علت پایین و بالا شدن قیمت دلار در روز‌های اخیر / نباید اقتصاد معطل بایدن و برجام شود

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، برای تبیین اینکه بازار ارز ایران تابع عوامل سیاسی، اقتصادی یا سوگیری‌ها و دستوراتی است که از سوی دولت و بانک مرکزی تاثیر می‌پذیرد با کارشناسان مختلفی گفتگو کردیم تا به این نتیجه برسیم که بالاخره بازار ارز ما هیجانی بالا و پایین می‌شود یا عوامل پیدا و پنهانی از دولت تا دلالان بر آن تاثیر گذارند. اله‌وردی رجایی سلماسی؛ اقتصاددان و بنیانگذار بانک سامان نظرات خود را درباره تحولات اقتصادی ایران با آقای جوبایدن، امید به برجام، نقش بانک مرکزی در کاهش نرخ ارز در روز‌های گذشته و بازگشت قیمت ارز به روز‌های قبلی بیان کرده که در ادامه می‌خوانیم.

بازار ارز در روز‌های اخیر با کاهش و مجددا با افزایش نرخ ارز مواجه شد. شما مهمترین عامل ریزش یا افزایش نرخ ارز را در چه مسائلی می‌بینید؟
انتظارات واژه آشنایی در اقتصاد ماست، انتظاراتی که از مسائل سیاسی تا اقتصادی بخش‌های مختلفی از اقتصاد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ریزش نرخ ارز درروز‌های گذشته که ناشی از حالت انتظاری پیروزی اقای جوبایدن بود بازار‌های ایران را بعد از انتخابات آمریکا تحت تاثیر قرار داد. رسانه‌ها در ماه‌های گذشته از قول آقای بایدن به مردم وعده داده بودند که با پیروزی دموکرات‌ها آن‌ها به برجام باز می‌گردند، لذا بازار‌های مختلف منجمله بازار ارز منتظر چنین خبری بود. بازگشت آمریکا به برجام به معنای گشایش اقتصادی و بازگشت ارز‌های بلوکه شده ایران در خارج از کشور است لذا انتخاب آقای بایدن این پیام را به بازار داد که هر احتمالی ممکن است. ورود مجدد امریکا به برجام و تسهیل نقل و انتقال پول و مبادلات مالی قطعا منجر به کاهش قیمت ارز می‌شود بنابراین مهمترین دلیل کاهش نرخ ارز بعد از هیجانات انتخابات آمریکا همین مساله امید به بازگشت به برجام و تسهیل معاملات و نقل و انتقالات مالی بود.

حالا که آقای بایدن به عنوان رئیس جمهور آمریکا انتخاب شده است این انتخاب چقدر بر روند اقتصادی ما در کوتاه مدت تاثیر می‌گذارد؟
درست است که آقای بایدن درباره بازگشت به برجام حرف زده است، اما به معنای این نیست که بلافاصله این موضوع را در دستور کار خود قرار می‌دهد، ضمن اینکه آقای بایدن دو ماه دیگر وارد کاخ سفید می‌شود. مدت‌ها طول می‌کشد تا آقای بایدن به فکر برجام بیفتد بنابراین به هیچ جه نباید اقتصاد را معطل برجام و بازگشت آقای بایدن به برجام کنیم، اگر قرار است بازگشتی به برجام هم صورت بگیرد همان زمان باید به آن فکر کنیم و تا آن زمان روال مدیریت درست اقتصادی را در کشور دنبال کنیم.

با اینکه گفتید انتخاب آقای بایدن به بازار پیام‌های خوبی مبنی بر تسهیل مراودات مالی داد، اما این خبر خوب دیری نپایید که نرخ ارز به روز‌های قبل برگشت آیا می‌توان گفت بانک مرکزی دربازگشت نرخ ارز به قیمت قبلی دست داشته است؟
اینگونه می‌توان تحلیل کرد که اگر پیام انتخابات آمریکا یا انتخاب آقای بایدن روی بازار ارز ایران چندان تاثیری نداشته است، کاهش یک باره قیمت ارز شاید ناشی از تزریق ارز توسط بانک مرکزی به بازار است. اما افزایش نرخ ارز را هم می‌توان به دخالت دولت و بانک مرکزی و ترخیص کالا‌های رسوب شده در گمرک نسبت داد. به هر حال بسیاری از کالا‌هایی که در گمرک مانده بودند باید ارز تهیه می‌کردند با توجه به اینکه دولت به وزارت صمت دستور ترخیص سریع کالا‌های مانده در گمرک را داد به نظر می‌رسد تقاضا برای ارز در همان یکی دو روز کاهش نرخ ارز به شدت بالا رفت. به هر حال براساس تحلیل رسانه‌ها دارندگان ارز‌های خانگی که نگران ریزش بودند هم مقداری ارز به بازار عرضه کردند و، چون برای ارز همیشه تقاضا وجود دارد، با تقاضای بیشتر قیمت دوباره بالا رفت.

