بررسی مسئله حق‌آبه در استان‌های کم‌آب / علت کم‌آبی و ریزگردها در استان‌های سیستان‌وبلوچستان و خوزستان چیست؟

به گزارش خبرنگار استان‌ها خبرگزاری دانشجو، محمدحسین لک؛ در برنامه ۲۳ مرداد دادستان، به موضوع عدم تامین حق‌آبه در استان‌های کم‌آب با مصادیق استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان پرداختیم؛ در این قسمت از برنامه امین کمالی، دبیر مجمع مطالبه گران محیط زیست کشور و رضا نظری، دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی استان خوزستان به صورت حضوری و داوود میرشکار، مدیر کل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان به صورت اسکایپی بر خط برنامه حضور داشتند.

امین کمالی، دبیر مجمع مطالبه‌گران محیط زیست کشور با اشاره به مسئله بحران آب در استان سیستان و بلوچستان گفت: بحران آب در استان سیستان و بلوچستان به دو قسمت شمال و جنوب استان تقسیم می‌شود، ما در شمال استان با خشکسالی مواجه هستیم، اما در جنوب استان بحران مدیریت آب داریم و هر چند وقت یکبار در جنوب استان سیلاب‌هایی را شاهد هستیم و این سیلاب‌ها حجم زیادی آب را می‌آورد و ما نمیتوانیم مدیریت کنیم و هدر می‌رود.

کمالی افزود: منطقه سیستان به گفته مقام معظم رهبری تنگه احد نظام جمهوری اسلامی است و ایشان اهمیت این منطقه را تاکید کردند و به درستی میدانستند اگر به سیستان آسیبی وارد شود و خالی از سکنه شود تبعاتش برای کل کشور خواهد بود، اما متاسفانه طی سال‌های اخیر با نگاه رفع تکلیفی برای سیستان پروژه‌ها کلید می‌خورد؛ به همین دلیل یکی از موضوعات مهم در استان سیستان و بلوچستان مسئله حق‌آبه بوده است و نزدیک به ۸۰ درصد معیشت مردم به حق‌آبه گره خورده است و به دلیل عدم تامین حق آبه حدود ۶۰ درصد از مردم مهاجرت کردند و این خلاف تاکیدات رهبری است.

حق‌آبه هیرمند تامین شده؟

وی در خصوص موضوع حق‌آبه هیرمند عنوان کرد: در ۸ سال گذشته هیچ دیپلماسی در خصوص حق‌آبه سیستان صورت نگرفت و بیشتر شعار بود تا جایی که فقط کارگروه‌هایی شکل میگرفت و هیچگاه نتیجه‌ای برای مردم نداشت، مردم امید بسیاری به آقای رئیسی داشتند و یکی از بیشترین مشارکت‌ها را در انتخاب آقای رئیسی به عنوان رئیس جمهور داشتند و ایشان هم قول‌های خوبی درباره مسئله تامین حق‌آبه دادند، اما برخلاف تاکیدات رئیس جمهور، مسئولین و وزرا هیچگاه مسئله اصلی‌شان مسئله حق آبه نبود به طوری که شش ماه قبل آبی توسط طالبان رها شده بود (مسیر رود هیرمند از سمت افغانستان است و این کشور سدی انحرافی به نام سدکمال خان را بر روی رود هیرمند ایجاد کرده که این سد انحرافی به سمت شوره زاری به نام گود زره رها میکند که هیچ خاصیتی هم ندارد) در اوایل دولت آقای رئیسی این مسئله به وزرا ابلاغ شد و آقای کاظمی قمی به عنوان نماینده رئیس جمهور در این مسئله انتخاب شد و ایشان توییتی میزنند و تشکر میکنند که افغانستانی‌ها آبی رها کردند در صورتی که آبی رها نشده بود و قطره آب در سیستان ندیدیم و مردم از دولت ناامید شدند.

