گزارش |
گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حنانه جانمحمدی؛ * آبگیری بند کمالخان پس از مدت‌ها در تابستان امسال به طور آزمایشی مورد بهره برداری قرار گرفت و در بهمن‌ماه نیز به صورت رسمی آبگیری شد. با اینکه افغان‌ها به عدم ایجاد هر گونه مشکل برای ایران با وجود این سد اصرار دارند، ابهاماتی در مورد وضعیت دوستانه ایران و افغانستان بعد از این اتفاق وجود دارد. هیرمند شاهراه حیاتی افغانستان و شمال سیستان و بلوچستان است؛ خشکی آن باعث خشکی و نابودی تالاب هامون شده و در نهایت اقتصاد مردم استان را با چالش مواجه می‌کند. معیشت و زندگی ساکنین این منطقه تا حد زیادی به سلامت تالاب هامون برمی‌گردد که در صورت عدم توجه به موقع شرایط برای مردم سخت‌تر خواهد شد.
رودخانه هیرمند از استان نیمروز افغانستان سرچشمه گرفته و به ایران ختم می‌شود. بر اساس عهدنامه سال ۵۱، مقرر شد که در هر ثانیه ۲۲ متر مکعب آب معادل ۸۲۶ میلیون متر مکعب در سال سهم ایران از این رودخانه باشد؛ با این حال سال‌هاست که این کشور همسایه در تلاش برای نقض معاهدات پیشین است. با گذشت زمان، بسته به میزان بارندگی این مقدار کمتر شد و در یک سال اخیر با ساخت سد کمالخان، نگرانی‌های ایران از این بابت بیشتر شده؛ بیم این می‌رود که با احداث این بند و انحراف آب از مسیر اصلی، تالاب هامون جان سالم به در نبرد.
رودخانه هیرمند از استان نیمروز افغانستان سرچشمه گرفته و به ایران ختم می‌شود. بر اساس عهدنامه سال ۵۱، مقرر شد که در هر ثانیه ۲۲ متر مکعب آب معادل ۸۲۶ میلیون متر مکعب در سال سهم ایران از این رودخانه باشد؛ با این حال سال‌هاست که این کشور همسایه در تلاش برای نقض معاهدات پیشین است. با گذشت زمان، بسته به میزان بارندگی این مقدار کمتر شد و در یک سال اخیر با ساخت سد کمالخان، نگرانی‌های ایران از این بابت بیشتر شده؛ بیم این می‌رود که با احداث این بند و انحراف آب از مسیر اصلی، تالاب هامون جان سالم به در نبرد.
این روز‌ها بسیاری از مردم و فعالین فضای مجازی استان سیستان و بلوچستان از تکمیل سد «کمال خان» در خاک افغانستان و تغییر مسیر آب ورودی از طریق رودخانه هیرمند به ایران نگران و خواستار پیگیری وزارت امور خارجه به این موضوع حیاتی هستند؛ اما تاکنون هیچ یک از مسئولان محلی و کشوری، در خصوص حق آبه هامون اظهار نظر روشن و قاطعی نداشته‌اند.
یک دست صدا ندارد؛ مصاحبه برای مردم سیستان آب نمی‌شود
امین کمالی، فعال اجتماعی و دبیر مجمع دانشجویان عدالتخواه دانشگاه زابل در گفتگو با خبرنگار دانشجو، در خصوص پیامد‌های خشکی هیرمند و هامون می‌گوید: مسئولان در انتظار هستند که مانند سال‌های پیش، به دلیل خشکی ۱۰۰ درصدی تالاب هامون، منطقه سیستان مجددا به کانون ریزگرد‌ها بدل شده و شهرستان زابل بار دیگر عنوان آلوده‌ترین شهر جهان را به خود اختصاص بدهد. با مصاحبه، دیدار و گرفتن عکس‌های یادگاری دردی از مردم دوا نمی‌شود؛ بلکه با این اقدام فرصت فشار حداکثری به افغان‌ها داده شد و کار به جایی رسید که سران این کشور همسایه برای ما خط و نشان می‌کشند.
کمالی اظهار می‌کند: البته هنوز هم دیر نشده و طرف افغان هم خوب می‌داند که سرشاخ شدن با ایرانی که به افغانستان به عنوان دوست و برادر نگاه می‌کند، برایش خوب تمام نمی‌شود؛ همانطور که چندی پیش در آتش سوزی یکی از گمرکات مرزی افغانستان، ایرانیان بودند که آتش افتاده بر جانشان را خاموش کردند.
