گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، همه ما به نوعی با پدیده قاچاق کالا چه از خارج و چه از داخل آشنا هستیم، موضوعی که به اشکال مختلف زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده، یا تولید کشور را مخدوش کرده یا گرانی بیشتر و کمبود کالا را به مردم تحمیل کرده است، لذا در حال حاضر فقط موضوع قاچاق، قاچاق کالا از خارج به داخل نیست؛ بلکه قاچاق معکوس مثل خروج دام و میوه و صیفی جات و کالاهای بسیاری که نیاز‌های ضروری مردم است، اما تولید کننده بیش از اینکه مایل به فروش و تامین نیاز مردم کشورش باشد، میل به صادرات دارد نیز به معیشت مردم آسیب می‌زند. حسین درودیان؛ اقتصاددان و مدرس دانشگاه دلایل، معایب و برخی مزیت‌های موضوعی به نام قاچاق معکوس کالا را با دانشجو در میان گذاشته است که در ادامه می‌خوانید.
حسین درودیان در گفتگو با دانشجو به پدیده قاچاق کالا به داخل و قاچاق کالا به خارج از کشور، به ایران اشاره کرد و به ذکر دلایل این موضوع پرداخت و گفت: یکی از مهمترین مولفه‌های تاثیر گذار در قاچاق چه در قاچاق کالای خارجی به داخل و چه قاچاق کالای داخلی به خارج، مساله نرخ ارز است. برای نمونه واضح این موضوع هم می‌توان نرخ ارز کنونی وهم نرخ ارزی که در دهه هشتاد داشتیم را برای تفهیم بهتر موضوع مثال زد.
وی دراین باره توضیح داد: در دهه هشتاد کسانی که آن سال‌ها را به خاطر دارند، شاهد بودند که نرخ ارز ارزان آن زمان یعنی ۸۰۰ تومان که تا به اوایل سال ۹۰ رسیدیم یعنی در آن دهه با رشدی که داشت نزدیک به ۱۲۰۰ تومان شد، آن زمان که نرخ ارز پایین بود این پایین بودن قیمت دلار باعث رونق ورود کالاهای قاچاق به داخل کشور شده بود.
درودیان ادامه داد: هر چند ما در دهه هشتاد هم تورم داشتیم، اما نرخ ارز تغییر چندان زیاد و فاحشی نداشت، بنابراین قاچاق کالا برای مردم و برای قاچاقچی بسیار به صرفه بود. برای توضیح بیشتر باید گفت، دراین شرایط وقتی قیمت واقعی ارز را مورد محاسبه قرار دهیم، متوجه به صرفه بودن قاچاق به داخل برای مصرف کننده نهایی می‌شویم چرا که وقتی نرخ دلار پایین باشد به تبع آن کالای خارجی نیز با قیمت ارزان‌تر از کالای داخلی به دست مردم می‌رسد، لذا در چنین شرایطی قاچاق از بیرون به داخل گسترش پیدا می‌کند.
کارشناس مسائل اقتصادی درباره گران شدن نرخ دلار و تاثیر این موضوع بر مساله قاچاق از داخل به خارج اینچنین توضیح داد: وقتی نرخ دلار روند افزایشی به خود می‌گیرد و ارزش پول ملی نیز به شدت کاهش می‌یابد، طبعا بر خلاف پایین بودن نرخ دلار که تمایل برای قاچاق کالا به داخل زیاد می‌شود، تولید کننده مایل است که کالای خود را برای به دست آوردن دلار و ارز به خارج صادر کند، تا به جای ریالی که ارزش خود را از دست داده ارز به دست بیاورد.
درودیان دراین باره توضیح داد: در نهایت قابل پیش بینی است که در نبود نظارت کافی و فقدان ساز و کار‌های بازدارنده و توزیع و صادرات مناسب که بازار‌ها و نیاز داخلی مردم را تحت الشعاع قرار ندهد وقتی ارز گران می‌شود و تولید کننده مایل به صادرات کالای خود به خارج است، برخی از کالاهای مورد نیاز مردم از صیفی جات گرفته تا دام و تخم مرغ و طیور و پیاز و سیب زمینی که بار‌ها شاهد کمبود و گرانی آن‌ها دربازار بوده ایم به کشور‌های همسایه صادر می‌شود.
