رفع مشکلات قضایی نیازمند گذر زمان است/ تحول قضایی باید یک جریان ثابت باشد

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، هفته‌ی قوه‌ی قضائیه سال ۱۴۰۰ آخرین هفته‌ی قوه‌ی قضائیه است که آقای رئیسی به عنوان ریاست قوه‌ی قضائیه بر این مسند تکیه می‌زنند.

بررسی کارنامه‌ی وی در این مدت و ایجاد تحولاتی مهم در قوه‌ی قضائیه بسیاری از عموم مردم و متخصصین حقوق را به آینده‌ی قضایی کشور امیدوارتر کرده است. در این زمینه و به منظور بررسی کارنامه‌ی آیت‌الله رئیسی در قوه‌ی قضائیه با محمد مهاجری استاد دانشگاه و وکیل پایه یک دادگستری گفتگویی پیرامون قوه‌ی قضائیه ترتیب دادیم: 

خبرگزاری دانشجو: آقای مهاجری  بفرمایید که کارنامه‌ی آقای رئیسی از زمان انتصاب تا به امروز را چگونه می‌بینید و اقدامات قوه‌ی قضائیه را چطور ارزیابی می‌کنید؟ 

مهاجری: با سلام و احترام خدمت شما و همه مخاطبان خوب و فهیم خبرگزاری دانشجو، از اسفندماه ۱۳۹۷ که آقای رئیسی به ریاست قوه‌ی قضائیه منصوب شدند، به نظر من در حدود دو سال و نیم گذشته اقدامات بسیار مهمی انجام شده است که بسیاری از شهروندان و جامعه‌ی تخصصی حقوق را امیدوارتر کرده است. من کارنامه‌ی آقای رئیسی را در سه بخش هنجارسازی برای قوه قضائیه، جوانگرایی و رسیدگی به پرونده‌های بزرگ اقتصادی تقسیم‌بندی می‌کنم. در بخش هنجارسازی، در دوران آقای رئیسی، سند تحول قضایی به تصویب رسید که به نوعی ترسیم یک مسیر بلندمدت برای ایجاد تحول در قوه‌ی قضائیه بود. خیلی از تحولاتی مثل ساماندهی شهادت شهود یا پرونده‌های اعسار که در دستور کار است، برگرفته از این سند تحول است. در قسمت جوانگرایی هم ایشان در بخش‌های مختلف از جمله مرکز وکلای قوه‌ی قضائیه یا پژوهشگاه قوه‌ی قضائیه از مدیران جوان استفاده کرده‌اند و پاسخ هم گرفته‌اند. در بحث پرونده‌های بزرگ اقتصادی هم عمدتاً پرونده‌های دانه‌درشت‌ها یا پرونده‌های بانکی و تعطیلی کارخانه‌ها مطرح بوده است که به نظرم اقدامات خوبی در این زمینه‌ها انجام شده است. 

خبرگزاری دانشجو: در مورد پرونده‌های بزرگ اقتصادی یا کارخانه‌ها چه اقدامات متفاوتی انجام شده است که عملکرد آقای رئیسی را قابل پذیرش می‌کند؟ 

مهاجری: در بخش رسیدگی به پرونده‌های کلان اقتصادی و مفسدین اقتصادی به نظر بنده اقداماتی انجام شد که قدری مردم را امیدوارتر کرد. از جمله پرونده‌ی پیچیده‌ی طبری، پرونده‌ی امامی یا پرونده‌ی پوری حسینی رئیس اسبق سازمان خصوصی‌سازی کشور، پرونده‌ی مدیران سابق بانک مرکزی و بسیاری دیگر از پرونده‌ها نشان از عزم قوه‌ی قضائیه برای مقابله با فساد اقتصادی و مشکلات این ‌چنینی داشت. در خصوص پرونده‌های اقتصادی مربوط به تعطیلی کارخانه‌ها نیز عمدتاً مشکلات بانکی یا خصوصی‌ سازی نادرست عامل این موضوع شده بود که آقای رئیسی اقدامات مناسبی را در این راستا به انجام رساندند. پرونده شرکت نی‌شکر هفت تپه، پرونده‌ی رشت الکتریک، نساجی سبلان، پارس لامع و همچنین رفع مشکلات ماشین‌سازی تبریز اقداماتی بوده است که در دوران تحول قوه‌ی قضائیه اتفاق افتاده است و تا حدی امید را در دل مردم زنده کرده است.  

ضرورت بستن راههای ایجاد فساد در کشور!

