توان رقابت خشکبار ایرانی با رقبای خارجی

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، توسعه صادرات یکی از مهم‌ترین اهداف اقتصادی کشور‌ها در دنیا محسوب می‌شود و این موضوع در کشور‌های درحال‌توسعه مانند ایران که بیشتر به صادرات نفت شناخته می‌شود و در تلاش است خود را از وابستگی به نفت رها کند، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. خشکبار ایرانی مانند زعفران، خرما، انجیر، کشمش، گردو، زرشک، بادام و به خصوص پسته ایرانی ازجمله محصولات صادراتی هستند که در زمره اصلی‌ترین صادرات غیرنفتی کشور محسوب می‌گردند.
ایران یکی از بزرگ‌ترین کشور‌های تولیدکننده خشکبار در جهان است و رقیبی جدی برای تولیدکنندگان خشکبار به‌حساب می‌آید. خشکبار ایرانی از مرغوب‌ترین و پرفروش‌ترین محصولات ایرانی در دیگر کشورهاست و بسیاری از کشور‌های اتحادیه اروپا خواهان محصولات خشکبار ایران هستند.
آمار‌های منتشرشده توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد ایران در پنج‌ماهه سال ۹۹، ۴۴۹ میلیون و ۹۳۹ هزار دلار و به ارزش وزنی ۱۳۱ هزار و ۷۱۹ تن انواع خشکبار صادر کرده است.
اساس صادرات خشکبار ایران بر محصولات پسته، کشمش، خرما و انجیر است، اما پسته از میان سایر محصولات شهرت بیشتری در جهان کسب کرده و جزء باارزش‌ترین محصولات کشاورزی ایران به شمار می‌آید و مرغوب‌ترین نوع در دنیا محسوب می‌شود.
شرایط مناسب اقلیمی در کشور و پتانسیل بالای تولید محصولات کشاورزی، فرصت بی‌نظیری است که می‌تواند بار ارزآوری به کشور را به دوش بکشد و کشور را از معضل تک‌محصولی بودن برهاند. بعضی از شهر‌های کشور نیز به دلیل تولید بالای خشکباری که تولید می‌کنند، به نام آن محصول شناخته می‌شوند، مانند پسته رفسنجان، گردوی تویسرکان و کشمش ملایر.
باوجوداین‌که ایران در تولید خشکبار حرف‌های زیادی برای گفتن دارد، اما صادرکنندگان این محصولات با سختی‌هایی ازجمله قوانین و بخشنامه‌های متعدد و دست و پاگیر بانک مرکزی و نوسانات نرخ ارز روبه‌رو هستند و این مسئله در کنار شیوع کرونا، آمار صادرات این محصولات را به‌شدت کاهش داده است.
شاید در نگاه نخست تحریم‌ها و عدم امکان فروش نفت برای کشور به یکی از چالش‌های مهم اقتصادی مبدل شود، اما با داشتن نگاه بلندمدت می‌توان از این تهدید به عنوان فرصتی برای تمرکز به صادرات محصولات غیرنفتی استفاده کرد و بخش‌های مغفول مانده صادرات غیرنفتی را فعال نمود.

خشکبار ایرانی در دنیا شناخته‌شده است
محمدحسن شمس‌فرد، رئیس انجمن صادرکنندگان خشکبار ایران با اشاره به افزایش تولید خشکبار بیان کرد: تولید خشکبار در سال‌جاری نسبت به سال‌های قبل بهتر بود و میزان تولید محصول پسته، خرما، کشمش و انجیر زیاد شده است. تولید پسته در سال قبل در حدود ۱۷۰ هزار تن بود و امسال به حدود ۲۲۰ هزار تن رسید. تولید کشمش به ۲۵۰ هزار تن رسید درحالی‌که سال قبل ۱۸۰ هزار تن بوده است. خرما هم به حدود دو برابر تولید نسبت به سال‌های قبل رسیده است. وی تحریم‌ها را عاملی بازدارنده در صادرات عنوان کرد و افزود: با وجود تحریم‌های فعلی فروش محصولات ما در کشور‌های دیگر با مشکل همراه است و نمی‌توانیم کالای خود را به نام ایرانی به فروش برسانیم، به همین علت محصولات خود را از کشور ثالث صادر می‌کنیم. خریداران خشکبار ایرانی می‌دانند که محصول، ایرانی است، اما به نام شرکت‌ها در کشور‌های دیگر زده می‌شود.
شمس فرد با اشاره به وجود مشکلات صادرکنندگان خشکبار بیان کند: کشور ما با مشکل ارزآوری روبه‌رواست و خشکبار میزان عمده‌ای از صادرات محصولات سنتی را به عهده دارد، اما بانک مرکزی با قوانین خلق‌الساعه صادرکنندگان را با مشکل روبه‌رو می‌کند و جلوی کار آن‌ها را همچون تحریم داخلی می‌گیرد، ولی با این حال صادرکنندگان محصولات خود را صادر می‌کنند.
وی ادامه داد: صادرکننده، محصول خود را بر اساس نرخ ارز بازار آزاد خریداری می‌کند، زیرا باغداران از نرخ ارز مطلع هستند و بر همان اساس هم نرخ کالای خود را افزایش می‌دهند. صادرکننده بعد از فروش محصول و دریافت ارز حاصل از صادرات باید ارز را به سامانه نیما وارد کند، اما تفاوت ۵ هزارتومانی نرخ ارز نیمایی و بازار آزاد باعث متضرر شدن صادرکننده می‌شود.

