نمایندگان کاندیداها و مسئله جمعیت و خانواده / از عدم اجرای سیاست‌های کلی جمعیت تا پایدارسازی ازدواج

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، نشست تخصصی انتخاباتی با محوریت مسئله جمعیت و خانواده با حضور نمایندگان کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری به همت بسیج دانشجویی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران برگزار شد و نمایندگان مواضع و برنامه‌های خود را مطرح کردند.

در این نشست نمایندگانی از ستاد آقایان سید ابراهیم رئیسی، سعید جلیلی و امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی حضور داشتند و به بیان مسائل و برنامه‌های کاندید مورد نظر خود پرداختند.

خانم دکتر محمدبیگی (نماینده حجت الاسلام رئیسی)

خیلی از کشور‌ها از پنجره جمعیتی خودشان به عنوان یک پنجره به سوی پیشرفت علم، تکنولوژی و اقتصاد و جهش با ابعاد مختلف اجنماعی نگاه میکنند و روی پنجره جمعیتیشان سرمایه گذاری میکنند. ما نگاه درون تمدنی نیز به بحث جمعیت داریم و باتوجه به اینکه کشور ما الان در استانه ورود به قرن پانزدهم با ابر چالش کاهش رشد جمعیت و بعد پدیده سالمندی و در واقع از دهه ۱۴۲۰ الی ۱۴۳۰ به بعد هم با افت رشد جمعیتی در واقع مواجهه خواهد بود. بنظر میرسد که بیش از یک صد سال نیازمند فرصت هستیم که بتوانیم این چالش جمعیتی را مدیریت بکنیم و مسئله جمعیت مسئله‌ای نیست که در کوتاه مدت بتوانیم در ان به راه حل برسیم؛ بنابراین شاید بتوان گفت ابر چالش جمعیت مهم‌ترین موضوع دولت‌های ایران عزیز ما خواهد بود.

من علاقمند هستم در مورد سیاست‌های جمعیت اگر فرصت باشد صحبت کنم و علت عدم اجرای سیاست‌های کلی جمعیت را که متاسفانه دولت‌های گذشته ما در طول دو سه دهه گذشته نسبت به ان کم کاری‌های زیادی کردند و همینطور نقش مجلس در حوزه تدوین سیاست‌ها و جمعیت و طرح جوانی جمعیت و خانواده که در مجلس شورای اسلامی کشور اماده شده و ما معتقدیم که دولت قوی و دولت مردمی حضرت ابت الله رئیسی که ایشان فرمودند اجرای کامل سیاست‌های جمعیت، سیاست‌های سلامت و سیاست‌های خانواده و سایر سیاست‌های ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری به طور کامل مدنظرشون هست ما در این زمینه بسته‌های پیشنهادی داریم که خدمت دوستان ارائه خواهد شد.

به طور کلی عرض میکنم سیاست‌های کلی جمعیت در اردیبهشت ماه ۹۳ براساس بند یکم اصل ۱۱۰ قانون اساسی توسط رهبر انقلاب به روسای قوای سه گانه ابلاغ شد و در واقع با ابلاغ این سیاست‌های ۱۴ گانه همه دستگاه‌ها موظف به عملیاتی کردن این سیاست‌ها شدند ما در تدوین برنامه ششم و چشم انداز ایران ۱۴۰۴ برنامه‌هایی ظاهرا تدوین شد، اما در اجرای این برنماه‌های اندک تدوین شده کم کاری‌های بسیاری صورت گرفت و فقط ما این را میتوانیم بگوییم که پس از ده سال از ابلاغ سیست‌های کلی جمعیت تنها کار ویژه‌ای که بوده یک قانون دو بندی در مجلس بوده که در سال ۹۲ در واقع قبل از سیاست‌ها تدوین شده که دولت آن را هم نصف و ناقص اجرا کرده و الان در مراحل نهایی تدوین قانون جمعیت و خانواده در مجلس هستیم که میتواند یک ریل مناسب برای حرکت قطار جمعیتی در دولت باشد.

