فعالان دانشجویی در گفتگو با دانشجو:
به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سفر حجت الاسلام رئیسی، رئیس جمهور کشورمان به روسیه با دعوت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور این کشور در شرایطی که ماراتن مذاکرات چهار به علاوه یک در وین در حال برگزاری است حامل یک پیام روشن به غربی‌ها است و آن هم اینکه دولت سیزدهم بر خلاف دولت روحانی قرار نیست که تمام تخم مرغ‌های خود را در سبد غرب بگذارد و کشور را معطل زیاده خواهی‌های آنها کند.
واقعیت این است که دلبستن بیش از حد دولت سابق به غرب و از طرفی بی توجهی به ظرفیت‌های کشور‌های منطقه و به طور کلی شرق موجب شد تا کشور نه تنها با خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریم‌ها از وعده‌های پوچ برجام بی نصیب بماند؛ بلکه بسیاری از فرصت‌هایی را که می‌توانست در تقویت روابط با کشور‌هایی نظیر چین و روسیه به دست بیاورد آنها را نیز از دست بدهد.
پذیرش عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگ‌های اگر چه هنوز به عنوان عضو ناظر شناخته می‌شویم و همچنین اجرایی شدن سند جامع همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین و اخیرا نیز سفر رئیس جمهور به روسیه گویای اهتمام دولت سیزدهم برای تقویت روابط خود فراتر از برقراری روابط با کشور‌های غربی است.
با این اوصاف، خبرگزاری دانشجو، به منظور بررسی ظرفیت‌های تقویت روابط با روسیه و همچنین موانع پیش روی همکاری‌های راهبردی دو کشور با سید سعید نجیبی، کارشناس مسائل اقتصادی و عضو سابق شورای نظارت جنبش عدالتخواه دانشجویی، فاطمه علیزاده، دبیر کمیته بین‌الملل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل و امیرمحمد کولانی، دبیر واحد بین الملل اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان به گفتگو پرداخته که در ادامه این گفتگو را می‌خوانید.
دانشجو: با توجه به سفر اخیر رئیس جمهور کشورمان به روسیه و دیدار با رئیس جمهور این کشور اهمیت سفر انجام شده را در چه می‌دانید؟
کولانی: در مورد اهمیت سفر رئیس جمهور کشورمان به روسیه اولاً زمان این سفر زمان بسیار مهمی بود به گونه‌ای که می‌توان انتخاب این زمان را با توجه به برگزاری مذاکرات وین و پیام‌هایی که باید به غرب منتقل شود یک انتخاب هوشمندانه از سوی تیم سیاست خارجی دولت و رئیس‌جمهور ارزیابی کرد.
ما امروز در حال انجام مذاکراتی هستیم که کشور‌های غربی در مقابل ما در یک جبهه واحد قرار گرفته اند؛ از این رو ضرورت دارد تا ما نیز در مقابل این جبهه یک ائتلاف و جبهه واحد را متشکل از کشور‌های هم طیف خود همچون روسیه و چین تشکیل بدهیم؛ البته نباید فراموش کنیم که چین و روسیه نیز دو کشور خارجی هستند و قطعاً نباید به آنها هم اعتماد و اطمینان صددرصدی داشت؛ اما به هر روی شرایط به گونه‌ای است که این دو کشور به لحاظ سیاسی نگاه نزدیک تری به جمهوری اسلامی ایران دارند.
یکی از پیام‌های سفر اخیر رئیس جمهور به روسیه برای غربی‌ها این بود که که ایران اتکائی به غرب ندارد و دوستان جدید و در حال ظهوری از جمله چین، روسیه و به نوعی سایر کشور‌های شرق را پیدا کرده و این رویکردی است که برخلاف دوره گذشته در دولت سیزدهم شاهد آن بودیم. به هر روی همانطور که می‌دانیم بعد از خروج آمریکا از برجام تیم مذاکره کننده کشورمان به جای اینکه به سمت دوستان دوران سختی یعنی چین و روسیه برود به سمت اروپا غش کرد و در نهایت اروپایی‌ها نیز با سازوکار‌های ناکارآمدی مانند اینستکس صرفا وقت ما را تلف کردند و در نهایت به نتیجه خاصی هم نرسیدیم.
