کم‌آبی؛ مشکل جدی آذربایجان شرقی در سال‌های پیش‌رو / از همین امروز به فکر صرفه جویی باشیم

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، کم آبی و خشکسالی مشکلی است که بسیاری از کشورهای جهان را با مشکلات زیادی مواجه کرده، کشور ما هم با توجه به اقلیم خاصی که دارد نگرانی کم آبی یک نگرانی جدی است. کم شدن آب سدها و رودخانه ها و کم شدن بارندگی ها در کشور این هشدار را به مسئولان و مردم می دهد که باید به صورت جدی فکری برای مواجه با سال های کم آب پیش رو داشت.

استان آذربایجان شرقی هم از استان هایی است که به دلیل قرار داشتن در منطقه سرد و خشک و با توجه به بروز تغییرات اقلیمی گسترده و وقوع خشکسالی‌های متعدد در سال‌های اخیر با مشکل کمبود آب و کاهش ذخایر سفره‌های زیرزمینی مواجه شده است، موضوعی که مشکلات بسیاری را برای مردم این استان به وجود آورده است.

خشکسالی‌های پی در پی، کاهش مستمر ذخیره مخازن سد‌ها، پایین آمدن سطح آب‌های زیرزمینی، استفاده حداکثری از منابع برای تامین آب شهر‌ها موجب شده تا زنگ خطر کم آبی در آذربایجان شرقی به صدا درآید.

در کنار این موضوع، کاهش بارندگی و افزایش دما هم سبب شده که ذخیره سدهای استان با کاهش آب ذخیره شده مواجه شود. از سویی روش‌های غلط آبیاری و برداشت بی‌رویه از منبع آب زیرزمینی هم مشکل را در این استا دوچندان کرده است.

 کاهش شدید بارش‌ها و شکل نگرفتن روان آب‌ها، مهمترین مشکل در حوزه آب استان

به گفته خلیل ساعی، مدیر کل مدیریت بحران آذربایجان شرقی کاهش شدید بارش‌ها و شکل نگرفتن روان آب‌ها مهمترین مشکل در حوزه آب استان است.

وی می گوید: امسال اگرچه بارش‌های سیل آسایی را در فروردین شاهد بودیم؛ اما بارش موثری در استان رخ نداد و متاسفانه پیش بینی‌ها حاکی از آن است که تا پایان بهمن هم نخواهد بود هم بارش چشم گیری نخواهیم داشت.

کاهش بیش از ۲۰ درصدی بارش‌ها در استان

مطلبی فر، مدیر کل هواشناسی آذربایجان شرقی هم می گوید که پاییز امسال خشک‌ترین و گرمترین پاییزی بود که در طول ۶۷ سال گذشته سپری کردیم و میانگین بارش‌های پاییز امسال در استان ۵۸.۵ میلی متر است که ۲۱.۶ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش نشان می‌دهد و البته این میزان بارش نسبت به دراز مدت نشانگر کاهش ۲۹.۱ درصدی است.

گفته می شود مصرف بیش از حد آب در منازل نقش مهمی در بحران کم آبی دارد تا جایی که کارشسان معتقدند مصارف خانگی آب حتی نقش مهمی در خشکی دریاچه ارومیه که این روزها به عنوان نمادی برای نشان دادن کم آبی آذربایجان غربی شناخته می شود، دارد.

مجموع زمین‌های کشاورزی آذربایجان شرقی حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار است که ۴۴۰ هزار هکتار آن در حوضه دریاچه ارومیه قرار دارد که بر اساس آمار موجود، بیش از ۸۸ درصد آب استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود.

 لزوم فرهنگ سازی برای استفاده درست از آب 

ایرانی فام، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی تاکید می کند: تاکنون ۵۰ هزار هکتار از ۲۵۰ هزار هکتار زمین مستعد اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در استان به این سامانه‌ها مجهز شده اند و اجرای این طرح در حدود ۱۰ هزار هکتار، در سه سال گذشته انجام شده است.

ایرانی فام ادامه می دهد: به منظور بهینه سازی مصرف آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، حقابه زمین‌های کشاورزی در این حوضه بر اساس برآورد مصرف سامانه‌های نوین آبیاری تعیین می‌شود و تغییر و اصلاح الگوی کشت از راهکار‌های اساسی در راستای تحقق این هدف است.

