کلاف سردرگم سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری / اولویت اصلی سلامت است یا مشارکت؟

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو_فاطمه زمانی_از یک سمت نگاه‌ها به آمار بالای تلفات کرونایی است و از سوی دیگر، چشم‌ها خیره به مشارکت پایین و 46 درصدی آخرین انتخابات ملی مانده؛ در حالی که کمتر از 6 ماه تا یکی از مهم‌ترین انتخابات‌های ریاست جمهوری کشور باقی‌مانده، هنوز مشخص نیست که آیا به جز دوراهی کاذب سلامت- مشارکت، راه‌حل دیگری وجود دارد؟ راهی که بتوان با حفظ سلامت مردم، مشارکت در انتخابات را نیز افزایش داد.

سال 1400 برای مردم ایران، با چهار انتخابات مهم ریاست جمهوری، شوراهای اسلامی شهر، میان دوره‌ای مجلس و میان دوره‌ای مجلس خبرگان همراه است؛ این درحالی است که بر اساس گفته‌ی ستاد ملی مبارزه با کرونا، همه‌­گیری ویروس کرونا تا سال بعد قطعی است و حتی کمرنگ شدن آن از طریق توزیع واکسن، حداقل تا پایان 1400 بعید به نظر می‌رسد.

چه کسی مسئول است؟

بر اساس قانون انتخابات ریاست جمهوری، روند برگزاری انتخابات برعهده‌ی وزارت کشور و نظارت بر صحت و امنیت آن برعهده شورای نگهبان است و چند ماهی است که مسئولین و نهادهای دخیل، درحال بررسی روش‌های ممکن برای برگزاری سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران هستند. جلسات ستاد انتخابات از آبان شروع شد و تقویم انتخابات ریاست جمهوری نیز از 11 اسفند آغاز خواهد شد. در همین خصوص رحمانی فضلی، وزیر کشور، 19 آذر در نشستی بیان کرد: «چگونگی اجرا، بحثی است که در کارگروه­های مختلف، هم توسط شورای نگهبان درحال بررسی است و هم توسط وزارت کشور و هم درباره تجربیاتی که کشورهای دیگر داشتند بحث کرده‌ایم.»

برخی کند بودن این روند را به شورای نگهبان نسبت می‌دهند؛ عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان، دلیل مخالفت با پیشنهاد فعلی وزارت کشور را امن نبودن صندوق‌های الکترونیک و روش پیشنهادی دولت اعلام کرد؛ وی، 21 آبان در گفت‌وگویی با روزنامه فرهیختگان در همین باره گفت:«فردی که رأی به صندوق می‌اندازد، اطمینان دارد شورای نگهبان از آن پاسداری می‌کند. لذا ما، بیشتر دغدغه پاسداری از رای مردم را داریم.»
کدخدایی در اظهارات جدید خود و در گفت­و­گویی با خبرگزاری دانشجو نیز اعلام کرد که درصورت ایجاد زیرساخت­های امن و مناسب توسط دولت و قانونی شدن، شورای نگهبان از طرح‌های جدید و متفاوت مانند انتخابات الکترونیکی، از راه دور یا پستی استقبال می­‌کند.

درخصوص دیگر نهادهای تأثیرگذار، جمال عرف، رئیس ستاد هماهنگی انتخابات، در مصاحبه‌ای که اوایل آذر با خبرگزاری تسنیم داشت، بیان کرده بود که ممکن است لازم شود تسهیل برخی موانع قانونی برای روش‌های جدید، پس از تأیید شورای نگهبان توسط ستاد ملی مبارزه با کرونا تصویب شود. اسماعیل موسوی، سخنگوی این ستاد نیز 21 آذر و در گفت‌وگویی با باشگاه خبرنگاران جوان از لزوم ورود مجلس برای تغییر و تصویب برخی قوانین خبر داد.