در مورد نفس سفر رئیس جمهور کشورمان به روسیه نیز باید عرض کنم که بعد از شرکت در اجلاس سازمان همکاری‌های شانگ‌های این دومین سفر خارجی آقای رئیسی محسوب می‌شود و این سفر نیز برای بررسی روابط با روسیه انجام شد. روسیه پس از فروپاشی شوروی در حال طی کردن یک روند رو به رشد است و به نوعی می‌خواهد امپراتوری از دست رفته خود را دوباره احیا کند با این وجود این یک نکته حائز اهمیت است که ایران به عنوان همسایه روسیه و کشوری که با ما در منطقه خاورمیانه دارای اشتراکاتی است با این کشور رابطه داشته باشد. از دیگر نکات حائز اهمیت که می‌توان به آن اشاره کرد این است که روسیه دارای یک اقتصاد در حال رشد است و یک کشور مهم سیاسی و نظامی در جهان محسوب می‌شود و مضاف بر این عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد است؛ پس با توجه به ظرفیت‌ها و توانمندی‌هایی که به آنها اشاره شد این خیلی مهم است که ما با روسیه روابط رو به گسترشی برقرار کنیم.
نجیبی: در سال ۷۹ یک سند همکاری راهبردی میان ایران و روسیه امضا شد که در سال ۹۹ زمان آن پایان یافت با این وجود سفر رئیس جمهور به روسیه از آن جهت برای کشور مهم است که می‌توان آن را آغاز فصل نوینی از همکاری‌های راهبردی با نهایی شدن سند جدید همکاری‌های ۲۰ ساله میان دو کشور نامید؛ البته بحث این سند همکاری فعلا در حد حرف است و تا تدوین سند فاصله داریم، ولی این سفر جدیدت ایران در این زمینه را نشان می‌دهد. همچنین، این سفر بر اساس راهبرد مقام معظم رهبری در سیاست خارجی مبنی بر نگاه به شرق است. علاوه بر این روسیه یکی از مهمترین همسایه‌های شمالی کشور است و با توجه به اینکه در ۸ سال گذشته روابط کشورمان با همسایگان دچار انفعال بوده، سفر به روسیه این پیام را به سایر کشور‌های همسایه می‌دهد که نگاه ایران به همسایگانش فرق کرده است.
علیزاده: معتقدم سفر رئیس جمهور به روسیه یکی از مهمترین سفر‌های او در دوران ریاست‌جمهوری اش خواهد بود. از طرفی با توجه به اینکه سفر آقای رئیسی به روسیه در طی چند سال اخیر اولین سفر رئیس‌جمهور ایران به روسیه محسوب می‌شود ارتباط آقای رئیسی با همتای روسی خود و سخنرانی اش در مجلس دوما حامل خبر‌های خیلی خوشایندی برای ملت ایران بوده است.
از آنجا که ایران و روسیه ارتباطات اقتصادی و سیاسی عمیقی با هم داشتند و این ارتباطات نیز تاکنون بسیار قوی بوده سفر آقای رئیسی هم نقطه عطفی برای مستحکم‌تر شدن روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی دو کشور نسبت به هر زمان دیگری خواهد بود؛ البته همکاری‌ها و گفتگو‌هایی هم برای تقویت امنیت منطقه و ارتقاء سطح روابط اقتصادی و تجاری شکل گرفته که به نظرم این مسئله خیلی مهمی است که باید اتفاق می‌افتاد و این روابط شکل می‌گرفت تا به لحاظ امنیتی نیز منطقه در شرایط ایده آلی قرار بگیرد.
دانشجو: با توجه به سفر رئیس جمهور کشورمان به روسیه که با دعوت ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور انجام شد چشم انداز مسائل اقتصادی و راهبردی بین ایران و روسیه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کولانی: هر چند که سفر رئیس جمهور کشورمان به روسیه سفر خیلی مهمی است و قطعا تاثیرات مثبتی در پی خواهد داشت؛ اما ادامه و رشد همکاری‌ها بین ایران و روسیه نیازمند این است که یک سری دگرگونی‌ها در ساختار اقتصادی کشورمان رخ بدهد؛ چرا که هم اکنون روابط تجاری ما نه تنها با روسیه بلکه با خیلی از کشور‌های دنیا روابط محدودی است و این در حالی است که ما می‌توانیم از طریق برقراری روابط تجاری با این کشور‌ها درآمد زیادی کسب کنیم.