دبیر مجمع مطالبه‌گران محیط زیست کشور بیان کرد: مقدار آبی که از سرریز سد کمال خان به سیستان و بلوچستان وارد شد نزدیک به ۲ میلیون متر مکعب است درحالی که حق آبه ما ۸۵ میلیون متر مکعب است و زمانی که سد انحرافی نبوده ما سالیانه ۲ میلیارد متر مکعب آورده داشتیم و در روز‌های اخیر آبی نبود که ما به آن حق‌آبه بگوییم بلکه سرریز سد‌ها برای روستا‌های مرزی افغانستان بود، اما آقای کاظمی قمی با توییت دیگر این را افتخار دانست و حساسیت را در افغانستان بالا برد تا جایی که توئیت ایشان تیتر یک بسیاری از رسانه‌های افغانستانی شد و تلویزیون افغانستان هم از طالبان مطالبه کرد که چرا آب را رها کردید و آن‌ها هم گفتند آب را برای ایران رها نکردیم!

وی درباره سفر هفته گذشته وزیر نیرو به افغانستان توضیح داد: روز‌های قبل وزیر نیرو به افغانستان سفری داشتند و بعد از سفر گفتند که قرار است دیگر آب را به گود زره منحرف نکنند، اما نکته‌ای که حرف وزیر نیرو دارد این است که با گروهی مذاکره میکنیم که دروغگو هستند و به عهد وفادار نیستند، اگر طالبان در این زمینه حرف راست میزند که آب سد را به گود زره انتقال نمیدهد، سد کمال‌خان را تخریب کند.

کمالی تصریح کرد: اشتغال بسیاری از مردم وابسته به آب است و عدم تامین حق‌آبه مردم سیستان را به سمت مهاجرت سوق میدهد، موضوع دیگر مسئله ریزگردهاست که ۲۰ تا ۳۰ برابر حد مجاز آلودگی ریزگردهاست و مردم ما در خاک دفن می‌شوند.

راهکار جلوگیری از ریزگردها چیست؟
داوود میرشکار، مدیر کل اداره محیط زیست استان سیستان و بلوچستان درباره علت ریزگرد‌ها در این استان گفت: آبگیری تالاب هامون سیلابی است و سیلاب‌ها معمولا همراه رسوبات هستند و معمولا ریزدانه هستند و جایی که سرعتش کم می‌شود، ریزدانه‌ها در آنجا انباشته می شوند و وقتی که تالاب خشک می‌شود و باد‌های ۱۲۰ روزه داریم رسوبات دانه ریز عامل ریزگرد می‌شود و بخشی که ما را آزار می‌دهد بخش افغانستان است که حدود ۳، ۴ هکتار و انباشت رسوبات در آنجا زیاد است و حدود ۳۰ درصد رسوبات متاثر از این منطقه است و خارج از مرز‌ها هست و ما متاثر از آن هستیم.

میرشکار افزود: اقداماتی که باید برای کانون‌های داخلی اتفاق بیفتد و در دست اجراست، بحث احیای مسیر‌های آبی است و وقتی آب‌ها می‌آید بتوانیم از حداکثر آب استفاده کنیم و پوشش گیاهی بستر تالاب را احیا کنیم و از تاثیر زیاد ریزگرد‌ها مانع بشویم، موضوع بعدی خارج کردن دام‌های سبک و سنگین از بستر تالاب است تا بافت خاک مستحکم بماند و ریزگرد‌ها کاهش پیدا کند.

مدیر کل اداره محیط زیست استان سیستان و بلوچستان درباره بحث نهال کاری در بستر تالاب هامون برای جلوگیری از ریزگرد‌ها عنوان کرد: بحث نهال‌کاری نیز در بخشی از تالاب انجام شده و سازمان جنگل‌ها باید این مسئله را پیگیری کند، باید از نهال‌ها مراقبت شود و آبگیری مرتبا صورت بگیرد، مدت نگهداری و آبیاری مرتب حدود پنج سال است که انجام می‌شود.

وی ادامه داد: بنده با نهال‌کاری توسط سازمان محیط زیست مخالفم، اما چون این کار قبلا انجام شده و بودجه خرج شده مجبوریم این کار را ادامه دهیم هرچند بخشی که نهال کاری انجام شده موفق عمل شده و بخشی نیز ناموفق بوده به دلیل اینکه بستر تالاب شور بوده و مانع تداوم نهال‌ها شده است؛ حدود ۴ میلیارد تومان برای پروژه نهال کاری بودجه هزینه شده و همین الان آبیاری آن صورت میگیرد و ما سعی داریم این نهال‌ها را در فصل گرم حفظ کنیم.