در چنین موقعیتی و در کشوری که سلامت مردم و مشارکت اجتماعی آن‌ها از اصول اساسی است، انتظار می‌رود که مسئولین حساسیت ویژه‌ای نسبت به روند برگزاری انتخابات داشته باشند اما با وجود اینکه کمتر از 6 ماه تا انتخابات فرصت باقی است، برنامه منسجمی از طرف دولت ارائه نشده و وزارت کشور هنوز در مرحله ارائه راهکار به سر می­برد.

تمامی مسیر‌های پیش‌رو

تعویق انتخابات، خط قرمزی است که بارها توسط مسئولین مختلف رد شده و همگی بر این موضوع تأکید داشتند که انتخابات ریاست جمهوری، طبق قانون در تاریخ 28خرداد سال بعد برگزار خواهد شد. ضمن اینکه این­ کار تأثیری هم در برطرف کردن موانع ندارد. چون پیش‌بینی فراز و فرود همه‌گیری بیماری کووید19 ممکن نیست.

اَشکال مختلف پیشنهادی و تجربیات کشورهای دیگر را می‌توان در دو دسته کلی بررسی کرد؛ یک دسته مانند روش‌های اینترنتی، پستی و الکترونیکی هستند که علاوه بر قانون، امکان اجرایی کردن آن‌ها را باید در زیرساخت‌ها نیز جست­وجو کرد؛ دسته‌ی دیگر، روش‌هایی هستند که تغییراتی جزئی مانند افزایش صندوق و زمان ایجاد می‌کنند و یا ترکیبی از روش‌های جدید و الکترونیک با مدل سنتی انتخابات هستند.

منهای زیرساخت

در ارتباط با انتخابات اینترنتی، بیژن عباسی، معاون پژوهش معاونت حقوقی رئیس جمهور چندی پیش و در گفتگو با خبرگزاری دانشجو، با تأکید بر وجود مشکلات فنی و عدم اعتماد مردم، تصریح کرد: «انتخابات الکترونیک به این معنا که فرد در روز انتخابات از خانه رأی بدهد در کمتر کشوری انجام شده و در کشور ما با توجه به سرعتی که اینترنت دارد و احتمال هکی که در رای‌گیری وجود دارد و با بسترهای فعلی نمی‌توان تصور کرد که امکان رای­گیری از راه دور وجود داشته باشد.»

همچنین اسماعیل موسوی، سخنگوی ستاد انتخابات در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: «انتخابات اینترنتی تقریبا در هیچ کجای جهان مرسوم نیست؛ زیرا امنیت انتخابات موضوع مهمی است که از طریق بستر اینترنت فراهم نخواهد شد. از همین رو ترجیح ما بر برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی است.»

در حوزه انتخابات پستی که در آمریکا انجام شد نیز موسوی اظهار کرده بود که این روش در جایی از قانون ما پیش‌بینی نشده؛ در همین خصوص، کدخدایی در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو تأکید کرد:«به دلیل اینکه اخذ رأی یک کار مهم و حیاتی در سلامت انتخابات هست، اگر بخواهد به صورت پستی یا اخذ رای الکترونیک از راه دور و یا شیوه‌های مختلف دیگر انجام شود، باید این اقدام تبدیل به قانون در مجلس شود.»

پیشنهاد اصلی دولت

بیشترین اظهارت و پیشنهادها، حول تبدیل روش اخذ رأی دستی به الکترونیکی می‌­چرخد که از طریق آن، حضور افراد در محل رأی‌گیری، کوتاه می‌شود و شمارش آرا و اعلام نتایج نیز با سرعت بسیار بالا و بدون دخالت دست صورت می‌گیرد؛ در همین باره جمال عرف، معاون سیاسی وزیر کشور در گفت­وگو با تسنیم بیان کرد:«انتخابات، 25 فرایند دارد و تا الآن 24 فرایند کاملاً الکترونیکی انجام می‌گیرد؛ فقط در بحث فرایند اخذ رأی یعنی صندوق الکترونیک تا الآن نتوانستیم با شورای نگهبان به توافق برسیم.»