خبرگزاری دانشجو: خب، با وجود این همه اقدامات چرا همچنان مشکلات قضایی وجود دارد و چرا باز هم پرونده‌های کلان اقتصادی یکی پس از دیگری باز می‌شوند؟ 

مهاجری: ببینید کار قوه‌ی قضائیه مبارزه با فساد و محاکمه‌ی متهمین است؛ یعنی قوه‌ی قضائیه باید با مفاسدی که ایجاد می‌شود برخورد قاطعانه و بدون ملاحظه کند. به خصوص در پرونده‌های اقتصادی کلان که اِعمال نفوذ و نام اشخاص سیاسی یا بستگان آنها مطرح می‌شود، ملاحظات خارج از چهارچوب تا حدی مانع رسیدگی درست خواهد شد. در دوران ریاست آقای رئیسی چنین ملاحظاتی به حداقل ممکن رسید و به نتیجه رسیدن بسیاری از پرونده‌های کلان اقتصادی به خوبی نشان از آن دارد که قوه‌ی قضائیه به دنبال مقابله و مبارزه با فساد بوده است. اما اینکه می‌فرمایید چرا همچنان فساد وجود دارد، به نظر من بسترهای فساد در جایی غیر از قوه‌ی قضائیه ایجاد می‌شوند. عزم آقای رئیسی برای رفتن از قوه‌ی قضائیه به قوه‌ی مجریه نیز به همین مسئله بازمی‌گردد. یعنی اگر بسترها و ریشه‌های فساد در جاهای دیگر خشکانده بشود، اساساً نیازی به مقابله قوه‌ی قضائیه وجود ندارد. حرف حق مردم و متخصصین هم این است که چرا مرتباً بعد از مختومه شدن یک پرونده‌ی بزرگ اقتصادی، یک پرونده‌ی اقتصادی جدید باز می‌شود. راه حل رفع این موضوع، بستن راه‌های فساد و مقابله با رانت‌هایی است که سال‌های سال ایجاد شده است و رفع آنها هم کاری بسیار دشوار است. خود تحول و اصلاح یک امری است که تدریجی اتفاق می‌افتد. 

خبرگزاری دانشجو: فکر می‌کنید با آمدن آقای رئیسی به قوه‌ی مجریه، پرونده‌های اقتصادی کمتر خواهند شد یا با رفتن ایشان از قوه‌ی قضائیه رسیدگی به پرونده‌های کلان اقتصادی با این کیفیت ادامه پیدا نخواهند کرد؟

مهاجری: سؤال خیلی سختی است. رفت و آمد آقای رئیسی از قوه‌ی قضائیه به قوه‌ی مجریه می‌تواند در هر دو حالت مثبت یا منفی باشد. قطعاً اگر آقای رئیسی بتوانند ریشه‌های فساد را بخشکانند و مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم را تا حد قابل قبولی برطرف نمایند، می‌توان امیدوار بود که پرونده‌های اقتصادی کلان هم کمتر بشوند و از سوی دیگر اگر با رفتن ایشان از قوه‌ی قضائیه رئیس بعدی هر چند که ممکن است انسان خوبی هم باشد، ولی اگر روحیه‌ی مدیریت تحولی آقای رئیسی را نداشته باشد، ممکن است چرخ تحول قوه‌ی قضائیه حتی به همین صورتِ آرام هم نچرخد. در هر حال کار ایشان سخت است. من احساس می‌کنم رضایت مردم از رئیس جمهوری سخت‌تر از رضایت مردم از رئیس قوه‌ی قضائیه حاصل خواهد شد. چرا که قوه‌ی مجریه مستقیماً با همه مسائل معیشتی و اقتصادی مردم در ارتباط است و مردم هم همه‌ی موضوعات را از شخص رئیس جمهور توقع دارند. صلاحیت‌های گسترده‌ی رئیس جمهور موجب می‌شود که کار آقای رئیسی برای جلب رضایت مردم سخت‌تر از قوه‌ی قضائیه باشد؛ چرا که ملاک داوری مردم در قوه‌ی مجریه و قوه‌ی قضائیه با هم متفاوت است. 

رفع مشکلات فراوان قضایی نیازمند گذر زمان است

خبرگزاری دانشجو: با توجه به اینکه در هفته‌ی قوه‌ی قضائیه هستیم، بفرمایید که به نظر شما رئیس بعدی قوه‌ی قضائیه باید چه مشکلاتی را برطرف بکنند تا مسیر تحول قضایی ادامه پیدا بکند؟ 

مهاجری: ذات اصلاح و تحول یک امر تدریجی است. هر چند ارزیابی ما از کارنامه‌ی آقای رئیسی در دوران دو و نیم‌ساله مثبت و قابل قبول است، ولی بسیاری از مشکلات همچون کاهش اطاله‌ی دادرسی، تکریم جایگاه وکلا در دادگستری، حل مشکل حقوق و دستمزد پایین قضات و بسیاری از موضوعات و چالش‌های دیگر همچنان وجود دارند و بایستی به صورت مستمر در جهت بهبود آنها عمل کرد. تحول قرار نیست محصول یک روز یا دو روز باشد، بلکه تحول بایستی یک جریان ثابت و مستمر باشد. رئیس بعدی قوه‌ی قضائیه هم باید اولاً عزم جزمی برای حل مشکلات داشته باشد و ثانیاً به دنبال شناسایی مشکلات باشد و بپذیرد که مشکل وجود دارد و ثالثاً برای حل مشکل «اقدام» کند. خود مردم متوجه هستند که رفع مشکلات فراوان قضایی نیازمند گذر زمان است، اما همین که احساس بکنند عزمی برای حل مشکل آنها وجود دارد، قطعاً احساس رضایت نسبی خواهند داشت. امیدوارم رئیس بعدی قوه‌ی قضائیه هم بتوانند عملکرد خوبی را بر جای بگذارند و مسیر طی‌شده را با سرعت بیشتری پیش ببرند.