همسریابی سنتی؛ اولویت اول/ با پیدا و پنهان اپلیکیشن همدم آشنا شوید

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو،فاطمه محمودی- بیست و یکم تیر ماه بود که اپلیکیشن همدم با حضور محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، و حجت‌الاسلام قمی، رئیس سازمان تبلیغاتی اسلامی، رونمایی شد. این اپلیکیشن توسط موسسه فرهنگی رسانه‌ای تبیان طراحی شده و قرار است با همسریابی و مشاوره‌های ازدواج به جوانان کمک کند. پس از رونمایی بود که رویکرد‌های مختلف افراد نسبت به آن مشخص شد. برخی آن را کمک کننده دانستند و معتقد بودند که در عصر حاضر که همه چیز به سمت تکنولوژی و دیجیتالی شدن می‌رود میتوان از ابزار‌های این چنینی برای همسریابی استفاده کرد و مخالفان نیز به همسریابی به کمک هوش مصنوعی انتقاد داشتند و آن را شیوه مناسبی نمی‌دانستند.

رد یا پذیرش همدم توسط جامعه ایران

از منظر جامعه شناختی به ورود این برنامه به فضای انتخاب همسر نگاه می‌کنیم. اگر این شیوه همسرگزینی بخواهد در جامعه ایران جای خود را باز کند؛ اول باید دید که اصلا جامعه می‌تواند پذیرای چنین ابزاری باشد یا نه؟ مثلا جامعه‌ای که تابه‌حال برای انتخاب همسر از درِ روابط انسانی فیزیکی و حقیقی وارد می‌شده آیا الان می‌تواند برای این امر از ابزار‌های مجازی استفاده کند؟

پدرام کاویان، مدیر گروه جمعیت اندیشکده ایتان (شبکه کانون‌های تفکر ایران)، در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو در این رابطه می‌گوید: «به دلیل شرایط جدیدی که در جامعه به وجود آمده ما به چنین برنامه‌ای نیاز داشتیم؛ هرچند اگر عموم جامعه به آن استقبال نشان ندهند. جامعه ایران متکثر است و بخشی از آن واقعا مسئله همسان گزینی دارد. بخصوص بعد از رواج سریع شهرنشینی در ایران که از دهه ۷۰ شروع شد و نسبت شهرنشینی ما از زیر ۳۰ درصد به بالای ۷۰-۸۰ درصد رسیده است. امروزه ارتباطات سنتی گسسته شده و افراد، زیاد با هم در تعامل نیستند. متعاقب آن خانواده‌هایی که جوان در آستانه ازدواج دارند خیلی با خویشاوندان، آشنایان و دوستان ارتباطاتشان صمیمانه و قوی نیست. بعضا خانواده‌هایی هستند که در شهر محل سکونتشان هیچ خویشاوند، دوست و آشنایی ندارند. این پلیکیشن مخاطب این افراد قرار می‌گیرد. در واقع حتی اگر فرهنگش ایجاد نشده باشد باید تلاش شود که این فرهنگ حاکم گردد تا کسی که هیچگونه دسترسی ندارد که به شیوه سنتی برای ازدواج معرفی شود؛ از چنین امکاناتی استفاده کند.»

کاویان با بیان اینکه تجرد دختران روستایی به دلیل پدیده مهاجرت مردانه از روستا یک مسئله مهم است؛ افزود: «این یکی از مسائلی است که با آن روبرو هستیم و راه حل دیگری برایش متصور نیستیم. خیلی از این دختران با کمالات، هنرمند و بعضا تحصیل کرده هستند. دخترانی که در روستا تجربه زیسته قابل اتکایی داشته‌اند؛ اما به دلیل پدیده مهاجرت مردانه، دیگر دسترسی اجتماعی به این دختران وجود ندارد. خانواده دختر هم نمیتواند این معضل را توی روستا حل کند؛ چون پسری نیست. حالا این دختران میتوانند مخاطب برنامه همدم قرار بگیرند. در حالت سنتی هم تقریبا همین شیوه حاکم است. خانواده دختر عنوان می‌کنند که دختر ما آماده ازدواج است؛ اگر مورد خوب و مناسبی می‌شناسید، میتوانید معرفی کنید. حالا یک وقت این به صورت سنتی مطرح میشود؛ یک وقت هم فرد وارد فضای جدیدی مثل برنامه اندروید می‌شود و از این امکان بهره مند می‌گردد. کسی که دسترسی ندارد نباید محکوم شود به محرومیت؛ جامعه باید کمک کند که این محرومیتش با روش‌های نو مرتفع گردد.»

با وجود این باید خاطر نشان کرد که این مسئله نیازمند پژوهش و تحقیق از طرف مسئولان این اپلیکیشن است. باید با مردم کف جامعه گفتگو شود، شیوه‌های مورد پسند مردم و روش‌هایی که مردم نسبت به آن‌ها اقبال بیشتری دارند شناسایی گردد.

