کسب جایگاه دوم دنیا از لحاظ رشد دیپلماسی علمی برای ایران

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، دهقانی اظهار داشت: اطلاعات مستخرج از پایگاه استنادی بین‌المللی اسکوپوس نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۱ سهم مشارکت بین المللی در فعالیت‌های پژوهشی در قالب انتشار مقالات و مستندات علمی و بعبارت دیگر دیپلماسی علمی کشور از ابتدای سال ۲۰۲۱ تاکنون بیش از ۳۴درصد و به بالاترین میزان در طول ۲۰ سال اخیر رسیده است.

وی افزود: هرچند اطلاعات در سال ۲۰۲۱ هنوز تکمیل نشده است، اما در مقایسه سال ۲۰۲۰ با سال ۲۰۱۹ مشخص می‌شود که جمهوری اسلامی ایران با ۱۲.۵درصد رشد و با اختلاف ۰.۱۴درصد با هند جایگاه دوم دنیا از لحاظ رشد دیپلماسی علمی را کسب کرده است. کشور مالزی با رشد ۱۲ درصد در جایگاه سوم و کشور‌های تایوان و ترکیه به ترتیب در جایگاه بعدی قرار دارند.

رئیس موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) ادامه داد: گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشور‌ها از جمله سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است.

وی اظهار داشت: مشارکت علمی زمینه را برای دیپلماسی علمی باز می‌کند. یک پژوهش می‌تواند حاصل فعالیت یک پژوهشگر یا مشارکت علمی چند پژوهشگر از یک کشور یا بیش از یک کشور باشد. در صورتی که دو یا چند پژوهشگر از کشور‌های مختلف بر روی یک پروژه تحقیقاتی مشترک فعالیت کنند آنگاه یک تعامل علمی در سطح بین‌المللی رخ داده است که غالباً با هدف گسترش مرز‌های دانش صورت می‌پذیرد.

دهقانی اظهار داشت: در سال ۲۰۱۱ سهم مقالات با مشارکت بین‌المللی از کل مقالات کشور حدود ۱۶.۵درصد بود. این رقم در سال ۲۰۱۶ به ۱۹.۷درصد و در سال‌های بعد به تدریج افزایش یافت به طوری که در سال ۲۰۱۸ به ۲۴درصد و در سال‌های ۲۰۱۹، ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به ترتیب به ۲۷.۲درصد، ۳۰.۵درصد  و ۳۴.۲درصد  افزایش یافته است.

رییس ISC گفت: در دیپلماسی علمی، دو کشور ایران و هند تقریباً رشد نزدیکی را تجربه کرده‌اند به نحوی که اگر رقم رشد را به بالا گرد کنیم عدد ۱۳درصد  برای هر دو ذکر خواهد شد. بعبارت دیگر، تفاوت ایران و هند از لحاظ رشد دیپلماسی علمی ناچیز است، هر چند این دو کشور از لحاظ تعداد مقالات منتشر شده در یک سطح نیستند. بعد از ایران و هند کشور مالزی و تایوان هر کدام تقریباً با ۱۲درصد  رشد در دیپلماسی علم در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. ترکیه نیز در دیپلماسی علمی در زمره کشور‌های برتر است. این کشور با ۱۰درصد رشد در جایگاه پنجم از لحاظ سهم مقالات با مشارکت بین‌المللی از کل مقالاتش قرار دارد. بعد از ترکیه، اندونزی، ژاپن، لهستان و کره جنوبی قرار دارند که بین ۵ تا ۷درصد رشد در مقالات با مشارکت بین‌المللی خود داشته‌اند. در بین کلیه قدرت‌های علمی دنیا فقط دو کشور ایتالیا و چین از لحاظ رشد دیپلماسی علم رشد منفی را تجربه کرده‌اند.

وی ادامه داد: با محاسبه رشد سهم مقالات منتشر شده با مشارکت بین المللی در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ مشخص شد که در ایران، حوزه فنی و مهندسی با ۱۸درصد بیشترین میزان رشد را داشته است. بعد از آن حوزه علوم انسانی قرار دارد که ۱۷درصد رشد را تجربه کرده است. در جایگاه سوم علوم پزشکی قرار دارد که رشد این حوزه برابر با ۱۳درصد بوده است. حوزه علوم پایه با ۱۲درصد و حوزه علوم اجتماعی با ۱۱درصد و سپس حوزه علوم کشاورزی با ۸درصد در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

دهقانی افزود: در سال ۲۰۲۰ علوم فنی و مهندسی و علوم پایه ۳۴درصد از مقالاتشان به صورت مشارکت بین‌المللی منتشر شده است. این دو حوزه موضوعی بالاترین سهم را در بین حوزه‌های موضوعی به خود اختصاص داده‌اند. بعد از این دو حوزه، حوزه‌های موضوعی علوم اجتماعی و کشاورزی با ۳۱درصد در جایگاه بعدی قرار دارند. علوم پزشکی با ۲۵درصد و علوم انسانی با ۱۹درصد در مکان‌های بعدی قرار دارند.

وی گفت: هر چند رشد مشارکت پژوهشگران کشور با سایر کشور‌ها در سال‌های اخیر خود به پیشتوانه فعالیت‌ها و برنامه‌ریز‌های مختلف صورت گرفته است، اما استفاده از پتانسیل ایجاد شده به واسطه همکاری پژوهشگران کشور با سایر کشور‌ها مقوله‌ای است که خود نیاز به برنامه جداگانه‌ای دارد. اهمیت این مسئله مبتنی بر سند سیاست‌های کلان علم و فناوری که بر گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشور‌ها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه‌ای و جهانی بویژه جهان اسلام همراه با تحکیم استقلال کشور تاکید دارد قابل تبیین است.