مهدیار: خویشاوندسالاری ناخواسته بر تصمیمات سیاستگذاران تاثیر می‌گذارد /گنجی: نباید صرفا با عینک بدبینی به انتصابات نگاه کرد

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو تازه‌ترین برنامه تلویزیونی جهان آرا، شنبه ۲۱ آبان ماه با موضوع «انتصابات منسوبان، فامیل بازی یا شایسته سالاری» و با مجری گری امیر حسین ثابتی به روی آنتن شبکه افق رفت.
در این قسمت از برنامه پیرامون همین موضوع، گفت و گویی با دکتر میثم مهدیار، جامعه شناس و فعال اجتماعی؛ و دکتر عبدالله گنجی مدیر مسئول روزنامه جوان و فعال رسانه‌ای صورت گرفت.
مهدیار در رابطه با تحلیل‌های گوناگون پیرامون این موضوع، گفت: هر پدیده اجتماعی را می‌شود از زوایای مختلفی دید و می‌خواهم فراتر از این جنجال‌های سیاسی پا بگذارم و نشان بدهم که از قضا این موضوع، فقط مسئله امروز ایران نیست و در دوره‌های مختلف مسئله خویشاوند سالاری در سیاست بوده و همیشه دوگانه خون و خاک، فرهنگ ما را ساخته است؛ خون گرم است و نشان از روابط فامیلی دارد و خاک اشاره به سردی روابط شهری ارجاع پیدا می‌کند.

*ساختار خانواده یک ساختار قوی در ایران

وی افزود: در ایران امروز چند بردار قوی به این مسئله داریم. به هر حال شرایط سیاسی ما خیلی طبیعی نیست و به خاطر همین فضای حوزه‌های مدیریتی و نظامی ما امنیتی شده است. زمانی که چنین پدیده‌ای ایجاد می‌شود، به افرادی نیازمند هستید که بتوان به آن‌ها اعتماد کرد؛ چون ساختار خانواده در ایران یک ساختار قوی بوده و به همین خاطر شما به خانواده بیشتر از دیگران اعتماد می‌کنید.
این فعال اجتماعی با اشاره به نمونه مثبت این مسئله، اظهار کرد: به طور مثال شهید فخری زاده که یکی از پیشران‌های صنایع هسته‌ای و نظامی ما بود، مثلاً برای اینکه بتواند کار‌ها را پیش ببرد، برای ثبت شرکت‌ها از پوشش خانوادگی استفاده می‌کند که متاسفانه این را هم بعداً برخی به عنوان رانت نام بردند؛ در حالی که ایشان صرفا از نام خانوادگی همسر و بچه‌ها استفاده می‌کرد تا بتواند پروژه‌های کلان خودش را پیش ببرد.
وی ادامه داد: این مدل تا حدی مناسب است، ولی مسئله این است که این مدل تعمیم پیدا می‌کند و به حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نیز می‌رود.

* گاهی افراد زمینه رشد را برای افراد خاص فراهم می‌کنند

مهدیار با بیان اینکه گاهی نسبت‌هایی میان رزومه‌ها با افراد وجود دارد، گفت: تحلیلی خواندم که بیان می‌کرد ما به واسطه جوی که علیه فردی آغاز می‌شود اصلا شایستگی‌های آن فرد را نادیده می‌گیریم و وقتی رزومه‌اش را بررسی کنیم، می‌بینیم که رزومه خوبی هم دارد. وقتی شما رزومه‌ها را نگاه کنید، گاهی متوجه می‌شوید یک نسبت‌هایی بین رزومه‌ها و افرادی که این رزومه‌ها را ساخته‌اند، وجود دارد. این افراد این زمینه رشد را برای اشخاص فراهم می‌کنند.
وی اضافه کرد: گاهی یک مدرسه و یک دانشگاه که افراد در آنجا تحصیل می‌کنند، ارتباط می‌گیرند و مدیر می‌شوند، این یک الیگارشی آموزشی است؛ یعتی این محیط‌های آموزشی یک محفلی صرفا برای تحرک صعودی افراد خاصی می‌شوند. هر محیط آموزشی و حتی یک هیئت، شبکه‌ای را حول فرد شکل می‌دهند تا فرد خاصی را به اوج برسانند.

* گاهی برخی افراد سیاستگذار دچار بحران تصمیم‌گیری می‌شوند

این فعال اجتماعی با تاکید بر اینکه خویشاوند سالاری برخی سیاست‌گذاران بر تصمیماتشان اثر میگذارد، بیان کرد: من چند سال مسئله تعارض منافع و شفافیت را بیان می‌کنم. کسانی که در موقعیت سیاستگذاری قرار می‌گیرند در همان موقعیت سیاسی اگر منافع شخصی و گروهی داشته باشند در واقع دچار یک بحران تصمیم‌گیری می‌شود که آیا منافع خودشان را دخیل می‌کنند یا خیر. تا وقتی که کسانی تصمیم بگیرند و یک مسئله شخصی، خانوادگی یا صنفی را نمایندگی می‌کنند، قاعدتاً به صورت ناخواسته در طول زمان بر تصمیماتشان تاثیر می‌گذارد؛ و‌ی ادامه داد: یک انسان می‌تواند شبکه اعتمادش به اندازه برادرش باشد، یا به اندازه دوست و آشنا یا حتی گسترده‌تر. این به اقتضای سیاسی هر شخص و گروه باز می‌گردد و منفعتی که برایشان وجود دارد. برخی هستند که می‌گویند ما فقط به فلان افراد اعتماد داریم که این به منافعشان بر می‌گردد.