اخیرا شاهد بودیم که صادرات محصولات کشاورزی کشورمان به کشور‌های آسیای مرکزی با چه سرنوشتی دچار شد؛ پس ما اگر می‌خواهیم روابط رو به رشد اقتصادی و سیاسی با یک کشور خارجی و حتی کشور دوست داشته باشیم باید یکسری تغییرات در شیوه تولید محصولات و شکل اقتصادمان ایجاد کنیم. بدون شک روسیه یک کشور ثروتمند است و درآمد‌های زیادی چه از طریق صادرات غیر نفتی و چه از طریق صادرات غیر نفتی و صادرات گاز دارد؛ پس از این حیث ضرورت دارد تا ما یک ارتباط قوی با روسیه داشته باشیم تا این کشور بتواند در بخش‌های مختلف از جمله نفت و گاز و انرژی هسته‌ای کشورمان به سرمایه‌گذاری بپردازد و این در حالی است که قطعا جذب این سرمایه با توجه به ساختار اقتصادی فعلی، عدم وجود جذابیت سرمایه گذاری برای سرمایه گذار و وجود قوانین دست و پاگیر و ناامید کننده چندان امکانپذیر نیست؛ البته اراده لازم در دولت سیزدهم برای ایجاد تغییرات در قوانین وجود دارد و اگر این اتفاق بیفتد آن وقت ما می‌توانیم بگوییم که این سفر‌ها مثمرثمر خواهند بود.
نجیبی: باید این را در نظر داشت که توافق با روسیه در حوزه همکاری‌های راهبردی علاوه بر پیامد‌های مثبت در روابط دوجانبه ازجمله هم افزایی برای کاهش تأثیرات تحریم‌ها بر اقتصاد دو کشور، می‌تواند تضمینی بر تثبیت دستاورد‌های همکاری‌های منطقه‌ای آنها در حوزه غرب آسیا و تعمیم الگوی این قبیل همکاری‌ها به سایر حوزه‌ها باشد.
از منظر اقتصادی چشم انداز روابط ایران و روسیه در حدود ۱۰ میلیارد دلار است که در سفر اخیر رئیس جمهور به این کشور هم بر آن تاکید شد و رسیدن به این سطح مبادله اقتصادی شدنی است. روسیه بیش از ۲۵۰میلیارد دلار در سال از کشور‌های مختلف واردات دارد و به‌ویژه در برهه‌هایی بازار محصولات کشاورزی و لبنی آن برای ایران فراهم شده است. استفاده از این ظرفیت‌ها نیاز به تقویت زیرساخت‌ها، ارتباطات، ایجاد شرکت‌های بزرگ و پایدار و پرهیز از برخی نگرش‌های متعصبانه غرب‌محور دارد.
نکته مهم این است که در حوزه واردات اقلام مورد نیاز از روسیه و صادرات اقلام ایرانی به ویژه در بخش کشاورزی باید همکاری‌های تجاری افزایش یابد. هدف‌گذاری ایران تنها در حوزه تجارت با روسیه ۱۰میلیارد دلار صادرات بوده که هم‌اکنون نزدیک به سه میلیارد دلار است. فرصت‌های ایران برای صادرات بسیار بیشتر از روسیه است و در این خصوص ما می‌توانیم فعالانه به نقش آفرینی بپردازیم. علاوه بر این روسیه یکی از تولیدکنندگان مهم نفت و گاز در سطح جهانی است که در زمینه صنایع نفتی نیز می‌توانیم ارتباطات خوبی داشته باشیم. در گذشته نیز شاهد حضور روس‌ها در پروژه‌های نفتی ایران بودیم و طبیعتا این موضوع می‌تواند بازتعریف شود و به شکلی مورد نظر قرار گیرد.
