قهرمان‌سازی به سبک هالیوود و قهرمان سوزی به سبک سینمای ایران!

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو؛ فاطمه قربانی رضوان؛ شخصيت، يكي از اركان قابل بررسي و قياس ميان سينماي ايران و سينماي هاليوود است. ركني قابل توجه كه در دنياي امروز بيش از پيش به بازنمايي آن پرداخت مي‌شود. شخصيت‌سازي در سينماي هاليوود جدا از قابليت‌هاي دراماتيك، داراي ابعاد ايدئولوژيك است. ابعادي كه پرداخت به آن در سينماي ايران سالهاست مورد كم توجهي قرار گرفته است.

شخصيت‌سازي در سينماي هاليوود با نگاه ارائه ابرقهرمان براي معرفي فرهنگ آمريكايي به تمام جهان صورت مي‌گيرد. باگذر زمان هركدام از اين قهرمانان در نقش سفيران ديدگاه غربي در سطح جهاني عرضه و منتشر مي‌شوند. در واقع، سينماي هاليوود با قهرمان‌سازي و معرفي آنان به عنوان سفيران اسطوره‌اي بر ناخودآگاه مخاطبان سرمايه‌گذاري مي‌كند. رويكردي كه سالهاست سبب برتري ديدگاه و جايگاه قهرمانان ساختگي هالیوودی شده و ذهنيت بسياري را با خود همراه كرده. در نتيجه ي اين نفوذ بر ناخودآگاه ها، مخاطبين بي آنكه بدانند به سمت الگوبرداري از اخلاق و سبک زندگی و ایدئولوژی لیبرال سرمایه‌داری مي‌روند و به عنوان مهره‌هايي براي پيش برد اهداف فرهنگي كشوري ديگر دست به تغيير الگوهاي باوري خود مي‌كنند.

امروزه شاهد نفوذ عميق فرهنگي سينماي هاليوود از طريق ارائه الگوهاي قهرماني هستيم. «اسپايدرمن»، «سوپرمن»، «جيمزباند»، «رمبو»، «مرد عنكبوتي» و... نمونه‌ها و نمودهای بارز ابرقهرمانان ساختگي هستند. اين درحالي است كه سينماي ايران براي نمايش يك قهرمان بي آنكه نياز به خلق اسطوره و قهرمان سازي داشته باشد مي‌تواند نمايشگر زندگي قهرمانان واقعي خود باشد. ايران علاوه بر دارا بودن اسطوره‌‍‌هاي بسيار در تاريخ كهن خود، قهرمانان مذهبي بسياري نيز دارد كه پرداخت به سير زندگي آن‌ها براي ساليان سال كافي است. مقطع هشت سال دفاع مقدس، زندگي شهداي مدافعان حرم و هريك از شهداي به نام اين روزهاي كشور مي تواند به تنهاي موضوع ساخت چندين فيلم و سريال باشد كه به دلايل بسياري مورد كم لطفي قرار مي‌گيرد. از معضلات كم‌توجهي مسئولان فرهنگي و فيلمسازان به ساخت و نمايش قهرمانان ملي همين بس كه ميداني براي نمايش غرض‌ورزانه و نادرست از سوي دشمنان فرهنگي فراهم مي‌شود و پس از سوگیری‌ها گروهي به دنبال جبران دست به ساخت فيلم هايي كم‌عمق و سطحي كه جاي براي ماندگاري ندارند مي‌زنند.

جز معدود آثاري، كمتر فيلم ايراني را مي‌توان نام برد كه اساسا قهرمان محور باشد. آرش فهيم در گزارش روزنامه كيهان در ارتباط با پرداخت ضعيف و مخدوش مردان جنگ و جبهه نوشت:« تعداد زیادی از آثار سینمای ما در حوزه سینمای جنگ، خواسته یا ناخواسته، تصویری مخدوش از مردان جبهه و جنگ به تصویر کشیدند. مردانی که از قضا، مصداق و تجلی قهرمانان واقعی در کشور ما بوده‌اند. به طور مثال، فیلم «پدر» را توليد مي‌كند كه نوعي محاكمه رزمندگان است براي اين كه چرا در مقابل هجوم بيگانه ايستادگي كردند. در روزهايي كه سينماگران آمريكايي با مشورت و سرمايه‌گذاري، جانفشاني‌هاي سربازان خود براي مبارزه با هيولاها در افغانستان را به تصوير مي‌كشند، كارگردان محترم ما فيلمي چون «بيداري روياها» را مي‌سازد كه در آن درباره سلامت و صلابت رزمندگان شك و شبهه ايجاد مي شود و بازگشت اين قهرمانان ملي به وطن، جز پديد آوردن ناراحتي و غصه و جدايي ثمري ندارد. تا آنجا كه بازگشت يك رزمنده به كشور پس از سال‌ها اسارت، معنايي جز از هم گسستن يك خانواده و اندوهگين شدن نزديكان آن آزاده در پي ندارد. در شرايطي كه كارگردان‌هاي هاليوودي در ستايش فرماندهان خود آثاري مغاير با واقعيت را مي‌سازند، در سينماي ما يك فيلمساز، «دموكراسي تو روز روشن» را به تصوير مي‌كشد كه باز هم تقدس شهدا را زير سؤال مي برد و...».

در سال‌های اخیر، فیلم‌هایی با رویکرد قهرمان محور ساخته شده است كه از ميان آن‌ها مي‌توان به فیلم‌ «چ» درباره زندگي شهيد مصطفي چمران، «به کبودی یاس» درباره شهید عبدالحسین برونسی و «شور شیرین» با موضوع شهید محمود کاوه و سينمايي «منصور» كه به تازگي اكران شد و درباره برشي از زندگي شهيد ستاري به عنوان نمونه‌هاي به ياد ماندني نام برد. اما در شرايطي كه تعداد قهرمانان ملي و داستان زندگي آنان گنجايش پرداخت دارند، ساخت تنها چند فيلم انگشت شمار و عدم استفاده از اين ظرفيت كماكان موضوعي مغفول مانده است. براي مثال با گذشت دوسال از شهادت سردار قاسم سليماني كماكان  فيلم سينمايي كه بتواند جايگاه والاي اين قهرمان ملي را نشان دهد ساخته نشده است. توليد آثاري براي نشان دادن زيست اين شهيد در شرايطي كه در فرهنگ غربي تبليغات سوء ساخته و تفكر قالب جهاني را به سمت خود مي‌كشاند بیش از پیش بر اهمیت مسئله می‌افزاید.

سینمای هالیوود برای نمایش قهرمان‌های ساختگی دست به افسانه‌سازی و اسطوره‌نمایی می‌زند تا از این طریق به ترویج فرهنگ و ایدئولوژی خود بزند، اما در کشور ما با وجود قهرمان‌های واقعی و مردان نام آور، توجهی به این مسئله نمی‌شود. با اینکه یکی از راه‌های مهم ترویج فرهنگ اسلامی و انقلابی در جامعه، ارائه الگو و پرداخت به شخصیت‌هایی همچون شهدا است، مسئولین فرهنگی از پرداخت به آن با بیان مشکلاتی همچون مسائل مالی و کمبود بودجه، طولانی شدن مراحل پیش تولید و تحقیق و پژوهش و موانعی از این دست یاد می‌کنند. در دنیای امروز زبانی گویاتر از هنر و بستری مهیاتر از سینما برای معرفی قهرمانان ملی وجود ندارد؛ بستری که در سینمای ایران قهرمان و سوژه در آن می‌سوزد و در سینمای هالیوود رنگ و بوی افسانه‌ای می‌گیرد!