قبل از آن که بخواهیم استفاده از این برنامه را به روستائیان پیشنهاد دهیم باید بررسی شود آیا پدران و مادران جوانان که عموما تحصیلات آکادمیک ندارند و در فضای کوچک و بسته روستا زندگی می‌کنند؛ حاضرند که فرزندانشان از طریق یک پلتفرم، همسریابی کنند؟ از طرف دیگر تبیان میتواند برای همسان گزینی راه‌های دیگری که با جامعه سنتی همخوانی بیشتری داشته باشد هم مدنظر قرار دهد و به جوانان کمک کند.

ملاک‌های ازدواج تحت تاثیر الگوریتم‌ها

ما در ادوار مختلف در مدل ازدواج و تشکیل خانواده شاهد تحول بوده ایم. می‌توان گفت هر مدل جدیدی هم ممکن است پیامد‌های خاص خود را داشته باشد؛ مثلا نگرش ها، سبک زندگی و فرهنگ جدیدی را تولید نماید؛ بنابراین رواج همسان گزینی از طریق اپلیکشین هم می‌تواند پیامد‌هایی به دنبال داشته باشد. ضمن اینکه همدم از طرف نهاد‌های حاکمیتی به رسمیت شناخته شده است و جامعه به طور ویژه‌ای از آن تاثیر خواهد پذیرفت.

این کارشناس مسائل اجتماعی در این مورد می‌گوید: «این مسئله به الگوریتم‌های مورد استفاده در این اپلیکیشن بر می‌گردد. الگوریتم‌های اشتباه هم خودِ این روش را به اشتباه می‌اندازد؛ هم فرایند ازدواج کل جامعه را. باید دقت داشت که از چه الگوریتمی برای گردآوری اطلاعات استفاده می‌شود. مثلا اگر توی آن الگوریتم ما فقط به یک سری خصیصه ظاهری یا جسمی افراد اکتفا کنیم؛ خود به خود داریم یک شابلون یا قالب طراحی کرده و به جامعه عرضه می‌کنیم. اینگونه آن کسی که شیوه‌ای غیر از همسان گزینی همدم را انتخاب می‌کند نیز از این الگو استفاده خواهد کرد. انگار که به او می‌گوییم بیا این خصایص را در نظربگیر؛ مثلا بیا فقط ویژگی‌های ظاهری را در نظر بگیر و ویژگی‌های اخلاقی را در اولویت دومت بگذار. در نتیجه این تاثیر منفی را میتواند داشته باشد. این برمی‌گردد به اینکه ما چقدر می‌توانیم کمک کنیم که این الگوریتم اصلاح شود و به الگو‌های جهت داری که ممکن است زیست امروز جامعه را ناخواسته تحت تاثیر منفی خودش قرار بدهد؛ اکتفا نشود. در نتیجه این برنامه باید مدام بازنگری شود و این الگوریتم دریافت خصایص و ویژگی‌های مد نظر افراد به رفتار حاکم بر جامعه نزدیکتر شود. مثلا اگر برای جامعه مقوله خوش اخلاقی اهمیت دارد ما باید این را توی الگوریتم انتخاب زوجین بگذاریم؛ که زوجین آن چه را که خودشان می‌خواهند در این مسیر انتخاب کنند و آن چیزی که هستند را بارگذاری کنند؛ نه یک قالب و شابلون خیلی فروکاسته شده، تقلیل یافته وظاهرگرایانه‌ای که اپلیکیشن عرضه می‌کند.»

نگاه فروشگاهی ممنوع

یکی از هشدار‌هایی که باید به مخاطبان این پلتفرم داد این است که به این برنامه به چشم یک فروشگاه نگاه نکنند؛ که هر مدلی با هر ویژگی که دلشان می‌خواهد را می‌توانند سفارش بدهند و عینا همان را تحویل بگیرند. نباید با خودشان بگویند حالا که این ابزار در اختیارمان قرار داده شده پس من بر هر ملاکی که دلم می‌خواهد پافشاری کنم و از هیچ یک کوتاه نیایم. گاهی ممکن است ملاک‌ها اشتباه یا سختگیرانه باشند، اما کاربران از اپلیکیشن انتظار معرفی انواع و اقسام گزینه‌ها را دارند و در انتظار گزینه مطلوب و البته اشتباه خود خواهند ماند. وی معتقد است: «باید در کنار این الگوریتم و پروتکلی که بر انتخاب افراد حاکم است؛ یک سری آگاهی بخشی‌هایی ارائه شود. کاربران باید بفهمند که ملاک‌هایی که دارند به طور عمومی مورد تایید مشاوران ازدواج هست یا نه. بهتر است روی چه ملاک‌هایی تمرکز شود. این برمیگردد به اینکه برنامه چقدر پروتکل و الگوریتم دریافت و پرداخت خصایص انسانی را درست، مطابق با نظر کارشناسی و نزدیک به واقعیت موجود توی جامعه سنتی لحاظ می‌کند.»

