دستاورد‌های نانویی ایران در خدمت مبارزه با کرونا / پیشرفت و توجه‌ای که کارآمد شد

گروه فناوری خبرگزاری دانشجو، محیا معصومی- پیشرفت علم و فناوری شرایط زندگی را تغییر می‌دهد و تحول در زندگی، رفاه بیشتری را برای انسان به ارمغان می‌آورد از این رو توسعه علم در کشور اهمیت زیادی دارد و یکی از حوزه‌هایی که پیشرفت آن طی سال‌های اخیر چشمگیر بوده، فناوری نانو است. ایران در حوزه فناوری نانو حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد و علیرغم آنکه اکثر مردم این فناوری را به طور کامل نمی‌شناسند، اما محصولات نانویی را نسبت به محصولات دیگر متمایز و پرمزیت می‌دانند. در روز‌های کرونایی، اما نانویی‌ها شرایط جدیدی را تجربه کردند.


کرونا توانایی‌های نانویی‌ها را شکوفا و بازار محصولات آن‌ها را داغ‌تر کرد، به گونه‌ای که دیگر جدا از پوشاک و جوراب‌های نانویی، مردم با محصولات دیگری همچون ماسک‌ها و ضدعفونی‌کننده‌های نانویی هم آشنا شدند. اینجا بود که توسعه علم به کار آمد. برای آنکه درباره محصولات نانویی مقابله کننده با کرونا بیشتر بدانیم با  مسئول حوزه سلامت و پزشکی کارگروه توسعه صنعت ستاد توسعه فناوری نانو گفتگو کردیم.

کرونا و ماسک‌های پرطرفدار

سیفی مسئول حوزه سلامت و پزشکی کارگروه توسعه صنعت ستاد توسعه فناوری نانو در گفتگو با خبرنگار فناوری خبرگزاری دانشجو با اشاره به محصولات نانویی روز‌های کرونایی بیان کرد: برای مقابله با ویروس کرونا، فناوری نانو در چند حوزه مورد استفاده قرار گرفت که یکی از بهره‌گیری‌های مفید آن، در ماسک‌های محافظ بود. در دوران شیوع کرونا ماسک‌های نانویی با استقبال زیادی مواجه شد بدین خاطر که به واسطه فناوری نانو به دو فاکتور مهم مجهز شده بودند، اول تنفس راحت و دوم حذف درصد بالایی از ذرات مضر (فیلتر قوی).


سیفی افزود: ماسک‌ها در حالت عادی قدرت فیلتر کردن تمام یا اکثر ذرات را ندارند مگر اینکه از چند لایه الیاف تهیه شوند. طبیعی است که هرچه تعداد لایه‌های الیاف یک ماسک بیشتر شود راندمان موثری از حذف ذرات را خواهیم داشت، اما از طرف دیگر مصرف‌کننده برای تنفس راحت با مشکل مواجه می‌شود (افت فشار در تنفس). درحقیقت این دو فاکتور عکس یکدیگر هستند، هرچه با افزایش لایه‌های تشکیل دهنده حذف ذرات مضر بیشتر شود، تنفس سخت‌تر خواهد بود و هرچه تعداد لایه‌ها کمتر شود، تنفس راحت‌تر و راندمان حذف ذرات پایین‌تر می‌آید، اما با کمک فناوری نانو می‌توان ماسک‌هایی داشت که هر دو فاکتور رعایت شود.


به گفته وی، از این نظر چندین شرکت در کشور با شیوع کرونا ماسک‌های مبتنی بر الیاف نانویی تولید کردند و تاکنون وضعیت خوبی را شاهد بوده‌ایم.

ضدعفونی کننده‌های نانویی پرقدرت‌تر از الکل‌ها

مسئول حوزه سلامت و پزشکی کارگروه توسعه صنعت ستاد توسعه فناوری نانو عنوان کرد: یکی از موارد مورد تاکید سازمان بهداشت جهانی به ویژه در روز‌های ابتدایی شیوع کرونا، استفاده دائم از ضدعفونی‌کننده‌ها بود در این راستا تولیدکنندگان حوزه فناوری نانو دست به کار شدند.