بیشتر بخوانید:
سردبیر رسانه دانشجویی تنگه احد ادامه می‌دهد: دلیل اینکه می‌گوییم طی سال‌ها و ماه‌های اخیر، ضعف نمایندگان در پیگیری موضوع حق آبه هیرمند و هامون محرز شده، به این دلیل است که باوجود اینکه غالب مردم، رسانه ها، فعالین اجتماعی و حتی رسانه‌های افغانستانی موضوع سدسازی و انحراف آب از افغانستان و ممانعت ورود آب به ایران تیتر اولشان بوده، اما چهار نماینده از ۸ نماینده استان که به صورت مستقیم با این موضوع در ارتباط هستند، فعالیت قاطعی نداشته اند.
وی یادآوری می‌کند: جز شعار هیچ اقدام چشمگیری از سمت منتخبان مردم سیستان و بلوچستان در این اتفاق به خصوص، صورت نداده و تنها از تشکیل ستاد ملی احیای هامون به همراهی معاون اول رئیس جمهور خبر داده‌اند. تشکیل این ستاد، گرچه اقدام قابل ستایشی است، اما باید خطاب به آقای مالکی بگوییم که توقعات مردم از شما خیلی بیشتر از این حرف‌ها است. با برپایی این جلسات و کارگروه‌ها مشکلی حل نخواهد شد؛ نمایندگان استان باید به اتفاق یکدیگر به یک نتیجه واحد برسند و باید گفت یک دست صدا ندارد و گفتگو و مصاحبه دوای درد‌های سیستان و بلوچستان نیست.
هیرمند شاهراه حیاتی افغانستان و شمال سیستان و بلوچستان است؛ خشکی آن باعث خشکی و نابودی تالاب هامون شده و در نهایت اقتصاد مردم استان را با چالش مواجه می‌کند. معیشت و زندگی ساکنین این منطقه تا حد زیادی به سلامت تالاب هامون برمی‌گردد که در صورت عدم توجه به موقع شرایط برای مردم سخت‌تر خواهد شد.
وی یادآوری می‌کند: جز شعار هیچ اقدام چشمگیری از سمت منتخبان مردم سیستان و بلوچستان در این اتفاق به خصوص، صورت نداده و تنها از تشکیل ستاد ملی احیای هامون به همراهی معاون اول رئیس جمهور خبر داده‌اند. تشکیل این ستاد، گرچه اقدام قابل ستایشی است، اما باید خطاب به آقای مالکی بگوییم که توقعات مردم از شما خیلی بیشتر از این حرف‌ها است. با برپایی این جلسات و کارگروه‌ها مشکلی حل نخواهد شد؛ نمایندگان استان باید به اتفاق یکدیگر به یک نتیجه واحد برسند و باید گفت یک دست صدا ندارد و گفتگو و مصاحبه دوای درد‌های سیستان و بلوچستان نیست.
کمالی خاطرنشان می‌کند: لازم است به این نکته اشاره بکنیم که شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت مجلس به عنوان عضو مجمع نمایندگان استان و رئیس کمیسیون بهداشت مجلس نسبت به آمار وحشتناک مبتلایان به بیماران تنفسی در سیستان و بلوچستان به دلیل طوفان‌های مرگبار ناشی از خشکی هامون چه عملکردی از خود نشان داده‌اند؟ آیا مطلع هستند که بیمارستان‌های استان مخصوصا منطقه سیستان، در زمان بروز گرد و غبار جایی برای سوزن انداختن ندارد؟
دبیر مجمع دانشجویان عدالتخواه دانشگاه زابل تاکید می‌کند: مدتی پیش تعدادی از اعضای مجمع نمایندگان سیستان و بلوچستان، مخالفت خود را با طرح تقسیم استان اعلام کردند؛ سوال اینجاست چرا این نمایندگان در برابر خشک شدن هامون، مهاجرت هزاران سیستانی، طوفان‌های مرگبار و مشکلات ریز و درشت سکوت کرده‌اند؟
وی در پایان می‌گوید: از همه نمایندگان استان می‌خواهیم با اتحاد یکبار برای همیشه با دیپلماسی مقتدر، حیات مجدد را به هامون هدیه داده و مانع از مهاجرت بی‌وقفه مردم بر اثر بیکاری، ناامنی، بیماری و گردوغبار بشوند؛ چراکه سال‌ها بعد به ازای کوچ هر انسان، یک مرزبان را باید در سنگر‌های خالی امنیتی و استراتژیک‌ترین مرز ایران بگذارند.