آقای ربیعی سخنگوی دولت گفته اند یکسری نوسان گیر ارز و طلا دستگیر شده اند، نوسان گیر‌هایی که به صورت سازمان یافته دراین بازار‌ها اخلال گری می‌کردند، آیا این گروه‌ها می‌توانند تا این اندازه در بازار نفوذ داشته باشند؟
به هر حال همیشه در بازار عده‌ای سود جو و منفعت طلب وجود دارد، افرادی با شامه‌های قوی که همواره از موقعیت‌های انتظاری و هیجانی مثل انتخابات آمریکا استفاده می‌کنند. این افراد با کاهش هیجانی قیمت ارز دلار می‌خرند و هر جا احساس کنند که نرخ ارز در حال سقوط است ارز‌های خود را به بازار عرضه می‌کنند. این افراد، چون سال‌ها دلالی کرده اند موقعیت بازار و مسائل سیاسی را به خوبی می‌شناسند، هر چند ممکن است خرابکار و اخلا گر اقتصادی نباشند، اما گروهی هستند که منفعت خود را دنبال می‌کنند و از موقعیت‌های خوب برای بهره برداری بیشتر مالی خود استفاده می‌کنند. این افراد نه تنها در بازار ارز، در بازار طلا و سرمایه هم حضور دارند، سهم‌های خوب و ارزنده را در ریزش‌های بازار می‌خرند و به موقع تصمیم گیری‌های اقتصادی و پولی می‌کنند، لذا نمی‌توان منکر حضور این افراد در بازارارز و بازار سرمایه شد. اما حضور این افراد نافی مدیریت بانک مرکزی و دولت نیست، یعنی نمی‌توان گفت، چون دلالان یا افراد منفعت طلب در بازار‌ها حضور دارند بانک مرکزی مثل تماشاچی باید گوشه‌ای بنشیند و نظاره گر دست اندازی‌ها و تاثیر گذاری این افراد باشد، قطعا مدیریت بازار ارز با بانک مرکزی و وجود دلالان نشان دهنده ضعف مدیریتی و سیاست گذاری‌های غلط اقتصادی است. اگر بانک مرکزی در بحران‌های ارزی مدیریت خوبی داشته باشد و بین عرضه و تقاضا توازن ایجاد کند سوء استفاده کنندگان قادر به سوء استفاده از هیچ بازاری نمی‌شوند. وقتی مدیریت دولت و بانک مرکزی ضعیف است دلالان و سوداگران بازار را اداره می‌کنند.

در خبر‌ها آمده بود که آقای رئیس جمهور، بانک مرکزی و وزارت خارجه را موظف به آزاد سازی ارز‌های بلوکه شده ایران کردند، یعنی موظف به بازگرداندن بیش از ۴۰ میلیارد دلار ارز ایران و منابع مالی حاصل از صادرات ایران، آیا آزاد سازی ارز‌ها به همین راحتی دستور دادن امکان پذیر است؟
مسلما به این سادگی نیست که با دستور دولت ارز‌های کشور به ایران بازگردانده شود. نزدیک به ۷۷ میلیارد دلار ایران یعنی عددی به مراتب بیش از ۴۰ میلیارد دلار اعلام شده بلوکه شده است؛ ارز‌های حاصل از صادرات نفتی و غیر نفتی که نتوانسته ایم از آن استفاده کنیم. در صورتی که آقای بایدن هم قصد بازگشت به برجام را داشته باشد با تحریم‌های سختی که آقای ترامپ برای ما قائل شده زمان زیادی طول می‌کشد تا مقداری از ارز‌های ایران آزاد شود. بحث اصلی این است که تا سوئیفت باز نشود، نقل و انتقالات به این سادگی‌ها انجام نمی‌شود بنابراین اینگونه نیست که به محض ورود به برجام حتی اگر باز هم آمریکا وارد برجام شود دلار‌های ما به کشور بازگردد. مسائل سیاسی وحل اختلافات بین دو کشور بسیار زمان بر است و هر کشوری شرایط خاص خود را دنبال میکند، ضمن اینکه آقای بایدن هم برای منفعت ما کار نمی‌کند، آن‌ها برای ما شروطی قائل می‌شوند که معلوم نیست بپذیریم، بنابراین اینگونه نیست که با دستور دولت پول‌های بلوک شده به سادگی وارد ایران شود.