سیاست‌های کلی جمعیت ۱۴ بند دارد که بنده خلاصه‌ای از ان را عرض میکنم. بحث ارتقا پویندگی و بالندگی و جوانی جمعیت است افزایش نرخ باروری به بالای سطح جانشینی یعنی ۲.۱ فرزند، رفع موانع ازدواج تسهیل و ترویج و تشکیل خانواده کاهش سن ازدواج و حمایت از زوج‌های جوان اجرای قانون تسهیل ازدواج از برنامه‌هایی است که در راستای کاهش جمعیت در دولت سیزدهم اتفاق خواهد افتاد. اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به ویژه دوران بارداری و شیردهی. بحث ترویج و نهادینه سازی سبک زندگی ایرانی اسلامی. اتفاق دیگری که در برنامه‌های آتی ما پیشنهاد دادیم به دولت اقای رئیسی بحث ارتقا امید به زندگی تامین سلامت و تغذیه سالم و پیشگیری از اسیب‌های اجتماعی است. بحث افزایش طلاق و اعتیاد و .. همه‌ی این‌ها باید براش برنامه‌های پیشگیرانه تدوین شود. کاهش فاصله سن ازدواج تا فرزند هم در برنامه‌ها وجود دارد الان متوسط تاریخ عقد تا تولد اولین فرزند چیزی حدود ۴ تا ۵ سال است؛ که ما برای ان هم بسته نگرشی و فرهنگی و هم بسته بهداشتی در نظر گرفتیم. بحث توانمند سازی و تکریم سالمندان. مدیریت مهاجرت به ئاخل و خارج از کشور و فار مغزها. رصد مستمر جمعیت و گزارش فصلی ان به دولت و مجلس. سامان دادن مهاجرت معکوس از شهر‌ها به روستا‌ها جز برنامه‌های پیشنهادی ماست.

بند یک برنامه‌های ما برنامه‌های ترویجی و تبلیغی و اموزشی است که از صدا و سیما گرفته تا حوزه علمیه و شهرداری همه این‌ها درگیرن و این برنامه عملیاتی است. بند دوم سیاست‌های تشویقی برای متاهلین برمبنای تعدا فرزند است. شامل تسهیلات مسکن، تامین خوابگاه‌های دانشجویی و تخصیص وام مسکن هم امده، حتی بحث جهش تولید مسکن نیز در این برنامه دیده میشود. بند سوم ارائه تسهیلات تولد فرزندان است. از یارانه گرفته تا محدوده سنی استخدام برای پدر یا مادر به ازای وجود هر فرزند، و افزایش سنوات به ازای تولد فرزند برای مادر. تامین امنیت شغلی بعد از مرخصی زایمان برای مادر شاغل و مادر دانشجو، کاهش سن بازنشستگی، بیمه زنان خاندار و عشایری و روستایی. بحث تامین مهدکودک با سبک زندگی اسلامی که درحال تدوین است. بند چهارم ما تسهیلات آموزشی است مثلا مرخصی برای مادر دانشجو ف کاهش شیفت شب مادر دانشجو، مباحث حوزه سربازی پدران. بند پنجم پوشش نود درصدی درمان ناباروری، ایجاد مرکز ناباروری.

بنده بشدت اعتقاد دارم که چه کسی وزارت بهداشت میشود بستگی دارد. یکی از شاخص‌های وزیر اعتقاد به سیاست‌های کلی جمعیت باید باشد. حلقه گفتمان سازی و جریان سازی عمومی، بنده از سوال کنندگان مناظره صدا و سیما هم انتقاد دارم که اصلا به مسئله جمعیت پرداخته نشده است.

قطعا در دولت اقای رئیسی برای زنان کارامد و شایسته که تعداد ان‌ها هم کم نیست جا‌های خوبی درنظر گرفته شده هر چند به لحظ جایگاه حوزه زنان متاسفانه یکی از بی فایده‌ترین و بی کارامدترین‌ترین محل‌های هیات دولت برای اجرای سیاست‌های جمعیتی در معاونت زنان بوده؛ که اگر ما این را جبران نکنیم قطعا در باتلاق جمعیتی فرو خواهیم رفت و اگر این هشت سال تئسط دولت سیزدهم و چهاردهم علی الخصوص سیزدهم از بین بره هیچ جای جبرانی برای ما نخواهد بود.