کارشناس مسائل اقتصادی اضافه کرد: یکی دیگر از دلایل اینکه قاچاق کالا زیاد می‌شود، قاچاق کالا از خارج به داخل را می‌توان در عرضه زیاد ارز به بازار توسط دولت عنوان کرد. مثلا در دهه هشتاد که کشور به راحتی هشتاد میلیارد دلار درآمد داشت، ارز زیادی به بازار‌ها تزریق می‌شد، چون ارز تزریق شده بازاری برای مصرف نداشت، لذا خرج قاچاق و خرید و واردات کالاهای خارجی به کشور می‌شد، بنابراین بخشی از قاچاقی که به کشور صورت می‌گیرد به صورت رسمی و بخشی نیز جنبه غیر رسمی پیدا می‌کند که نمونه آن وفور ارز و در نهایت افزایش قاچاق کالا به کشور است.
درودیان درباره مزیت‌ها و معایب قاچاق کالا به کشور گفت: این موضوع را از دو بعد مزیت و معایب می‌توان تحلیل کرد. یکی از مزیت‌های قاچاق کالا به کشور این است که این موضوع برای وارد کننده مزیت نپرداختن تعرفه‌های گمرکی را دارد، لذا کالا‌ها با قیمت کمتری به دست مصرف کننده می‌رسد، اما با توجه به اینکه نظام ارزی ما در سال‌های اخیر به گونه‌ای طراحی و مدیریت شده که ارز نسبتاً ارزان تری را در در اختیار وارد کننده قرار داده و قاچاق که باید با ارز بازار آزاد انجام شود، یعنی با ارز گران‌تر از نرخ مصوب دولتی خریداری شود به هیچ عنوان این نوع از واردات برای قاچاقچی به صرفه نبوده، لذا قاچاق به ایران مشکلات و آسیب‌های بیشتری را به غیر از آسیب‌هایی که به تولید می‌زند را در برداشته است.
وی دراین باره تصریح کرد: به هر حال قاچاق کالا به داخل باعث تخریب سیاست‌های حمایتی، اقتصادی و تجاری می‌شود و سیاست‌هایی که معطوف به پرداخت تعرفه‌های گمرکی ومالیاتی می‌شود را بی اثر می‌کند، پس اثرات منفی آن بیشتر از اثرات مثبت برای اقتصاد است.
درودیان درباره قاچاق کالا به خارج از کشور نیز توضیح داد: در مورد قاچاق به بیرون نیز محاسن و معایبی بر این موضوع وارد است. یکی از محاسن این موضوع بخصوص درزمان تحریم‌ها که دسترسی ما به ارز‌های جهانی بخصوص دلار سخت شده، این است که ما می‌توانیم ارز بیشتری وارد کشور کنیم، اما این موضوع هم برای اقتصاد ما نمی‌تواند بسیار تاثیر گذار باشد، چرا که متاسفانه به دلیل سیاست گذاری‌های غلط ضد تولید و ضد سرمایه گذاری دولت، سرمایه‌های زیادی از کشور به صورت ارز خارج می‌شود لذا وقتی ما با پدیده نامطلوبی مثل خروج سرمایه رو به رو هستیم، میزان ارزی که وارد کشور می‌شود به اندازه خروج سرمایه نیست، یعنی عملاً ثروت به صورت خالص از کشور ما خارج شده و ثروتی جایگزین آن نشده است، اما به هر حال این کار به نوعی درآمد زایی ارزی تلقی می‌شود.
درودیان در پایان تبعات قاچاق کالا به خارج یا به اصطلاح قاچاق معکوس را توضیح داد و گفت: وقتی بی حساب و کتاب و بدون توجه به تنظیم نیاز‌های بازار داخلی، کالاهای مورد نیاز مردم برای ارزآوری و گران‌تر فروختن به خارج صادر می‌شود، این موضوع معمولا روی دسترسی مردم به کالاهای مورد نیازشان تاثیر منفی به جا می‌گذارد و دسترسی مردم به کالاهای ضروری را به شدت کاهش می‌دهد، بنابراین این موضوع رفاه خانوار را مخدوش می‌کند و قطعا تاثیرات منفی خود را در اقتصاد و معیشت خانواده‌ها به جا می‌گذارد.