وی خاطرنشان می‌کند: به همین منظور کشت ۲۵۰ هکتار زعفران و ۴۵۰ هکتار پسته به عنوان کشت جایگزین محصولات با مصرف آب بالا همچون سبزی و صیفی، پیاز و هندوانه در زمین‌های حوضه دریاچه ارومیه محقق شده، ضمن اینکه کشت کلزا به عنوان یکی از دانه‌های روغنی با مصرف آب کم از چند سال گذشته در زمین‌های حوضه دریاچه ارومیه آغاز شده، اما همه روستائیان همکاری نمی‌کنند از این رو در بخش فرهنگ سازی تلاش بیشتری لازم است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اضافه می‌کند: از ابتدای مهر امسال به گندمکاران توصیه کردیم کشت پاییزه را مدیریت و بیشتر به زمین‌های دیم تمرکز کنند و اگر کشاورزانی هم تنها در زمین‌های آبی می‌توانند کشت کنند، در سال زراعی جدید، محصولات کم آب بر کشت کنند.

وی ادامه می دهد: مصرف کنندگان خانگی و ضعف فرهنگ مصرف آب، شستشوی خودرو در حیاط منزل یا محوطه مجتمع‌ها به جای رفتن به کارواش، آبیاری باغچه‌ها و فضای سبز با آب آشامیدنی، باز گذاشتن شیر آب هنگام شستشوی ظروف یا استحمام، استفاده از آب در تابستان برای تلطیف هوای محیط، شستن فرش و موکت و زیرانداز‌ها به جای مراکز قالیشویی در منزل، نمونه‌های بارز هدر دادن آب توسط مشترکان خانگی است.

مردم آذربایجان شرقی روزانه ۴۰ لیتر بیشتر از حد استاندارد آب مصرف می‌کنند!

ایمانلو مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان‌شرقی می‌گوید: مصرف سرانه آب در استان برای هر نفر در شبانه روز ۱۹۰ لیتر است در حالیکه میانگین استاندارد مصرف سرانه آب در کشور ۱۵۰ لیتر است، از این رو شهروندان در این استان ۴۰ لیتر در شبانه روز بیشتر آب مصرف می‌کنند.

ایمانلو با اشاره به برخورداری ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر از خدمات آب آشامیدنی در استان ادامه می‌دهد: با توجه به افزایش دما و محدودیت منابع آب آشامیدنی در مناطق مختلف کشور و به تبع آن در استان و روند افزایش میزان مصرف آب به ویژه در کلانشهر تبریز، در صورتی که شهروندان در مصرف آب مدیریت و صرفه جویی نکنند، احتمال بروز نوسانات آبرسانی و کمبود آب قطعی است.

بهره گیری از تجارب بین المللی برای عبور از بحران آب

هاشمی مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی تاکید می‌کند: امروزه در دنیا به ویژه در کشور‌های خشک مثل ایران، WATER GUIDE (حکمرانی و سیاست گذاری آب) یک مقوله جا افتاده است، به گونه‌ای که همه موارد استحصال، جمع آوری و مصرف آب مشخص می‌شود و با یک برنامه مدون و بر اساس وضع جوی و نیاز‌های موجود برای سهمیه بندی آب اقدام می‌شود.

هاشمی ادامه می‌دهد: به همین علت ما سعی می‌کنیم با استفاده از تجارب ۳۰ ساله استرالیا در قالب " گفتگوی آب ایران و استرالیا "، زمینه آموزش ذینفعان اعم از بخش دولتی و خصوصی و مردم و نهایتا توجیه و مسئولیت پذیری همگانی فراهم شود. 

 باید از همین امروز به فکر صرفه جویی باشیم

 بدون شک مدیریت عرضه آب در سال آینده یکی از دغدغه‌های اصلی در استان آذربایجان شرقی خواهد بود و اگر راهکار‌های اساسی هم طراحی شود، به یقین برای سال آینده امکان اجرا شدن ندارد.

باید بدانیم اگر نگران جیره بندی محله ای، سهمیه بندی آب اعضای خانوار یا قطعی چند ساعته آب با برنامه ریزی قبلی در هر منطقه هستیم، باید از همین امروز به فکر صرفه جویی باشیم، چرا که بدون صرفه جویی ۱۰ تا ۲۰ درصدی، کمبود آب آذربایجان شرقی در سال جاری قطعی است.