خانم روح افزا (نماینده آقای جلیلی)

در موضوع جمعیت سال‌های سال است که با تحقیقاتی که انجام شده یک چالشی ایجاد شده و ما به این نتیجه رسیدیم که ما با بحران جمعیت روبه رو هستیم و اگر نتوانیم آن را مدیریت کنیم یک فرصت استثنایی را داریم از دست میدهیم و طبق یکی از پیش بینی‌های سازمان ملل با بحران جمعیت روبه روییم و یکی از پیش بینی‌های سایت این است که ما در سال ۱۴۳۰ با یک جمعیتی حدود ۳۰ میلیون نفر در کشور روبه رو هستیم ۳۰ میلیون نفری که ۱۵ میلیون نفر آن سالمند است و ۱۵ میلیون دیگر جوان و کودک هستند اگر بخواهیم خیلی خوشبختانه به قضیه نگاه کنیم ۱۰ میلیون جوان داریم در کشور ان زمان که حتی ما نمیتوانیم مرز هایمان را هم مدیریت کنیم. الان اگر ما میتوانیم بایستیم در برابر هجمه‌های دشمن علت آن وجود نیذوی جوان و فعال و پر انرژی است.

مقام معظم رهبری بیش از ۴۳ بار تا به حال و یا شاید بیشتر تذکر دادند نسبت به بحث جمعیت. ما با هجمه‌های مختلفی از سمت دولت‌ها نیز مواحه بودیم در هیچ یک از دولت‌های اخیر مسئله جمعیت دغدغه نبوده. نه تنها دغدغه نبوده بلکه حتی در بعضی از مسائل دولت‌ها برنامه‌هایی داشتند که مانع میشدند که جمعیت افزایش پیدا کند. سیاست‌های ابلاغی که مقام معظم رهبری فرمودند در دولت سایه اقای جلیلی به مدت ۸ سال برنامه ریزی شده است. رفع موانع ازدواج و پایین اوردن سن ازدواج از جمله برنامه‌های ایشان میباشد. بحث تحکیم بنیان خانواده و مدیریت و پایین اوردن امار طلاق. ترویج سبک زندگی اسلامی در بین اقشار مختلف. مهم‌ترین بحثی که ایشون دارند بحث توانمند سازی جمعیت است همان پتانسیلی که در کشور وجود دارد. ایشان سه اصل را قبول دارند یکی بحث خانواده، مسجد و مدرسه است که محوریت برنامه‌ها بر اساس این سه اصل است.

اول از همه در بحث جمعیت، مرکزی باشد در دولتی که میخواهد تشکیل شود که کار تحقیقات و آمار صحیح را انجام دهد و استخراج کند. حتما ما باید قوای مقننه و قضاییه با هم هماهنگ شود. این مرکز برای این است که ما بتوانیم سیاست‌های ابلاغی را نیز اجرا کنیم اگر هدفی برای سیاست‌های ابلاغی در نظر بگیریم که اجرا شود نیازمند ان است که ما ان را در یک بازه زمانی تعریف کنیم بودجه و دستگاه‌های اجرایی ببینیم. حفظ پویایی و جمعیت جوان است که در دولت سایه مطرح است که اگر کاهش جمعیت اتفاق بیفتد ما بحران اقصادی و امنیتی داریم پس دستگاه‌های اقتصادی و امنیتی باید همکاری کنند با این مرکز. ما نیازمند این هستیم که دستگاه‌های اقتصادی فعال را در این رابطه از این بازو‌ها کمک می‌گیریم.