وی افزود: ضدعفونی‌کننده‌های الکلی در زمان مشخص یک بار میکروبی را از بین می‌برند و معمولا، چون به سرعت از روی سطح تبخیر می‌شوند کارایی مناسبی ندارند، اما ضدعفونی‌کننده‌های نانویی علاوه بر آنکه در لحظه، بار میکروبی را از بین می‌برند بسته به نوع و کیفیت‌شان تا چندین روز روی سطح ماندگاری دارند و در صورت عدم شستشو، آن سطح را از میکروب‌ها پاک نگه می‌دارند.

پوشش‌های نانویی راهکاری برای حفظ سلامتی کادر درمان

سیفی اظهار داشت: فناوری نانو همچنین کمک کرد تا موفق به تولید محصولاتی شویم که از نفوذ و گسترش کووید ۱۹ نیز جلوگیری شود برای مثال رنگ‌های آنتی باکتریال، کف‌پوش‌های بیمارستانی با خاصیت میکروب‌کشی، پوشش‌هایی نانوساختار برای لباس‌های پزشکی و ماسک‌ها که ویروس‌ها را از بین می‌برند.

از واکسن‌های نانویی چه خبر؟

وی در پاسخ به این سوال که چقدر از علم نانو برای سخت واکسن به ویژه در شرایط کرونایی این روز‌های دنیا بهره گرفته شده است، گفت: این علم حتی باعث ساخت و طراحی واکسن‌های کرونا با حداقل عوارض و آسیب نیز شده است. نسل چهارم واکسن‌ها، واکسن‌هایی هستند که دیگر از ویروس‌های ضعیف شده یا کشته شده ساخته نمی‌شوند و بر پایه mRNA هستند.


سیفی عنوان کرد: دو واکسن کرونای شرکت‌های مدرنا و فایزر هم از تکنولوژی mRNA بهره می‌برند که به کمک نانوحامل‌ها (نانوذرات لیپیدی) به سلول‌های بدن منتقل می‌شوند. نانوحامل‌ها همراه mRNA باعث می‌شوند که آن‌ها از مقابل سد‌های بیولوژیکی بدن فرار کرده و بدون تخریب، خود را به سلول هدف برسانند.


مسئول حوزه سلامت و پزشکی کارگروه توسعه صنعت ستاد توسعه فناوری نانو ادامه داد: درحال حاضر واکسن‌های ایرانی کرونا از این تکنولوژی بهره نمی‌گیرند، اما برای تولید دارو‌ها به ویژه دارو‌های ضدسرطان از نانوحامل‌ها استفاده می‌شود. وقتی برای درمان بیماری، دارو مصرف می‌شود این دارو ممکن است در لحظه جز درمان به بقیه سلول‌های بدن نیز آسیب بزند و عوارض داشته باشد بنابراین اینکه دارویی بتواند مستقیما به نقطه هدف برود، عملکرد بهتری دارد.

زردچوبه با نانو مفیدتر از گذشته برای بدن

به گفته وی، برای درمان بیماری‌های ویروسی هیچ نانودارویی استفاده نمی‌شود. درحال حاضر چند مورد نانودارو در شرکت‌های دارویی ساخته شده‌اند که هنوز تائیدیه نهایی را برای ورود به بازار از سازمان‌های مربوطه اخذ نکرده‌اند.


سیفی با اشاره به کاربرد دیگر فناوری نانو برای محصولات مقابله کننده با ویروس کرونا یادآور شد: از نکات مورد توجه برای مقابله با کرونا تقویت سیستم ایمنی بدن است. زردچوبه به دلیل ترکیبات کورکومین و آنتی‌اکسیدان‌های قوی آثار ضدالتهابش از دیرباز شناخته شده است به گونه‌ای که از قدیم تاکنون برای درمان درد پیچ‌خوردگی پا، زردچوبه روی مفاصل گذاشته می‌شود. آثار ضدسرطان این ماده مفید هم سال‌هاست مورد بررسی قرار دارد. با تمام این خواص، اما زردچوبه قدرت انحلال‌پذیری بسیار پایینی در آب دارد و اینگونه تمام خواص مفید آن نمی‌تواند جذب بدن شود.


