به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، «آلنا دوهان»، گزارشگر ویژه سازمان ملل درمورد تاثیر منفی اقدامات قهری یکجانبه بر برخورداری افراد از حقوق بشر، در اردیبهشت ماه سال جاری به ایران سفر کرد؛ این سفر یازده روزه از ۷ تا ۱۸ اردیبهشت (۱۷ تا ۲۸ می) انجام شد و هدف آن بررسی آثار تحریم‌های یکجانبه آمریکا بر مردم کشورمان بود.
«دوهان» در این سفر از نزدیک در جریان برخی از آثار تحریم‌های یکجانبه آمریکا قرار گرفت.
گزارشگر ویژه سازمان ملل درمورد تاثیر منفی اقدامات قهری یکجانبه بر بهره‌مندی افراد از حقوق بشر، اخیرا گزارش خود را به طور رسمی درباره سفر به ایران منتشر کرد.
بر اساس این گزارش از سال ۱۹۷۹، آمریکا تحریم‌های اقتصادی، تجاری و مالی را با ممنوعیت همه جانبه تجارت از سال ۱۹۹۵ و اقدامات قابل توجهی به منظور انزوای ایران در سیستم تجاری و مالی بین‌المللی، از طریق اعمال تحریم‌های ثانویه بر نهادها و موسسات مالی غیر آمریکایی اعمال کرده است؛ با این حال این کشور مجموعه ای از دستورات اجرایی و قوانین خاص، چارچوب گسترده و پیچیده ای از ممنوعیت‌ها و موانع را ایجاد کرده که پس از سال ۲۰۱۰ تشدید و به بخش انرژی، پزشکی و سایر بخش‌های کلیدی تسری یافت.
اکنون «آلنا دوهان»، گزارشگر ویژه سازمان ملل در موضوع تاثیرات منفی اقدام‌های قهری یکجانبه بر بهره مندی از حقوق بشر در مصاحبه با خبرگزاری میزان میگوید که موارد و مصادیق متعددی از حقوق بشر در ایران به دلیل تحریم‌های یکجانبه تحت تاثیر قرار گرفته و نقض شدهاند.
متن کامل گفتوگوی «آلنا دوهان»، گزارشگر ویژه سازمان ملل درمورد تاثیر منفی اقدامات قهری یکجانبه بر برخورداری افراد از حقوق بشر را در ادامه می‌خوانید.
چرا ایران برای تهیه گزارش تاثیرات منفی اقدام‌های قهری یکجانبه بر بهره مندی از حقوق بشر، انتخاب شد؟
دوهان: طبق قوانین و رویه‌های ویژه، هر گزارشگر ویژه موضوعی، حق دارد سالانه دو بازدید از کشورهای مختلف انجام دهد؛ از زمان انتصاب من در مارس ۲۰۲۰، سفر به ایران چهارمین سفری است که من در این رابطه انجام دادم؛ من پیشتر از قطر، ونزوئلا و زیمبابوه در همین رابطه بازدید کرده بودم؛ مطابق با قوانین، دولت میزبان و گزارشگر ویژه باید در مورد سفر به کشور مورد نظر به توافق برسند؛ تاکنون بیشتر از کشورهایی دیدن کردم که تحت تاثیر تحریم‌های یکجانبه قرار گرفته‌اند و اسلاف من – ادریس جزایری – از آن‌ها دیدن نکرده است.
ایران از سال ۲۰۱۸ تحت تحریم‌های بسیار شدید و افزایش بیش از حد پایبندی به آن‌ها قرار گرفته است؛ من همیشه از سیاسی شدن بحث تاثیر تحریم‌ها پرهیز می‌کنم؛ بازدید از کشورها امکان جمع آوری و تایید اطلاعات از طرفین مختلف در محل را فراهم می‌کند.
همکاری‌ها با شما در جریان سفر به ایران برای بررسی آثار تحریم‌های یکجانبه چگونه بود؟
دوهان: من می‌توانم بگویم که همه گفت‌وگوهایی که با سازمان‌ها، نهادها و اشخاص دولتی و غیردولتی در ایران انجام دادم، بسیار باز بودند و اطلاعات زیادی را به اشتراک گذاشتند که این امکان را فراهم می‌کرد تا بفهمیم که تحریم‌های یکجانبه بر مردم ایران چه تاثیر انسانی خاصی دارد؛ بازدیدهای کشوری به طور سنتی شامل تقریبا همان تعداد جلساتی است که توسط دولت و سازمان ملل سازماندهی و برگزار میشود؛ این کار با این هدف که بتوان با همه گروه‌های ممکن صحبت و اطلاعات را جمع‌آوری و تایید کرد، انجام میشود.