در بحث کاهش سن ازدواج برای افرادی که میخواهند فرزند داشته باشند یارانه و خوراک و پوشاک درنظر گرفته شده است. راهبرد مهم بحث معضل طلاق در جامعه است. مدیریت و مهارت زوجین برای برخورد با مشکلات. بحث اوقات فراغت و مشارکت زنان. بیکار شدن زنان کارگر به دلیل بچه دار شدن تامین بیمه این قشر مهم است. توسعه زیرساخت سلامت زنان. کمبود تسهیلات کارافرینی و چگونگی جلوگیری از سقط‌های غیرقانونی

اقای اسدی (نماینده آقای قاضی زاده)

در ابتدا باید نگاه کنیم که جمعیت و خانواده شامل چه عناصری میشود. عنصر زن، عنصر دختر، عنصر پسر، عنصر فرزند و عنصر همسر. لایه بعدی عنصر عرف، عنصر ازدواج عنصر فرهنگ و در لایه بعدی عنصر اقتصاد خانواده، عنصر سیاست گذاری و حمایت از خانواده. ما در تمامی این لایه‌ها و تمامی این عناصر مشکل داریم. چه در سطح قوانین و چه در سطح فرهنگ. حالا ما تا زمانی که مجریان ما این لایه‌ها را نشناسند و این لایه‌ها به یک فهم درست یا به اصطلاح مفردات خودشان را یکی نکنند، ما نمیتوانیم به فهم درستی از مسائل برسیم. عنصر فرهنگ و سیاست گذاری‌های اجتماعی. در عنصر فرهنگ ما یکسری پس زمینه‌های ذهنی داریم. پس زمینه ذهنی که در ذهن یک جوان متولد ۷۵ و یا جوان‌تر است با جمله‌ی فرزند کمتر زندگی بهتر! مسئله‌ی بعدی قوانینی است که در حوزه جمعیت انجام شده یکسری از قوانین به طور واضح و اشکار رفته در دل مسئله جمعیت برای اینکه این کاهش جمعیت در ایران رخ دهد/ مثل عمل جراحی انسداد روده.

موضوع بعد یکسری یارانه‌هایی بود که برای فرزند سوم به بعد دولت اون یارانه‌ها را به فرزند سوم به بعد نمیداد و یک فشار اقتصادی زیادی به ان خانواده وارد میشد. بعدی یکسری قانون مکمل برای بحث کاهش جمعیت است. بعدی یکسری از مکمل‌های دارویی که در احتیار خانواده‌ها قرار میگرفت. بعدی یکسری از قانون‌ها که به صورت غیرمستقیم میاد پوشش میدهد این‌ها را یکی توسعه و ترویج تولد فرزند به صورت غیرطبیعی (عمل سزارین) و مسئله بعدی که یکم حرف زدن در مورد ان هم خطر ناک است بحث ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۸ ساله به نام کودک همسری. این چه اتفاقی را ایجاد کرده است؟ تعریف کودک را ما از کجا می‌اوریم از نهاد‌های بین المللی در همان نهاد‌های بین المللی نگاه کنید بازه سنی تولد اولین فرزند در همان کشور‌های توسعه یافته این عدد از ۱۶ شروع میشود. البته بنده نمیخواهم از کودک همسری دفاع کنم به هیچ وجه. اما میخوام بگم همان کشور‌های اروپایی در زمینه‌ای میخواهند شرکت کنند که برای ما هم شاید جای سوال باشد. موضوع غربالگری‌ها. اولا ما باید به مسئله ازدواج نگاه کنیم تا جمعیت افزایش پیدا کند برای عنصر جوان وقتی شما بهش میگید ازدواج بیشتر از اینکه شیرینی‌های آن برایش نمایان شود بیشتر دردسر و سختی ازدواج برایشان نمایان است.

بحث پایدارسازی ازدواج خیلی مهم‌تر از ازدواج است. در بیانات مقام معظم رهبری اسیب‌های اجتماعی شد اولویت سوم دولت اینده یعنی اقتصاد، امنیت، اسیب‌های اجنماعی، قبل از فرهنگ. حالا دریچه نگاه دولت سلام به تمامی این ارکان و عناصر خانواده است. یعنی به اقتصاد میخواهیم نگاه کنیم از دریچه خانواده نگاه میکنیم به اشتغال میخواهیم نگاه کنیم از دریچه خانواده به اجتماع میخواهیم نگاه کنیم از دریچه خانواده نگاه میکنیم حتی به سسایت خارجه میخواهیم نگاه کنیم از دریچه خانواده نگاه میکنیم. مثلا ما میخواهیم به اشتغال نگاه کنیم از دریچه خانواده. ما عنوان اشتغال مطلوب را در دولت سلام اقای قاضی زاده وارد کردیم یعنی اشتغال مطلوب اشتغالی است که پشتیبان یک خانواده پایدار شود و برای این شاخصه سازی کردیم مجددا. حالا برای این اومدیم صندوق اعتبار خانواده را پیش بینی کردیم. این صندوق یک رکن مدیریتی است.

