یادداشت دانشجویی |
گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، علیرضا بهرامی؛ در روز‌هایی که گروه مذاکره‌کننده ایرانی از به رسمیت شناخته شدن حق استفاده از انرژی هسته‌ای و لغو تمامی تحریم‌ها سخن می‌گفتند، باراک اوباما در اولین سخنرانی بعد از توافق برجام، به بازرسی‌های ۲۴ ساعته و دائمیِ مأموران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اشاره کرد و گفت: «بر مبنای این توافق، بازرسان قادر خواهند بود به هرجایی مشکوک هستند، از آن بازرسی به عمل‌آورند. سازمان مسئول این بازرسی‌ها، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، امکان دسترسی به هرجایی را که لازم باشد، هر زمان که لازم باشد خواهد داشت. این‌ها دائمی خواهد بود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران به توافق رسیده است که بتواند تحقیقات خود را درباره ابعاد احتمالی نظامی برنامه ایران تکمیل کند.»
گروه مذاکره‌کننده ایرانی، در بند ۶۴ پیوست ۱ معاهده برجام، اجرای موقت پروتکل الحاقی را تا زمان اجرایی شدن قانونی آن، عهده‌دار شده است. ارائه شرح کلی از فعالیت‌ها و مشخصات اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط با برنامه هسته‌ای، اجازه دسترسی به اماکن تعیین‌شده توسط آژانس، صدور ویزای بلندمدت برای بازرسان آژانس با مجوز ورود و خروج متعدد، قرار دادن دستگاه‌های نظارتی در اماکن هسته‌ای و آمادگی برای بازرسی‌های بدون اعلام قبلی و بدون تعیین زمان و مکان از جمله تعهدات کشور به آژانس مطابق مفاد این پروتکل است.
در بند ۷۴ تا ۷۸ پیوست ۱ معاهده برجام نیز، سازوکار دسترسی آژانس به اماکنی که موجب نگرانی این سازمان می‌شود، ترسیم‌شده است. اگرچه از آژانس خواسته شده برای صیانت از اسرار ایران، اقدامات محتاطانه لازم را انجام دهد، اما ازآنجایی‌که میان اماکن نظامی و غیرنظامی تفکیکی لحاظ نشده است، آژانس می‌تواند از سایت‌های نظامی کشور هم بازدید نماید. این تعهدات به انضمام سایر تعهدات، ایران را به زیر ذره‌بین آژانس برده و این امکان را فراهم می‌نماید که آژانس، اطلاعات جامع، به‌روز و دقیقی از فعالیت‌های هسته‌ای ما داشته باشد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، اخیراً در توییتی اعلام کرده که بیش از ۹۲ درصد بازرسی‌های آژانس در موارد مشابه جهانی در ایران انجام‌شده و ایران در مقابل آژانس کاملاً شفاف عمل نموده است.
روایت یک خرابکاری
اوایل تیرماه امسال، کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران از وقوع انفجار در یکی از سوله‌های در حال ساخت نظنز خبر داد. حادثه‌ای که بمباران هوایی بودن آن رد شد و غریب آبادی، نماینده دائم ایران در آژانس، در نشست فصلی شورای حکام آژانس، این واقعه را «خرابکاری» خواند.
گرچه باید منتظر اعلام رسمی علت حادثه توسط شورای عالی امنیت ملی و دیگر نهاد‌های ذی‌صلاح باشیم، اما به نظر می‌رسد تردد بازرسان آژانس در اماکن هسته‌ای کشور، با خرابکاری در این اماکن بی‌ارتباط نیست.
جواد کریمی قدوسی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، در توضیح علت حادثه نطنز گفت: «بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قالب پروتکل الحاقی، ۶ بار از نقطه‌ای که در سایت هسته‌ای نطنز خرابکاری صورت گرفت، بازدید کردند.»
در آبان ماه سال گذشته نیز ممانعت ایران از ورود بازرسان به سایت نطنز جنجال زیادی به پا کرد. در بازرسی معمول ورودی مجموعه، دستگاه‌های تشخیص ویژه، هنگام بررسی یکی از مأموران آژانس هشدار داد و تیم امنیتی از ورود وی جلوگیری کردند.
لزوم تجدیدنظر در بازرسی‌ها
درز اطلاعات، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به تأسیسات هسته‌ای کشور وارد کرده است، اما دولتمردان هنوز به دسترسی‌های گسترده و راستی‌آزمایی مکرر بازرسان آژانس به مثابه فرصتی برای اعتمادسازی و تلاش برای راضی نگه داشتن این سازمان می‌نگرند؛ به این امید که بتوانند از فروپاشی برجام جلوگیری کنند. این فرض در حالی است که تقدم فشار‌های سیاسی بر تصمیمات کارشناسی در رفتار مسئولین آژانس، به وضوح قابل مشاهده است. خروج آمریکا از برجام، عدم پایبندی سایر اعضا به تعهدات‌شان و رفتار غیر صادقانه آژانس از یکسو و واکنش توأم با انفعال دولت ایران از سوی دیگر، طرف مقابل را به این تحلیل رسانده است که ایران از تحمل هر رفتاری برای حفظ برجام، مضایقه نخواهد کرد؛ بنابراین همزمان با تلاش برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌کوشند با نگه‌داشتن ایران در برجام، از پیشرفت صنعت هسته‌ای کشور جلوگیری کنند.
اکنون‌که در نزدیک‌ترین وضعیت به روزگار قبل از برجام هستیم و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل به‌منزلۀ چکانده شدن ماشه در پیکر بی‌رمق برجام است، منافع ملی ایجاب می‌کند که به جای انتظار کشیدن برای انتخابات آمریکا، در بازرسی‌های بی‌قیدوشرط بازرسان آژانس، تجدید نظر کنیم و آسیب‌های وارده به امنیت ملی را به حداقل برسانیم. از نمایندگان محترم مجلس انتظار می‌رود که ضمن استفاده از نظر کارشناسان این حوزه، در تصویب طرح سه فوریتی «اقدام متقابل ایران علیه مکانیسم ماشه» و لغو اجرای پروتکل الحاقی تعجیل نمایند.
علیرضا بهرامی - نائب دبیر انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه علامه طباطبائی (ره)
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.
ارسال نظرات