علیزاده: بحثی که در سفر رئیس جمهور به روسیه خیلی مهم بود بحث رابطه هر دو کشور در حوزه‌های تجاری، انرژی، اقتصادی و انرژی هسته‌ای است که در گفتگو‌ها به آنها اشاره شده و مدنظر قرار گرفتند. واقعیت این است که طی سال‌های گذشته هر چه تحریم‌های غرب علیه کشورمان افزایش یافته توجه ما نسبت به کشور‌های قدرتمند منطقه مثل چین و روسیه بیشتر شده است. این کشور‌ها صاحب پتانسیل‌های زیادی هستند و می‌توانند جایگزین مناسب اروپایی‌ها برای صادرات انرژی و سایر اقلام باشند. مضاف بر این کشورمان هم بازار خوبی برای واردات اقلام این کشور‌ها است. با این وجود ما می‌توانیم به مرور زمان و به صورت متقابل یک چشم انداز اقتصادی برای برقراری یک رابطه متقابل تعیین کنیم تا ضمن افزایش روزبه روز روابط یک نگاه راهبردی نسبت به مسائل اقتصادی بین ایران و روسیه شکل بگیرد.
اگر بخواهیم به روابط اقتصادی و سیاسی بین ایران و روسیه نگاه راهبردی داشته باشیم واقعیت این است که روابط بین هر دو کشور به صورت مستمر و جاری نیست، اما همکاری‌هایی که تاکنون در حوزه هسته ای، تعاملات تسلیحاتی و جنگ سوریه تا حدی شکل گرفته همکاری‌های قابل توجهی بوده و تاثیرات راهبردی داشته اند؛ اما این بحث که رابطه ایران و روسیه چقدر راهبردی است به آن صورت به بهبود رابطه هر دو طرف کمک نمی‌کند.
در مواضع ایران و روسیه همکاری‌ها و همسوی‌هایی مشاهده می‌شود که تاثیرات استراتژیکی در سطح بین الملل داشته اند، اما با توجه به استاندارد‌های بین المللی خیلی سخت است که این رابطه را راهبردی بدانیم و البته تحلیلگران روسی نیز رابطه کشورشان و ایران را یک رابطه راهبردی تلقی نمی‌کنند.
اگر بخواهم در خصوص موانعی که در مقابل نگاه راهبردی بین ایران و روسیه وجود دارد مثال بزنم باید بگویم که گا‌ها اهداف و سیاست‌های خارجی هر دو طرف با هم در تضاد است و این تضاد را می‌توان در نگاه سیاسی ایران و روسیه نسبت به اسرائیل مشاهده کرد و قطعا این مسئله در نوع سیاست منطقه‌ای هر دو کشور تاثیر بسزایی خواهد داشت. با این اوصاف اینکه ایران و روسیه در رابطه با طرح امنیتی خلیج فارس با هم اشتراک نظر دارند، اما هر دو طرف دارای موضع کاملا متضاد نسبت به اسرائیل هستند خیلی نمی‌توان روی این طرح حساب باز کرد.
یکی دیگر از عواملی که مانع ارتقاء روابط ایران و روسیه شده نبود نیاز‌ها و ظرفیت‌های مشترک برای افزایش همکاری‌های اقتصادی است. ایران و روسیه هر دو صاحب منابع انرژی فراوانی هستند و اقتصاد خود را بر مبنای این منابع توسعه می‌دهند با این وجود ظرفیت‌ها و امکاناتی که بتوانند این کشور‌ها را به هم پیوند بزنند خیل یمحدود هستند. مضاف بر این ایران و روسیه در حوزه اقتصادی محدودیت‌هایی دارند که مانع ارتقا روابط آنها می‌شود که ضرورت دارد این محدودیت‌ها به واسطه سفر اخیر رئیس جمهور کشورمان به روسیه شکسته شوند و هر دو طرف نگاه‌ها و برنامه‌های جدیدتری را ارائه بدهند.
دانشجو: با توجه به اینکه یکی از محور‌های سفر رئیس جمهور به روسیه گفتگو در خصوص قرداد ۲۰ ساله ایران و روسیه بوده پیش بینی شما درباره این قرارداد چیست؟
کولانی: تلاش برای انعقاد قرارداد‌های همکاری همچون سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین که اخیرا اجرایی شد و یا قرارداد ۲۰ ساله با روسیه که در حال انجام است علاوه بر آثار عملی و عینی که دارند دارای یک پیام سیاسی هستند و آن هم اینکه پیام وحدت را به رقبا و یا دشمنانمان که قصد منزوی کردن کشورمان را داشتند، مخابره می‌کنند. با این وجود بنده معتقدم که این قرارداد‌ها صرفا نباید به چین و روسیه محدود شوند. ما نیازمند این هستیم که برای جلوگیری از انزوای کشورمان چنین قرارداد‌هایی را نیز با هند، پاکستان و دیگر کشور‌های در حال توسعه و پیشرفت که با ما دارای روابط و گره‌های عمیقی هستند، منعقد کنیم.
