیر کارگر درانجام کار یا وظایف محوله در مراجع حل اختلاف احراز شود چنین کارگری حق استفاده از مقرری بیمه بیکاری را نخواهد داشت. درهمین ارتباط از سازمان تأمین اجتماعی پرسش و پاسخی به شرح ذیل به عمل آمده است:
حال سوال اینجاست که اگر بیمه شده ای بدلیل قصور در انجام وظایف محوله از کار برکنار و متقاضی دریافت مقرری بیمه بیکاری می باشد آیا فرد مورد نظر محق به دریافت مقرری بیمه بیکاری می باشد یا خیر؟»
باید گفت که بیکار شدگانی که وفق مقررات قانون کار و حسب آراء مراجع حل اختلاف مقرر در قانون مذکور به دلیل قصور از انجام وظایف محوله توسط کارفرما اخراج می گردند محق به دریافت مقرّری بیمه نخواهند بود.
البته تشخیص موضوع با واحد کار و اموراجتماعی محل خواهد بود و طبعاً با معرفی از واحد کار و امور اجتماعی لازم است بیمه شده بیکار تحت پوشش قرار گیرد و لذا مرجع تشخیص چنین موضوعی سازمان تأمین اجتماعی نیست.
از طرف دیگر در مواردی که اخراج کارگر موجه باشد ولی بدون میل و اراده تلقی گردد، مثل مواردی که بر اساس قانون کار اخراج موجه تشخیص می گردد، بیمه شده مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهد بود. بدیهی است چنانچه حکم برگشت به کار کارگر صادر شود و کارگر بخواهد از اعاده به کار امتناع نماید این بیکاری با میل و اراده تلقی و مشمول استفاده از مزایای بیمه بیکاری نیست.
بیمه شده بیکار قبل از بیکار شدن حداقل ۶ ماهه سابقه پرداخت حق بیمه بیکاری داشته باشد.
از طرف دیگر در مواردی که اخراج کارگر موجه باشد ولی بدون میل و اراده تلقی گردد، مثل مواردی که بر اساس قانون کار اخراج موجه تشخیص می گردد، بیمه شده مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهد بود. بدیهی است چنانچه حکم برگشت به کار کارگر صادر شود و کارگر بخواهد از اعاده به کار امتناع نماید این بیکاری با میل و اراده تلقی و مشمول استفاده از مزایای بیمه بیکاری نیست.
بیمه شده بیکار قبل از بیکار شدن حداقل ۶ ماهه سابقه پرداخت حق بیمه بیکاری داشته باشد.
چنانچه بیکاری بوجود آمده ناشی از حوادث قهریه و غیر مترقبه مثل سیل، زلزله، آتش سوزی و جنگ و از این قبیل باشد ولی کارگر سابقه کار کمتر از شش ماه داشته و طبعاً حق بیمه مقرر او در مدت کارکرد پرداخت شده باشد، با چنین کارگری مثل اشخاصی که حق بیمه شش ماه پرداخته اند برخورد شده و مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند بود.
در رابطه با پرداخت حق بیمه همانطور که قبلاً اشاره شد پرداخت آن بعهده کارفرماست، چنانچه کارفرما به وظیفه قانونی خود عمل ننماید، این موضوع رافع مسئولیت سازمان تأمین اجتماعی در برقراری مقرری بیمه بیکاری نخواهد بود و همینکه ثابت شود کارگر در کارگاه مشمول قانون کار شاغل بوده مشمول بیمه بیکاری است و سازمان تأمین اجتماعی نیز وظیفه خواهد داشت حق بیمه وصول نشده را بر اساس ماده ۵۰ قانون تأمین اجتماعی پرداخت کند.
مدت پرداخت مقرری بیکاری
مقرری بیکاری از روز اول بیکاری قابل پرداخت است و سقف زمانی پرداخت برای مجردین تا ۳۶ ماه و برای متأهلین و متکلفین تا ۵۰ ماه از تاریخ بیکاری با توجه به سنوات پرداخت حق بیمه است. در مورد افرادی که دارای ۵۵ سال سن و بیشتر می‌باشند، سقف زمانی مزبور رعایت نشده و پرداخت مقرری بیمه بیکاری تا بازنشستگی آنان ادامه می‌یابد. چنانچه بیمه شده بیکار در اثناء استفاده از مقرری بیمه بیکاری به خدمت وظیفه اعزام شود یا زندانی گردد، چنانچه متأهل باشد مقرری بیمه بیکاری او قطع نمی‌شود، ولی اگر مجرد باشد در اعزام به خدمت قطع شده و در مورد زندانی شدن درصورت مجرم شناخته شدن مقرری قطع و پس از رفع مانع و اعاده از خدمت یا آزادی، چنانچه بیکار باشد مشمول دریافت مقرری بیکاری مزبور خواهد شد.
اگر کارگر در چند نوبت مجزا از مقرری بیمه بیکاری استفاده نماید، جمع مدت با احتساب دوره‌های قبلی ملاک بوده و مازاد بر سقف زمانی قانونی پرداختی صورت نمی‌پذیرد، مضافاً مدت دریافت مقرری بیکاری جزء سوابق پرداخت حق بیمه از نظر بازنشستگی، از کار افتادگی و فوت محسوب می‌گردد.
استفاده از مزایای بیمه بیکاری نباید مختص بیمه شدگانی باشد که کار مستمر و یا اصطلاحاً قرارداد کار غیر موقت دارند، بلکه کارگرانی هم که درکار‌های مستمر قرارداد موقت دارند چه اینکه در اثناء کار بدون میل و اراده بیکار شوند و یا در پایان قرارداد به کارشان خاتمه داده شود مشمول مزایای بیمه بیکاری خواهند بود.
ارسال نظرات