همدم برای همه نیست

هشدار دوم این است که قرار نیست همه جوانان مخاطب همدم باشند. کاویان با بیان اینکه این برنامه مخاطب خاص خودش را دارد و یک نسخه عام برای کل جامعه نیست؛ افزود: «قطعا جوانانی که به ازدواج سنتی دسترسی دارند؛ اصلا نباید برای انتخاب همسر سمت این برنامه بروند. کسانی که دسترسی عادی و عمومی به همسان یابی ندارند و دسترسی‌های سنتی شان کاملا قطع شده است مخاطبین این برنامه اند. حتی اگر طراحانش ادعا کنند این برنامه برای همه است؛ این ادعای غلطی خواهد بود. من خودم به عنوان کسی که مطالعات جامعه شناختی دارد به ضرس قاطع میگویم مخاطب همدم همه جوانان نیستند. کسانی که به شیوه سنتی دسترسی دارند به هیچ وجه برای انتخاب همسر وارد این برنامه نشوند؛ مگراینکه به شیوه سنتی اقدام کردند و بعد از چندین سعی و تلاش به نتیجه نرسیدند؛ حالا میتوانند این مسیر را انتخاب کنند. مثلا خانمی ملاک‌هایی دارد که از ۱۰-۲۰ خواستگاری که داشته هیچکدام با ملاک هایش مطابقت نداشته اند او بیاید و در این برنامه شانسش را امتحان کند.»

تصمیم را به هوش مصنوعی نسپارید

از نظر وی هشدار سومی که کاربران باید به آن توجه داشته باشند این است که این برنامه فقط آن‌ها را تا آستانه و درب خانه‌ی یک گزینه می‌رساند و این به معنای تایید یک گزینه برای ازدواج نیست: «حال که داریم به این روش پیش می‌رویم باید مواردی را در نظر بگیریم؛ این نوع همسان گزینی در فضای وب حدود ۶ سال پیش شروع شده بود و حالا یک نهاد حاکمیتی آمده و به این روش رسمیت داده است. این مسیر ممکن است انتخاب همسر را بیش از این دیجیتالی کند. مخاطبان این فضا باید حواسشان باشد که در نهایت به آن شیوه‌های انسانیِ سنتی با گزینه مواجه شوند و کاری به آن خصایصی که اپلیکیشن ارائه می‌دهد نداشته باشند. خودشان به نتیجه برسند که به درد هم می‌خورند یا نه. حتی اگر پیچیده‌ترین برنامه‌های کامپیوتری نوشته شود و تست‌های شخصیت خیلی پیچیده بیاید و بگوید که مثلا کیس a۱ در پسران، با کیس b۲ در دختران قطعا می‌توانند با هم تشکیل خانواده بدهند؛ این کار خطا است و این دو کیس باید از نظر عاطفی و عقلی و ... یکدیگر را بسنجند، با تصمیم شخصی خودشان انتخاب کنند و آن تصمیم را هرگز به هوش مصنوعی نسپارند.»

یکی از انتقاداتی که از طرف کاربران به این برنامه وارد شده است مسئله دریافت هزینه بابت معرفی گزینه‌ها است. تا پنج گزینه به طور رایگان به کاربران معرفی میگردد و پس از آن باید بسته‌های ۱۰ تایی تا ۳۰ تایی را خریداری کنند و برای هر کدام از این دسته‌ها هم باید از ۱۰ هزار تومان تا ۹۶ هزار تومان پول بپردازند. پس از این انتقاد پاسخی که از طرف مسئولین برنامه داده شد این بود که این کار جهت جلوگیری از سختگیری و تنوع طلبی است. با توجه به اینکه درسال جاری ۳۶۱ میلیارد بودجه به سازمان تبلیغات اسلامی تعلق گرفته است و موسسه تبیان نیز زیر نظر این سازمان مشغول به فعالیت است؛ پس میتوان گفت بودجه این برنامه از طریق دولت تامین شده و دریافت هزینه از کاربران نیز بودجه مضاعفی به حساب می‌آید؛ خوب است که شفاف سازی‌های مالی از طرف مسئولان این مجموعه صورت بگیرد. مسئله دیگری که خوب است مورد توجه قرار بگیرد این است که اطلاعات دریافتی کاربران از طریق سازمان ثبت احوال استعلام و راستی آزمایی شود. در این صورت کژکاردی اتفاق نخواهد افتاد، مثلا مردان متاهل از این پلتفرم جهت همسریابی استفاده نخواهند کرد. امید است که طراحان همدم بازخورد‌های کاربران و بیگ دیتایی که از آن به دست می‌آید را بررسی کرده و در صدد رفع مشکلات و کمبود‌ها برآیند.