مسئول حوزه سلامت و پزشکی کارگروه توسعه صنعت ستاد توسعه فناوری نانو افزود: به همین دلیل وقتی می‌خواهند آن را برای درمان درد روی مفاصل بگذارند حتما با یک نوع روغن ترکیب می‌کنند یعنی بصورت تجربی دیده شده که زردچوبه با حل شدن در چربی تاثیر بهتری دارد. برهمین اساس به کمک فناوری نانو قدرت انحلال‌پذیری زردچوبه را می‌توان بالا برد و تاثیر آن را بر افزایش تقویت سیستم ایمنی بدن در مقابل کرونا دید. درحال حاضر دو شرکت ایرانی اقدام به تولید شکل نانویی زردچوبه کرده‌اند که برای کاهش آثار شیمی درمانی، تقویت سیستم ایمنی بدن بیماران دیابتی و کبدی تاثیر چشمگیری دارد.

تولید و فروش ۲۰۰ هزار ماسک نانویی در روز

سیفی در پاسخ به این سوال که شیوع کرونا تا چه اندازه توانسته بازار مناسبی را برای محصولات نانویی فراهم کند و آمار فروش این محصولات طی روز‌های کرونایی چقدر بوده است، بیان کرد: آمار و ارقام فروش محصولات نانویی مقابله با کرونا در اختیار شرکت‌های تولیدکننده آنهاست و چنین آماری به صورت تجمیعی در ستاد توسعه فناوری نانو وجود ندارد، اما در روز‌های کرونایی بازار ماسک‌های نانویی بسیار داغ است به گونه‌ای که روزانه ۲۰۰ هزار قطعه ماسک نانویی تولید و تقاضای بسیار، باعث فروش تمام آن‌ها می‌شود.


وی با بیان اینکه در واکسن‌های کرونای شرکت‌های ایرانی از فناوری نانو استفاده نشده است، اظهار داشت: دارو‌های مبتنی بر فناوری نانو بسیار مدرن و جدید هستند و چند نانوداروی موجود در کشور هم حدود ۴ یا ۵ سال است که روانه بازار شده‌اند بنابراین به طور کلی در داخل کشور هنوز در زمینه واکسن‌های نانویی متاسفانه محصولی نداریم.

نیاز دارویی کشور در ستاد نانو بررسی می‌شود

وی با اشاره به دلیل نداشتن دارو‌هایی نانویی در کشور ادامه داد: حوزه دارو، حوزه‌ای است که علاوه بر هزینه‌بر بودن تحقیقات و توسعه، فرآیندی طولانی دارد و اینطور نیست که به محض شیوع یک بیماری سریع داروی مقابله کننده با آن تولید و روانه بازار شود. اگر بخواهیم دارویی را تولید کنیم حداقل ۵ سال و اگر بنا به بومی‌سازی آن باشد حدود ۲ تا ۳ سال زمان لازم است.

سیفی تصریح کرد: در ستاد نانو برنامه‌ای را در جهت تولید داروها، مکمل‌ها و تجهیزات پزشکی بررسی کردیم تا بعنوان مثال نانودارو‌هایی که پتانسیل تولید آن در داخل کشور وجود دارد و از طرفی هم مورد نیاز بیماران است را تولید و به بازار عرضه کنیم. کار شناسایی نیاز دارویی کشور با کمک برخی تیم‌های دانشگاهی و شرکت‌های ایرانی پیش می‌رود همچنین بعضی شرکت‌ها و محققان پیشنهاد‌های خود در این زمینه را برای جذب حمایت با ما در میان می‌گذارند لذا امیدواریم در یک یا و دوسال آینده بتوانیم چندداروی نانویی را به بازار بیاوریم.

فهرست رسمی دارویی کشور خلاف حمایت از تولید داخل است

مسئول حوزه سلامت و پزشکی کارگروه توسعه صنعت ستاد توسعه فناوری نانو با تاکید بر اینکه توسعه دارو در کشور فرآیندی طولانی و هزینه‌بر دارد، گفت: علاوه بر این، فهرست رسمی دارویی کشور در این زمینه قدری مشکل‌ساز شده است. درواقع این فهرست دراختیار شرکت‌های تولیدکننده دارو قرار دارد و آن‌ها اجازه دارند تنها دارو‌های تایید شده در این فهرست را تولید و راهی بازار کنند. این روند کار را سخت کرده و البته به گونه‌ای خلاف حمایت از تولید داخلی است؛ بنابراین در این مسئله مشکلات قانونی وجود دارد.