* نباید صرفا با عینک بدبینی به انتصابات نگاه کرد

مدیر مسئول روزنامه جوان با اشاره به مطلبی که در روزنامه جوان در رابطه با این مسئله منتشر کرده بود، گفت: من در آن مطلب هم اشاره کردم که اساس این است که ما نباید از رانت حمایت کنیم و باید پله‌های ترقی به صورت طبیعی طی شود و همه بر سر این مسائل اشتراک داریم. ما بر این مسئله بحث دارم که اقوام یک شخصی در مملکت مسئولیتی دارد و آن به صورت طبیعی به جایگاه حسابداری یک شرکت دولتی رسیده باشد. ما نداریم که یک مورد به رسمیت شناخته شود و هیچ تفحصی بر سیری که یک فرد طی کرده، صورت نمی‌گیرد و اینکه آن قوم و خویش که در قدرت است آیا تاثیری داشته یا نداشته است.
‌وی تصریح کرد: صرفا با عینک بدبینی به انتصابات نگاه کرد. باید قبول کنیم بخشی از مسئولان جمهوری اسلامی در تربیت نیروی همتراز خانواده‌هایشان موفق بودند و بخش دیگر نیز هستند که به‌خاطر تناقضاتی که دارند، فرزندانشان نیز شبیه خودشان هستند. انسانی با این تراز عالی و مقید به جمهوری اسلامی را نباید صرفا به خاطر انتصاب با یک فرد یا انتصاب با چند واسطه از دور خارج و با آن سیل او را نابود کنیم.
این فعال رسانه‌ای افزود: اینکه برخی بگویند فلان وزیر، برادر داماد فلان فرد است که نشانه رانت بازی نیست. هر کسی که ظرفیت دارد و به نظام اسلامی معتقد و ملتزم است، می‌توانند وارد چرخه مدیریتی شود. گر می‌شود همه سراغ کار آزاد بروند؟ اصلا مگر کشور آمادگی و زیرساخت‌های این حجم شرکت را دارد؟

* اولویت‌بندی بر اساس فامیل و غیر فامیل امکان پذیر نیست

گنجی پیرامون عادی بودن برخی انتصابات فامیلی، گفت: باید یک سامانه برای شایسته گزینی داشته باشیم، اولویت بندی براساس فامیل و غیر فامیل امکان پذیر نیست. البته استفاده از دوست و آشنای مورد اعتماد توسط مسئولان تا حدی طبیعی است؛ مثلاً آقای هاشمی همین گونه عمل می‌کرد و برادرش را نزدیک خودش نگه داشته بود، یا بازرس آقای احمدی‌نژاد برادرش بود و حتی به آقای خاتمی نیز توصیه شده بود برادرش را در دفترش به کار بگیرد.

* نمونه‌هایی وجود دارد که یک سرباز مدیر قسمتی شده است

مهدیار با اشاره به حلقه‌های صعودی در اطراف برخی افراد تصریح کرد: یک حلقه‌هایی شکل می‌گیرد که یک نفر در عرض پنج سال چندین موقعیت شغلی را عوض می‌کند، ولی شخص دیگری با مدرک تحصیلی بالا و تخصصی نمی‌تواند حتی یک شغل پیدا کند. نمونه‌هایی داشتیم شخصی سرباز بود و همزمان مدیر بخشی شده بود.

وی ادامه داد: ما بحث کالج‌های تربیت مدیر را در کشور‌های مختلف داریم صرفاً جنبه علمی ندارند و بیشتر بحث انتقال تجربه مطرح است. آیا این جوان‌گرایی‌هایی که صورت گرفته ما را یک گام پیش برده یا خیر؟

این فعال اجتماعی، تاکید کرد: نظام آموزشی باید عادلانه باشد و دسترسی برای همه فراهم باشد، ولی ما در برخی قسمت‌ها آن را خاص کردیم. بحث ما در مورد افراد نیست، سیستمی است که برخی اشخاص می‌توانند در چارچوب آن برای خود رزومه بسازند، ولی این فرصت برای همه فراهم نیست.

* تمکین به شفافیت و رفع تعارض منافع دو گام برهم زدن این انتصابات است

مهدیار در رابطه با راه حل بر هم زدن چرخه انتصابات مدیران جدید، تاکید کرد: تمکین به شفافیت در حوزه‌های مختلف اداری، اقتصادی و اجرایی و دوما رفع تعارض منافع که در حیطه‌های مختلف وجود دارد تا زمانی که ما در گزینش و ارتقا شفاف نباشیم، شرایط همین است.

وی اظهار کرد: رزومه‌ها جایگزین سوابق شده و مشخص نیست این رزومه‌ها بر اساس چه کار‌هایی صورت گرفته، آیا تضییع حقوق بوده؟ سکوی پرتاب بوده؟ آیا واقعا سابقه خوبی برجا مانده است؟ وقتی این روند وجود دارد نمی‌توان فرد مسئول را نسبت به وعده‌ها و تعارض منافع بازخواست کرد.