عملیات شناساییِ استعمار نو

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سجاد مشهدی، چند سال پیش، در دانشگاه محل تحصیلمان، یک مسابقه کتابخوانی برگزار شد که برای شرکت در آن، باید دو کتاب را مطالعه می‌کردیم. یکی از آن‌دو، کتاب "حکومت جهانی خدا" (برگرفته از بیانات آیت‌الله حائری شیرازی در سال ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ در مسجد قلهک تهران) بود و کتاب دوم، داستانی از زندگی یکی از شهدای مدافع حرم بود.

کتاب داستانی را همیشه در دست داشتم و به سرعت تمام کردم. خیلی از مطالعه‌اش لذت بردم و نکات خوبی آموختم، اما نتوانستم آن‌طور که شایسته بود، کتاب حکومت جهانی خدا را مطالعه کنم. فقط موفق به تورق بعضی از صفحات این کتاب شدم.

مسابقه برگزار شد و مقامی کسب نکردم، اما چیزی در کتاب حکومت جهانی خدا، ذهن من را پس از گذشت مسابقه نیز به خود مشغول می‌کرد. یادم می‌آید اولین بار که کتاب را باز کردم، چند جمله‌ای از معظم له، در همان صفحه اول کتاب، حتی قبل از فهرست آمده بود. جملاتی که مفاهیم عمیقی را به همراه داشت و ذهن مرا قلقلک می‌داد. در این سال‌ها این جملات مرتبا در پس زمینه ذهن من وجود داشت و به دنبال باز کردن این گره‌های ذهنی، ناخودآگاه به این سو و آن سو کشیده می‌شدم.

در کلاس‌های درس، در حال مطالعه کتاب‌های با ربط و بی ربط، در دوره‌های آموزشی و حتی در جایی که هیچ سنخیتی با تفکر و اندیشه نداشت! به تدریج این گره‌ها باز شد و علامت سوال‌های ذهنی ام، به علامت‌های تعجب تبدیل شد! حالا پس از گذشت روز‌هایی از فوت مرحومه مهسا امینی و بروز وقایعی که همه از آن آگاهیم، شاید این علامت تعجب‌ها بتواند راهگشای حل مشکلات جامعه باشد.

بیایید با ذره بین، به سراغ نقشه جامعی از کره زمین برویم. کمی روی خاورمیانه دقیق‌تر شویم. روی ج. ا. ایران تمرکز کنیم. حالا تنظیمات جست و جو را روی دانشگاه قرار دهیم و فضا را با همدیگر مشاهده کنیم. اگر با دقتی مضاعف به فضای دانشگاه نگاه کنیم، متوجه الگویی مشخص در وقایع اخیر خواهیم شد. مشاهده خواهیم کرد که گفتگو حول مسائل اخیر، آن‌گونه که شایسته است، شکل نمی‌گیرد. طوفان رسانه‌های خارجی، دانشگاه‌ها را در نقشه مخدوش کرده و بعضاً مخاطب دانشگاهی را مرعوب می‌کند. بگذارید کمی دقت نقشه را بیشتر کنیم. آدم‌های داخل دانشگاه‌ها در این چند روز، چقدر موفق شدند که به ریشه اتفاقات اخیر و راه حل آن فکر کنند؟

چقدر سعی شده تا به افزایش سطح عقلانیت در فضای دانشگاه کمک شود؟ چرا این طوفان‌های خارجی، همچون بی بی سی و سعودی نشنال، بدنه جامعه دانشگاهی را به گفتگو دعوت نمی‌کنند؟

در این جا بگذارید با یک مفهوم ساده، ولی در عین حال پیچیده آشنا شویم.

تا بحال مفهوم استعمار نو به گوشتان خورده است؟ حالا باید همان جملاتی را که چند سال است در ذهنم رژه می‌رود، دقیق برایتان نقل کنم تا وضوح این نقشه ذهنی، بالاتر برود.

در ابتدای کتاب مذکور، به نقل از آیت الله حائری شیرازی آمده است: «استعمار کهنه، استعمار نظامی است؛ استعمار نو، چه استعماری است؟ استعمار یعنی تعطیلی فکر. نه به آن معنا که اجازه ندهد شما فکر کنید، بلکه به آن معنا که فرصت ندهد شما فکر کنید؛ آن هم نه به این صورت که اگر فکر کردید، شما را بزند؛ نه، بلکه اجازه ندهد نیازها، شما را بفکر وادارد. می‌خواهد به مجرد اینکه نیازی پیدا کنید، از شما رفع نیاز کند؛ این یعنی تعطیلی فکر.»

حالا شاید مشخص‌تر شده باشد که ریشه مسئله امروز ما، تفکر است.

تفکری که اگر به درستی صورت پذیرد، اتفاقات ناگوار در کف دانشگاه و جامعه رقم نمی‌خورد و به ساحت علم، ظلم نمی‌شود! اگر به نقشه راهبردی و جامع بیانات رهبری نیز مراجعه کنید، خواهید دید که ایشان در بیست سال اخیر و حتی قبل تر، تا چه اندازه روی مفهوم آزاداندیشی تأکید داشته و دارند. جالب‌تر این است که اکثرا در دیدار‌های دانشجویی به این امر تاکید می‌کنند. حلقه باطل، رسانه‌های سودجو و خبیث خارجی را دیده‌اید؟ از اعتراض حمایت می‌کنند که به اغتشاش کشیده شود. از اغتشاش حمایت می‌کنند که کسی در این بین آسیب ببیند و یا دستگیر شود. وقتی کسی آسیب دید و یا دستگیر شد، حالا حق او را مطالبه می‌کنند؛ و باز همین دور باطل تکرار می‌شود. حلقه مفقوده این دور باطل، آزاداندیشی و تفکر، به دور از ساختارشکنی و هنجار شکنی است.

اگر این فضا به خوبی ایجاد شود، مسئولان امر از آن حمایت کرده و عده‌ای نیز محافظه کاری را کنار بگذارند، دوقطبی‌های کاذب شکسته می‌شود؛ عقلانیت محیط نخبگانی بیش از پیش افزایش پیدا می‌کند و جامعه دانشگاهی به جای سودجویان خارجی، علم مطالبه گری را بر دست می‌گیرد و جمهوری اسلامی ایران، شتابی فزاینده در مسیر اصلاح فرآیند‌های حکمرانی خواهد گرفت.

مطمئنا چه مسئولین امر در رده‌های دانشگاهی و یا کشوری و چه جریان‌های سودجود در داخل و بیرون دانشگاه، در مسیر شکل گیری این تفکر بالنده، سنگ اندازی کنند، دانشجویان مومن، باهوش و متعهد بر مبنای گفتمان عقلانیت انقلابی، با آن‌ها مماشات نخواهند کرد.

اندکی صبر، سحر نزدیک است...

سجاد مشهدی، دبیر سابق انجمن اسلامی دانشجویان مستقل سمنان

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.