واشنتگن دی سی، خوب یا لعنتی؟ / فرصت‌هایی که تا الان، فدای برجام شد

 گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو- علیرضا پورجعفری، یکی از فرصت‌هایی که همیشه پیش روی ایران بوده، تعامل با کشور‌هایی است که به شکل مستقیم و غیر مستقیم توانسته‌اند در شرایط سخت تحریمی کمک حال کشور باشند. این یعنی در شرایطی که تحریم‌ها راه‌های ورود و خروج کالا یا خدمات و ارز را به کشور سخت کرده بود، تعامل با کشور‌های آمریکایی جنوبی موجب شد تا فشار‌های ناشی از تحریم به معیشت مردم آسیب جدی وارد نکند.

با روی کار آمدن دولت یازدهم و دوازدهم که دال گفتمانی خود را بر اساس منطق مذاکره و سازش با غرب گذاشته بود، ورق برگشت و روند استفاده از ظرفیت این کشور‌ها که شاید پیشتر تعامل با آن‌ها بعضاً مورد تمسخر برخی داخلی‌ها نیز قرار می‌گرفت، به طور کلی بسته شد.

این یعنی ظرفیت‌های خوبی که کشور‌هایی نظیر کوبا، ونزوئلا و ... در برهه‌های زمانی مختلف در اختیار جمهوری اسلامی قرار داده بودند به یکباره با تغییر دولت در ایران سوخت و از بین رفت و از طرف دیگر تمام وقت و انرژی دولت صرف و هزینه مذاکره با غرب و به طور مشخص آمریکایی شد که در بدعهدی آن هم با کشوری مانند ایران در دنیا زبان‌زد است.

یکی از کشور‌هایی که بازار آن همیشه یک فرصت خوب برای جمهوری اسلامی بود، کوبا است. اما آمار‌ها نشان می‌دهد که  حجم صادرات ایران به این کشور طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۸ از ۱۰ میلیون دلار به ۶ هزار دلار تا سال ۹۷ رسیده و در سال ۹۸ نیز صفر شده است؟!

کوبا علاوه بر آنکه بازار وارداتی به ارزش ۵/۴ میلیارد دلار در اختیار دارد، سال‌ها با وجود تحریم‌های ظالمانه آمریکا، در حوزه‌های پزشکی، نانو تکنولوژی، علمی، دارویی و انرژی نیز پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته که می‌توانست و می‌تواند برای گسترش همکاری با کشورمان مفید باشد.

علاوه بر این کشور، می‌توان به کشوری مانند ونزوئلا اشاره داشت که تا پیش از برجام، ایران هم از نظر اقتصادی و هم از نظر سیاسی روابط مطلوبی با آن داشت. چندی پیش نیز به دلیل شرایطی که ناشی از تحریم‎های آمریکا به وجود آمده بود، ارسال محموله‎های نفتی به این کشور موجب شد تا منابعی از طلا و سکه به داخل کشور وارد شود تا مقداری بازار‌های داخلی آرامش پیدا کند.

در همین راستا بد نیست بدانیم که براساس گزارش اویل پرایس، ونزوئلا که صاحب بزرگترین ذخایر نفت قطعی جهان است، تولید نفت‌اش از حدود ۲/۱ تا ۲/۳ میلیون بشکه در روز، طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷، به ۱/۲ میلیون بشکه در سال ۲۰۱۹ رسیده است.

سفر اخیر وزیر امورخارجه به کشور‌های آمریکای جنوبی و دیدار با سران کشور‌هایی مانند ونزوئلا و اکوآدور نشان می‌دهد که دولت می‌خواهد در فرصت باقی‌مانده فرمان سیاست خارجی خود را به سمتی که نزدیک به هشت سال از آن غافل بود، بچرخاند؛ این‌ها در حالیست که در دولت‌های یازدهم و دوازهم طوری عمل شد که همه چیز قربانی برجام شود و با این راهبرد کلیه این مسیر‌ها سوخت و به تعبیر بهتر از میان رفت.

اخیراً نیز سفر محمدجواد ظریف در شرایطی است که در دهه هفتاد تا کنون بار‌ها رهبر معظم انقلاب اسلامی بر تمرکز به ظرفیت شرق و سایر کشور‌ها تاکید ویژه داشتند و در سه دهه گذشته نیز کارشناسان سیاسی – اقتصادی بسیاری این مساله را حیاتی تلقی می‌کردند.

با وجود آنکه ظاهراً دولت دریافته است که در این ماه‌های آخر می‌بایست ظرفیت‌های سوخته را احیا کند، اما به راحتی نیز نمی‌تواند و یا به تعبیر بهتر نمی‌خواهد از کنار نتیجه انتخابات آمریکا عبور کند. در همین راستا، اخیراً حسن روحانی رئیس‌جمهور در واکنش به احتمال بازگشت رئیس جمهور جدید آمریکا به برجام آن هم با شروطی خاص اشاره کرده است که "فرصت‌ها را نباید از دست داد".

روحانی در حالی مدعی می‌شود که نباید فرصت‌ها را از دست داد که دولت وی در این سال‌ها ظرفیت‌های بسیار زیادی را در حوزه تعاملی نه تنها از دست داده بلکه سوزانده است؛ حال اینکه هدف وی از چراغ سبز نشان دادن برای مذاکره مجدد با آمریکا در قالب برجام آن هم در شرایطی که چندی پیش واشنگتن را لعنت می‌کرد، معلوم نیست.