حیات تالاب هامون وابسته به هیرمند و آب‌های برون مرزی است
ملک فاضلی، نماینده مردم سراوان، سیب، سوران و مهرستان با اشاره به کاهش تراز آب تالاب هامون، می‌گوید: گرم شدن هوا و کاهش سطح آب موجب شده بخشی زیادی از ماهی‌های موجود در تالاب هامون تلف شوند؛ از این رو ما به آبرسانی مستمر نیاز داریم تا کشاورزان با اطمینان بیشتری در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند.
فاضلی اظهار می‌کند: حیات تالاب هامون وابسته به هیرمند و آب‌های برون مرزی است که سرچشمه آن در کشور افغانستان بوده که مدیریت آب‌ها به دلیل مشکلات داخلی این کشور با مشکل مواجه شده است. از طرفی احداث سد کجکی افغانستان بر روی این رودخانه موجب شده خطر بیشتری منابع تامین آب هامون را تهدید کند.
این نماینده مجلس خاطرنشان می‌کند: آبگیری سد کجکی موجب می‌شود، منابع اصلی تامین آب هامون قطع و تراز آب تلاب کاهش چشمگیری داشته باشد. از این رو انتظار داریم سیاست گذاری‌های ایران و افغانستان به نحوی باشد که در صورت آبگیری سد مذکور، ۱.۵ ملیون نفر با مشکل کمبود آب مواجه نشود.
حبیب‌الله دهمرده، نماینده مردم زابل در مجلس شورای اسلامی در خصوص این حقآبه می‌گوید: با وجود آنکه منشاء آب رودخانه هیرمند در خاک افغانستان واقع شده است، مردم دو سرزمین ایران و افغانستان از آب این رودخانه استفاده می‌کردند، اما اکنون مشکلاتی در استفاده از این آب برای مردم سیستان به وجود آمده است؛ لذا برای ایجاد یک زندگی پایدار برای مردم سیستان چند کار را آغاز کرده‌ایم.
فاضلی اظهار می‌کند: حیات تالاب هامون وابسته به هیرمند و آب‌های برون مرزی است که سرچشمه آن در کشور افغانستان بوده که مدیریت آب‌ها به دلیل مشکلات داخلی این کشور با مشکل مواجه شده است. از طرفی احداث سد کجکی افغانستان بر روی این رودخانه موجب شده خطر بیشتری منابع تامین آب هامون را تهدید کند.
لازم است اشاره‌ای به دکتر شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت مجلس بکنیم. ایشان به عنوان عضو مجمع نمایندگان استان و رئیس کمیسیون بهداشت مجلس نسبت به آمار وحشتناک مبتلایان به بیماران تنفسی در سیستان و بلوچستان به دلیل طوفان‌های مرگبار ناشی از خشکی هامون چه عملکردی از خود نشان داده‌اند؟ آیا مطلع هستند که بیمارستان‌های استان مخصوصا منطقه سیستان، در زمان بروز گرد و غبار جایی برای سوزن انداختن ندارد؟
این نماینده مجلس خاطرنشان می‌کند: آبگیری سد کجکی موجب می‌شود، منابع اصلی تامین آب هامون قطع و تراز آب تلاب کاهش چشمگیری داشته باشد. از این رو انتظار داریم سیاست گذاری‌های ایران و افغانستان به نحوی باشد که در صورت آبگیری سد مذکور، ۱.۵ ملیون نفر با مشکل کمبود آب مواجه نشود.
حبیب‌الله دهمرده، نماینده مردم زابل در مجلس شورای اسلامی در خصوص این حقآبه می‌گوید: با وجود آنکه منشاء آب رودخانه هیرمند در خاک افغانستان واقع شده است، مردم دو سرزمین ایران و افغانستان از آب این رودخانه استفاده می‌کردند، اما اکنون مشکلاتی در استفاده از این آب برای مردم سیستان به وجود آمده است؛ لذا برای ایجاد یک زندگی پایدار برای مردم سیستان چند کار را آغاز کرده‌ایم.
دهمرده ادامه می‌دهد: انتقال آب از دریای عمان، کشف آب ژرف در سیستان، جلوگیری از تبخیر و رسوب گذاری ۴۰۰ میلیون متر مکعب آب سیستان به صورت سالانه، تامین آب زاهدان از آب‌های زیرزمینی و... از جمله این اقدامات است.
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی اضافه می‌کند: تمامی اقدامات فوق مانند انتقال آب دریا از عمان، جلوگیری از رسوب‌گذاری، گازرسانی، تکمیل آزادراه‌ها و... باید همزمان انجام شوند تا مشکلات مردم کاهش پیدا کند و افراد مهاجرت کرده مردم به سیستان بازگردند و شاهد افزایش جمعیت و امید در منطقه باشیم.