وی مطرح کرد که دستگاه رأی‌گیری اصطلاحاً سینگل است و به جایی وصل نیست و با اشاره به این موضوع که دیگر زمانی برای تولید صندوق جدید نیست، ادامه داد: «به ‌نظر باید روی همین 30هزار صندوق الکترونیکی که داریم سرمایه‌گذاری کنیم، بر این اساس می‌توانیم 10 هزار شعبه از بیش از 60 هزار شعبه را الکترونیکی کنیم.»

ممکن‌ترین راه

در حال حاضر دو پیشنهاد قطعی و اصلی دولت، افزایش شعب و صندوق­‌های انتخاباتی و همچنین افزایش زمان انتخابات است که تنها مانع آن، قانون فعلی است که یک روز را جهت برگزاری تعیین کرده و به ورودِ مجلس برای تغییر قانون یا تصویب ستاد مبارزه با کرونا جهت تعیین شرایط خاص نیاز دارد؛ کشورهایی مانند روسیه و کره جنوبی نیز همین روش‌ها را برای انتخابات خود به­ کار بردند.

روش‌های ترکیبی دیگری نیز برای استفاده از صندوق‌های الکترونیکی در برخی مناطق با حساسیت کم‌تر یا در کلان‌شهرها از سوی دولت مطرح شده که در اینجا نیز نیازمند تأیید امنیت صندوق‌ها از طرف شورای نگهبان است.

کلاف سردرگم سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری

در ابتدای آذر، وزارت کشور در فراخوانی از دانشگاهیان، فعالان سیاسی، حزبی و رسانه­ای دعوت کرد تا در روند تدوین و اتخاذ سیاست‌ها، برنامه­ها و اقدامات مناسب برای برگزاری انتخابات ۱۴۰۰ در شرایط کرونا، پیشنهادات خود را ارسال کنند.

به گزارش تسنیم، معاون سیاسی رئیس جمهور20 آذر درهمین­خصوص گفت: «خوش‌بختانه تا امروز دیدگاه‌ها و نقطه نظرات خوبی راجع به برگزاری انتخابات 1400 از دانشگاهیان، نخبگان و اندیشه‌ورزان این عرصه شاهد بودیم و تلاش داریم با بهره‌گیری از نظرات نخبگان، شرایط مناسبی را برای برگزاری هر چه باشکوه‌تر انتخابات 1400 فراهم سازیم.»

در جدیدترین اقدام نیز، پژوهشکده‌ی شورای نگهبان در قالب یک رقابت مسئله‌محور به جمع‌آوری ایده‌های مربوط به "بحران کرونا و مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری 1400" می‌پردازد و زمان ثبت‌نام در آن را تا 10 دی اعلام کرده؛ محورهای این رویداد شامل: چالش‌های قانونی و حقوقی در برگزاری انتخابات، چالش‌های انتخابات الکترونیک، چالش‌های نحوه‌ی ساماندهی حوزه‌های رای‌دهی و چالش‌های نحوه‌ی رعایت پروتکل‌های بهداشتی است.

تنها 6 ماه فرصت باقی است و با نزدیک‌تر شدن به مراحل پیش از انتخابات، نهادهای مسئول، مشغولیت‌های دیگری نیز پیدا می‌کنند. از طرفی تب و تاب های جناحی  و سیاسی انتخابات نیز درپیش است؛ حال باید منتظر ماند و دید که آیا شرایط برگزاری انتخابات مشخص خواهد شد؟ آیا وزارت کشور به عنوان متولی اصلی برگزاری انتخابات و دیگر نهادهای مسئول خواهند توانست سرنخِ کلاف سردرگمِ انتخابات را دربین هیاهو‌ها گم نکنند و آن را به سرانجا برسانند؟