اقای لاور (عضو هیات داوری برنامه)

یکی از اسیب‌های این دوره این است که ما مواجه هستیم بعضا با کلی گویی و بعضا تکراری گویی. نکته بعدی هم که اتفاق می‌افتد علاوه بر این کلی گویی و ابهام گویی و ورود به جزئیات این است که گفته میشود ما یک کتابچه‌ای داریم که گفته نمیشود این کتابچه را چند نفر تایید کردند. مسئله بعدی هم که با ان مواجه هستیم که در این دوره نسبت به دوره قبل بیشتر شده این هست که بعضی از نامزد‌ها فقط شعاف‌های رسانه‌ای براشون موضوعیت دارد الان همین نشست که بنده اطلاع دارم که دوستان از تمامی نامزد‌ها دعوت کردند که کاندیدا و نمایندشون رو معرفی کنند، اما متاسفانه مواجه هستیم که اقای رضایی و همتی و اقای مهرعلیزاده و زاکانی این چهار بزرگوار اهتمام جدی نداشتند، اما وقتی که صحبت از زنان و خانواده میشود شروع میکنند به طرح صحبت و ...

کاندیدایی که دم از ازادی و جوان میزند به اقل‌ترین اتفاق بسنده نکرد یعنی یا نماینده‌ای نداشته که این در ناکارامدی این کاندیدا بس است یا اینکه اهتمام و اهمیتی نداشته صرفا فقط اینکه در پست‌های یک دقیقه‌ای در فضای مجازی ایجاد کنیم. نکته دیگر این اس که بار‌ها ما اشاره کردیم در این جلسات که ما مشکلات و چالش‌های این حوزه را ما میدانیم، اما مجدد شروع میکنند به خواندن سیاست‌های کلی و ابلاغی. خب این سیاست‌ها را ما داریم و در سایت‌ها قابل مراجعه است، اما مشخصا میخواهیم بداینم که دولت اینده مزیت رقابتی اش و متمایز کننده اش نسبت به دولت‌های قبلی چیست؟! اقلش این است که ما بتوانیم سر دو مسئله مصداقی صحبت بکنیم.

حاج اقای وافی (عضو هیات داوری برنامه)

بعضی کاندیدا‌ها اعلام میدارند که ما اگر در حوزه جمعیت صحبت داشته باشیم تعداد رای ما پایین می‌اید. متسفانه مسئله جمعیت برای کاندیدا‌ها اولویت نیست. چرا اولیت این نیست، چون دین اولویت نیست چرا، چون حوزه به دین نپرداخته است. چهار اتفاق می‌افتد که یک بچه به وجود بیاید: یک ازدواج دوم اقدام به فرزنداوری سوم امکان باروری و چهارم تولد فرزند در مقابل این‌ها باز ما چهار تا بحران داریم ما در ازدواج بحران تجر در اقدام به فرزنداوری بحران پیشگیری داریم در امکان باروری بحران نابارویری یک پنجم ثانویه یک سوم اولیه را داریم. در تولد هم ما بحران سقط را داریم.

اقای کاویان (عضو هیات داوری برنامه)

برنامه یک چیز مشخص است زمانبدی دارد و هدف مشخص کمی دارد توی یک حوزه موضوعی مشخص است و من تعجب میکنم ما در مسائل کلان برنامه نداریم. من به عنوان یک سوال از کاندیدا‌ها مطرح میکنم ما در بعضی از شبه برنامه‌ها که شنیدیم که بزرگواران مطرح میکنند مثل بحث بیمه ناباروری بنده خواهشم این است که بریم سمت برنامه و برنامه زمان بندی.