با توجه به اینکه ابعاد مختلف قرارداد ۲۰ ساله با روسیه تاکنون رسانه‌ای نشده با این وجود خیلی نمی‌توان در خصوص آن به گمانه زنی پرداخت؛ اما بر اساس اطلاعاتی که در خصوص قرارداد ۲۵ ساله با چین در حوزه سرمایه گذاری، ساخت و ساز، انتقال تکنولوژی و مسائل امنیتی منتشر شده قرارداد ۲۰ ساله با روسیه نیز برای کشور مفید خواهد بود.
در رابطه با قرارداد‌های امنیتی برگزاری رزمایش‌های مشترک هم برای ما و هم برای دشمنان مان که هدفشان انزوای کشورمان است حائز اهمیت هستند و همواره با واکنش‌های زیادی از جانب کشور‌های دوست و دشمن مواجه می‌شوند؛ اما اینگونه اقدامات برای ما که در کف جامعه هستیم شاید خیلی اهمیت نداشته باشند. به هر روی باید عرض کنم که قرارداد‌های همکاری به مثابه یک تعمیق همکاری و اعتماد متقابل بین کشور‌ها و یک نقشه راه هستند که ترسیم می‌شوند؛ اما اینکه این نقشه راه به چه سرانجامی برسد به اراده کشور‌ها برای اجرای قرارداد‌ها برمی گردد. مثلا در رابطه با سند ۲۵ ساله، بر اساس برخی گمانه زنی‌ها چین متعهد شده که ۴۰۰ میلیارد دلار در زیرساخت‌ها و نفت و گاز کشورمان سرمایه گذاری کند و قطعا این سرمایه گذاری به اراده دولت‌های ما بستگی دارد. چنانچه که در دولت آقای روحانی شاهد بودیم که سند ۲۵ ساله همکاری‌های مشترک ایران و چین مغفول مانده بود تا جایی که اگر ما بندر چابهار و شهید بهشتی را سریعتر راه اندازی می‌کردیم دیگر به رقبای مان چه در آسیای مرکزی و چه در پاکستان توجه نمی‌شد؛ چرا که موقعیت استراتژیک ایران برای چین بسیار حائز اهمیت است. با این اوصاف اگر بنا باشد که دولت‌ها همکاری نکنند و از اراده لازم برای استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی، علمی، تکنولوژیک، امنیتی و سیاسی کشور‌های طرف قرارداد برخوردار نباشند قطعا در قبال این قرارداد‌ها سودی هم نصیب کشورمان نخواهد شد.
به نظر بنده در آینده نه چندان دور قدرت در شرق متمرکز می‌شود و جهان چندقطبی خواهد بود؛ پس این به نفع کشور ماست که در چهارچوب یک اتحاد، سطح همکاری‌های خود با شرق را گسترش بدهد. قطعا نگاه به شرق هیچ منافاتی با شعار نه شرقی نه غربی ندارد با این وجود همانطور که ما امروز با کشور‌های غربی تعامل داریم باید بر اساس منافع ملی به شرق و کشور‌هایی که دارای رشد سریعتر، ثروت بیشتر، آینده درخشان‌تر و از همه این‌ها مهمتر با ما از نظر فرهنگی و سیاسی از قرابت بیشتری برخوردار هستند، نگاه ویژه‌ای داشته باشیم.
اما در رابطه با حواشی ایجاد شده در خصوص سفر رئیس جمهور به روسیه باید عرض کنم که دشمنان ما و ایادی آنها در داخل کشور و منطقه نسبت به اینگونه حرکت‌ها خوشبین نیستند و حتی شاهد هستیم که برخی افراد ساده اندیش نیز دست به تخریب‌هایی زدند؛ اما به نظر بنده اینگونه مسائل خیلی جای توجه ندارند، ولی در عین حال کنشگران انقلابی باید نسبت به مسائل اینچنینی حساس باشند و در کنار حمایت از دولت بر اجرای قرارداد‌ها هم نظارت داشته باشند تا به بهترین نحو اجرا شوند.