حقآبه هامون؛ مطالبه‌ای برای هامون و رونق کشاورزی منطقه سیستان
مجید شفیع‌پور، رئیس موسسه ملی تغییر اقلیم و محیط دانشگاه تهران در این خصوص می‌گوید: به نظر می‌رسد مطالبه‌گری ایران برای تعیین حقابه تالاب‌های هامون مبدل به اهرمی شده برای مذاکرات بیشتر برای طرف افغانستانی که بتواند از این مسیر ببیند که تلاش‌ها و اولویت‌های دیگرشان را به چه ترتیب می‌توانند دنبال کنند. اگر نه پر واضح است اگر آبی وجود نداشت، احداث بند کمالخان توجیهی نداشت وقتی می‌توان توجیهی برای این سرمایه‌گذاری داشت که آب وجود داشته باشد تا در مخزن این سد ذخیره شود.
شفیع‌پور ادامه می‌دهد: وقتی تلاش می‌شود اینگونه سد‌ها آبگیری و احداث شود تا بتواند به کارکرد‌های مدنظر بپردازد، یعنی آب وجود دارد. در نتیجه وجود آب محرز است، در غیر این‌صورت سرمایه‌گذاری‌های عظیم صورت نمی‌گرفت. موضوع بند کمالخان عملا تلاشی است که شاید قریب به یک دهه اذهان را متوجه خود کرده است. نگاه طرف افغانی این است که بتواند از این طریق اراضی کشاورزی را در خاک خود توسعه دهد. اما چیزی که برای ایران مهم است احداث سد نیست، امر مهم آورد حقابه تالاب‌های هامون و جریان آبی است که طبق توافقات قبلی وارد ایران می‌شود و صراحتا اعلام شده که برای مصارف کشاورزی مورد استفاده باشد.
شفیع‌پور ادامه می‌دهد: وقتی تلاش می‌شود اینگونه سد‌ها آبگیری و احداث شود تا بتواند به کارکرد‌های مدنظر بپردازد، یعنی آب وجود دارد. در نتیجه وجود آب محرز است، در غیر این‌صورت سرمایه‌گذاری‌های عظیم صورت نمی‌گرفت. موضوع بند کمالخان عملا تلاشی است که شاید قریب به یک دهه اذهان را متوجه خود کرده است. نگاه طرف افغانی این است که بتواند از این طریق اراضی کشاورزی را در خاک خود توسعه دهد. اما چیزی که برای ایران مهم است احداث سد نیست، امر مهم آورد حقابه تالاب‌های هامون و جریان آبی است که طبق توافقات قبلی وارد ایران می‌شود و صراحتا اعلام شده که برای مصارف کشاورزی مورد استفاده باشد.
رئیس موسسه ملی تغییر اقلیم و محیط دانشگاه تهران اظهار می‌کند: در آخرین قراردادی که بین ایران و افغانستان منعقد شده، اشاره‌ای به تالاب هامون نشده است؛ اما با توجه به اینکه نزدیک به یک سوم از گستره مجموعه تالاب‌های بین‌المللی هامون در خاک افغانستان و دو سوم آن در خاک ایران است، همواره اشاره شده که بقای این زیستگاه که علاوه بر اهمیت اکوسیستمی به عنوان محلی برای تامین معیشت تعداد بی‌شماری از ساکنان این منطقه در دو سوی مرز است، حصول اطمینان از اینکه حقابه این تالاب‌ها تخصیص پیدا کند، اصول مهمی است که باید به آن توجه شود.
به گفته وی آنچه بر جریان آب رود هیرمند و ورودش به خاک ایران اثرگذار بوده، نخست توسعه اراضی زیر کشت در خاک افغانستان و دوم انحراف جریان آب از رودخانه هیرمند به مجموعه اراضی موسوم به «گود زره» در خاک افغانستان است. گود زره استعداد رویش هیچ نوع رستنی ندارد، هیچ گیاهی در این منطقه رشد نمی‌کند. آب به این منطقه هدایت و جمع آوری می‌شود و نوعی دریاچه طبیعی ایجاد می‌کند که به شیلات اختصاص پیدا می‌کند.
هامون نماد سرزندگی سیستان و بلوچستان است؛ نمادی که حالا در سخت‌ترین روزگار خود ایام را می‌گذراند. با توجه به جهانی بودن این تالاب انتظار اقدامات موثرتری از مجمع نمایندگان استان و وزارت خارجه برای حل این مشکل می‌رود.
ارسال نظرات