رئیس انجمن صادرکنندگان خشکبار ایران
اضافه کرد: صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات خود را بازمی‌گردانند، زیرا در غیر این صورت صادرکننده نمی‌تواند کالا بخرد و یا صادر کند. وقتی در برابر صادرکنندگان چنین موانعی قرار داده می‌شود به شکل‌گیری کالای قاچاق منجر می‌گردد.
وی اظهار کرد: قاچاقچی که ارز را می‌گیرد و به دولت بازنمی‌گرداند، آن را در بازار آزاد به فروش می‌رساند و یا نگه می‌دارد. وقتی خشکبار از طریق صادرکنندگان معتبر صادر نشود، از طریق افرادی با کارت‌های اجاره‌ای صادر می‌گردد. برخی شرکت‌های تازه تأسیس که اقدام به صادرات و واردات می‌کنند، با در اختیار داشتن کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف و بدون سابقه صادراتی اقدام به صادرات خشکبار با قیمت‌های نازل کرده و بدون پرداخت مالیات موجب کاهش درآمد ارزی کشور می‌شوند.
شمس فرد، خشکبار ایرانی را دارای کیفیت مرغوب دانست و افزود: بیشتر محصولات کشاورزی که در خاک ایران تولید می‌شوند، دارای کیفیت قابل قبولی هستند. نه‌تن‌ها پسته که از نظر کیفیت، بهترین در دنیا محسوب می‌شود، بلکه کشمش ایرانی هم در مقایسه با کشمش ترکیه که در همسایگی ایران قرار دارد، طعم و مزه بهتری دارد. خشکبار ایرانی در دنیا شناخته‌شده است و اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها هم به این مسئله اذعان دارند. آمریکا مهم‌ترین تولیدکننده پسته در دنیاست، ولی با این حال کیفیت پسته ایرانی قابل قیاس با پسته آمریکایی نیست.
وی با اشاره به این‌که صادرات خشکبار بیشتر به صورت فله‌ای انجام می‌گیرد، افزود: خریداران خشکبار تمایل به خرید فله‌ای دارند، زیرا خریداران عمده، محصول را به مراکز مختلفی به فروش می‌رسانند و هر کدام از آن‌ها برند مخصوص خود را بر روی بسته‌بندی ثبت می‌کنند. کشور‌های بزرگ تولیدکننده خشکبار مانند آمریکا هم محصول خود را به صورت فله‌ای صادر می‌نمایند.
شمس فرد یادآور شد: بعضی از کشور‌ها هم محصول را به صورت بسته‌بندی از ایران خریداری می‌کنند، اما بسته‌بندی که موردنظر آن‌ها باشد. ما به علت درج جمله‌ها یا عکس‌های خاص، امکان بعضی از بسته‌بندی‌های موردنظر کشور‌های خریدار را نداریم.
وی بارد این‌که انحصار در صادرات خشکبار وجود ندارد، افزود: صادرات خشکبار به عهده بخش خصوصی است، زیرا اگر در دست دولت قرار می‌گرفت، با مشکل مواجه می‌شد. هر شخصی که امکان و توانایی تولید خشکبار را داشته باشد، می‌تواند اقدام به انجام این کار بکند و هیچ محدودیتی در این زمینه وجود ندارد.
رئیس انجمن صادرکنندگان خشکبار با اشاره به کاهش میزان صادرات خشکبار تصریح کرد: میزان صادرات در سال ۹۸ بیش از دو میلیارد دلار بود، درحالی‌که در سال‌های گذشته بیش از ۳ میلیارد دلار صادرات خشکبار از کشور صورت می‌گرفت. شیوع کرونا در سال ۹۹ و قوانین سختگیرانه‌ای که بانک مرکزی برای صادرکنندگان ایجاد کرد، از دلایل کاهش صادرات بوده است.
شمس فرد با اشاره به کشور‌های هدف صادراتی خشکبار ایرانی بیان کرد: کشور‌های اتحادیه اروپا مهم‌ترین بازار هدف صادراتی محسوب می‌شوند. علاوه بر آن‌ها چین هم یکی از مهم‌ترین کشور‌های دریافت‌کننده خشکبار ایرانی است، اما امکان صادرات مستقیم به این کشور وجود ندارد و از طریق هنگ‌کنگ به چین صادرات انجام می‌گیرد. به کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس هم در سال‌های گذشته صادرات بیشتری انجام می‌گرفت، اما اکنون به علت بروز اختلافات سیاسی، میزان صادرات کمتر شده است. روسیه هم یکی دیگر از کشور‌های دریافت‌کننده خشکبار است که صادرات به آن رو به رشد است.
وی با تأکید بر ضرورت سرمایه‌گذاری بر تولید و فرآوری خشکبار افزود: با برنامه‌ریزی صحیح و اصولی، جایگاه برتر ایران در صادرات این محصولات به خصوص پسته که در یک دهه اخیر تضعیف‌شده است، به دست می‌آید. مواد غذایی مشمول تحریم‌های آمریکا نمی‌شود و، چون صادرات خشکبار زیرمجموعه مواد غذایی محسوب می‌گردد، می‌تواند به ارزآوری کشور کمک کند.

منبع: رسالت