نجیبی: در خصوص قرارداد ۲۰ ساله همکاری ایران و روسیه هم باید گفت که در این سفر مقدمات لازم فراهم شده است؛ اما هنوز فاصله زیادی داریم و در ابتدا باید پیش نویس‌ها تدوین شود و بعد اظهار نظر در این خصوص پرداخت. اما چیزی که مشخص است انعقاد این قرارداد حتمی است و با توجه به اینکه احیای برجام هم کمک زیادی به بهبود وضعیت اقتصادی کشور نمی‌کند این قرارداد‌ها می‌تواند ضمن تحکیم رابطه با روسیه و چین کمک شایانی به اقتصاد کشور کند. از طرفی قرارداد با روسیه می‌تواند در زمینه دفاعی نیز به کشور کمک کند.
علیزاده: موضوعی که در جریان سفر آقای رئیسی به آن پرداخته شد بحث قرارداد ۲۰ ساله همکاری بین ایران و روسیه بود. با توجه به این که اخیرا زمان قرار داد همکاری ۲۰ ساله ایران و روسیه به اتمام رسیده باید برای برقراری ارتباط عمیق‌تر قرارداد جدیدی بین ایران و روسیه برای ۲۰ سال آینده تمدید می‌شد. با این وجود بخش بزرگی از این قرارداد با توجه به پیش بینی بروز تنش بین ایران و اسرائیل در آینده ناظر به خرید تسلیحات نظامی از روسیه است.
نکته‌ای که وجود داره این است که ایران دارد به سمت و سوی نقطه ثقل جدید در جهان چرخش می‌کند. با این وجود پیش بینی‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی انجام شده گویای این است که کشور‌های آسیایی در چند دهه آینده نقطه ثقل اقتصادی جهان خواهند بود و ایران هم طبق تجربیات شکست خورده قرارداد برجام در دولت قبل باید روند و ارتباط خود را با چین و روسیه تقویت کند و این بهترین زمان است که بگوییم یک ارتباط مستمر و منسجم در طی ۲۰ سال آینده با روسیه داشته باشیم.
اگر بخواهیم به آینده قرارداد ۲۰ ساله با روسیه گریزی بزنیم باید بگوییم که روسیه در قبال عقد این قرارداد نفع‌های دیگری هم خود برد از جمله طبق گزارش اندیشکده شورای آتلانتیک روسیه می‌خواهد همزمان با ارتباط با ایران از کشور‌های عربی هم نفع ببرد به گونه‌ای که تاکنون کشور‌های عربی و قطر سرمایه گذاری‌های زیادی را در حوزه املاک و انرژی در روسیه انجام داده اند. مضاف بر این می‌توان به این نتیجه دست یافت که روسیه نیز به مانند چین در پی چند قطبی کردن قدرت در جهان است و ایران هم در این بین به عنوان یک مهره محسوب می‌شود. با این اوصاف می‌توان گفت حمایت روسیه از پیوستن کشور هند به سازمان همکاری شانگ‌های هم با این هدف پنهان انجام شده تا رقیب سنگین وزن چین نیز دستی بر آتش داشته داشته باشد تا چینی نخواهند یک تنه سازمان همکاری‌های شانگ‌های را به دست بگیرند.
روسیه به ایران به عنوان یک مهره نگاه می‌کند تا هم بتواند نظم را در منطقه اوراسیا تکمیل کند و هم از مواضع اش در مناقشات سوریه، افغانستان و اوکراین حمایت شود؛ البته ایران طی این قرارداد اعلام کرده که می‌خواهد با دیگر قدرت‌های جهان ارتباط بگیرد و قرارداد‌هایی را با این کشور‌ها وضع کند و این موضوع نیز به صورت علنی اعلام شده است. به هر روی به نظر می‌رسد که ایران می‌خواهد یک رکن اساسی از نظم جدید در منطقه خاورمیانه باشد واز طرفی چین و روسیه هم داعیه دار رهبری جهان پس از آمریکا هستند با این وجود اینکه ایران بخواهد از این وضعیت به نفع منافع ملی خود استفاده کند و یا فرصت سوزی کند موضوعی است که باید به آن توجه شود.
ارسال نظرات