مشکلات زیست محیطی خوزستان

رضا نظری، دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی خوزستان با اشاره به مسائل محیط زیستی این استان گفت: مشکل عمده تمام مردم خوزستان بحث آب و گردوخاک است، تقریبا سی درصد آب کشور از خوزستان می‌گذرد و عمده صادرات صیفی جات از استان خوزستان به کشور‌های دیگر صادر میشود و علی رغم این مسئله ما با مشکل کم‌آبی در استان خوزستان مواجه هستیم و این هم فقط مختص به استان خوزستان نیست و اکثر استان‌ها با این پدیده درگیر هستند.

نظری افزود: استان خوزستان هم به دلیل بحث انتقال آب و خشک شدن تالاب‌ها بر اثر برداشت نفت و سیاست‌های اشتباهی که در استان صورت گرفته باعث شده که هر ساله تجمعاتی توسط کشاورزان برای تامین حق‌آبه صورت بگیرد.

دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی خوزستان عنوان کرد: مهمترین دلیل مسائل آبی عدم مدیریت صحیح آب و سد‌ها در استان است؛ در بحث رودخانه کارون بخواهیم صحبت کنیم تقریبا بیشتر سرشاخه‌های کارون خشک شده است در رودخانه کرخه حدود ۲۰ سد بالادست رودخانه کرخه زده شده و در رودخانه دز نیز به همین شکل است و در یک کلام عدم مدیریت صحیح منابع آبی استان باعث شده دچار این مشکلات شویم.

وی ادامه داد: وقتی سد مارون یک زده شد بخش زیادی از تالاب شادگان خشک شد و بیش از یک میلیون نفر نخل از بین رفت الان آب ورودی به تالاب شادگان یک دهم حجم آبی است که باید وارد تالاب شود، تالاب هورالعظیم نیز به دلیل بهره برداری از چاه‌های نفت خشک شد و بخش شمالی تالاب از بین می‌رود و آب شیرین است که خشک شده است درحالی که ما تکنولوژی استخراج نفت از زیر آب را داریم، ولی به دلیل کم کردن هزینه‌های برداشت نفت از تکنولوژی استفاده نشد.

نظری با اشاره به کانون‌های ریزگرد داخلی بیان کرد: عمده مشکلات ما ریزگرد‌های داخلی است که با خشک شدن تالاب‌های شادگان و هورالعظیم این بحث ریزگرد‌ها تشدید شده و این موضوع باعث مهاجرت روستانشینان مرزی شده و دلیل اصلی آن غلبه کردن شوری آب به آب شیرین و خشک شدن زمین‌های کشاورزی است و متاسفانه به همین دلایل خوزستان رتبه اول مهاجرت در کشور را دارد.

دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی خوزستان درباره مطالبات اصلی دانشجویان و مطالبه‌گران استان خوزستان گفت: مطالباتی که توسط فعالین دانشجویی و استانی شکل گرفت بحث حق‌آبه حمیدیه از سد کرخه بود و خدا رو شکر با پیگیری که صورت گرفت دبی خروجی آب از سد کرخه افزایش پیدا کرد و توانستیم حجم زیادی از اعتراضاتی که در خوزستان اتفاق افتاده، کاهش دهیم؛ نکته‌ای وجود دارد با این روش استان خوزستان قابل مدیریت نیست.

نظری در پایان تصریح کرد: مطالبه اصلی ما در قبال تالاب هورالعظیم این است که وزارت نفت روند خود را در بهره برداری از هور تغییر دهد و مطابق استاندارد‌های زیست محیطی عمل کند و حقوق اجتماعی منطقه را پرداخت کند؛ در رابطه با بحث شادگان سد مارون دو که میخواهد تاسیس شود باید متوقف شود، زیرا اثرات مخرب سد مارون یک را میبینیم؛ در رابطه با انتقال آب کارون نیز مطالبات شفاف و روشنی داریم که چند سالی است مطرح می‌کنیم.