از آنجایی که مشکل تحریم‌های یکجانبه و تاثیر آن‌ها اغلب در پی اهداف سیاسی بروز می‌کنند، هدف من به عنوان دارنده ماموریت شورای حقوق بشر سازمان ملل، جمع‌آوری اطلاعات، راستی‌آزمایی و انعکاس حقایق و یافته‌های خاص در گزارشم است؛ برای این منظور، فراخوان‌های مشارکت همیشه عمومی هستند، من آن‌ها را در صفحه اینترنتی ماموریت قرار می‌دهم تا به همه کسانی که مایل به اشتراک‌گذاری اطلاعات هستند، اجازه مشارکت را بدهم؛ به همین دلیل است که من بسیار متاسفم که برخی از مفسران به جای به اشتراک گذاشتن اطلاعات یا درخواست ملاقات، کارزارهایی را با افراد ناشناس راه اندازی می‌کنند؛ با وجود این، هر درخواست تشکیل جلسه ای به درستی مورد بررسی و کلیه اطلاعات دریافتی با حساب و کتاب مورد ارزیابی و در نهایت در محدوده وظایف مورد بهره برداری قرار گرفت.
نظر شما در مورد شایعات و فشارهای وارد شده پیش از سفر به ایران و هنگام بازدید از ایران چیست؟
دوهان: زمانی که من به کشوری سفر می‌کنم تا در مورد تاثیر تحریم‌ها بر حقوق بشر اطلاعات جمع آوری کنم، همیشه شایعات و فشارهایی وجود دارد؛ وجود تحریم‌ها چیزی است که افراد درباره آن اختلاف نظر دارند، بنابراین طبیعتا تلاش‌هایی برای تاثیرگذاری بر کار من و یافته‌هایی که در گزارش خود آورده‌ام، وجود دارد؛ من یک وکیل بین‌المللی هستم نه یک سیاستمدار و قانون روشن است؛ صرف نظر از این‌که من یا شما با آن موافق باشیم، قوانین اعمال می‌شوند و این کار را برای من ساده می‌کند، زیرا فشارها نسبتا بی‌فایده است و واقعیت‌ها روشن هستند.
در مورد شایعات، وقتی قرار است تصویر خاصی در مورد من یا کارم ایجاد کنند یا توجه را از حقایق واقعی به چیز دیگری معطوف کنند، می‌توانم به سادگی شما را به گزارش‌ها و ارتباطاتم ارجاع دهم که همه در صفحات اینترنتی من در سازمان ملل موجود است؛ تمام حقایق و ارقام موجود در گزارش، اظهارات و ارتباطات به دقت تایید میشود؛ اگر این شایعات به منظور منصرف کردن افراد خاصی از صحبت با من است، آن‌ها را تشویق می‌کنم قبل از تصمیم گیری به کار من نگاه کنند؛ من شایعات را دوست ندارم و ترجیح می‌دهم با قانون و حقایق برخورد کنم.
به نظر شما کدام بخش از جامعه ایران بیش از همه تحت تاثیر تحریم‌های یکجانبه قرار گرفته است و تاثیر تحریم‌های یکجانبه بر مردم ایران در کدام بخش از مشاهدات شما بیشتر شما را متاثر کرد؟
دوهان: کل جمعیت ایران به طرق مختلف تحت تاثیر تحریم‌های یکجانبه قرار گرفته‌اند و تعداد زیادی از موارد و مصادیق حقوق بشر در این فرآیند آسیب می‌بینند؛ بارزترین تاثیر بر حق سلامت و حق زندگی است، تا حدی به این دلیل که حتی تجارت مجاز داروها، محصولات و تجهیزات پزشکی و همچنین قطعات یدکی اغلب به دلیل رعایت بیش از حد تحریم‌ها از سوی تولید کنندگان و ارسال کنندگان رخ نمی‌دهد.
ناتوانی در ایجاد منابع پایدار درازمدت بانداژهای ویژه برای بیماران مبتلا به بیماری پوستی تهدید کننده حیات اپیدرمولیز بولوزا (EB) نمونه خوبی از این مشکل است؛ کمبود این بانداژها در ایران وجود داشته و مرگ برخی از مبتلایان که به دلیل پوست شکننده‌شان به بچه‌های پروانه‌ای معروف هستند، ناشی از مشکلات در دریافت بانداژ بوده است؛ تاثیر مشابهی برای افراد مبتلا به سایر بیماری‌های نادر یا شدید مانند تالاسمی، هموفیلی، برخی از انواع دیابت و اوتیسم، افراد مبتلا به بیماری های ناشی از سلاح های شیمیایی و بسیاری دیگر گزارش شده است.
دیگر حقوقی که تحت تاثیر قرار گرفته و می‌گیرند نیز بر بخش بزرگی از جامعه ایران و غالبا همه افراد تاثیر می‌گذارد؛ این‌ها شامل حق برخورداری از استاندارد زندگی مناسب، حق آموزش، حق بهره مندی از پیشرفت علمی و حق برخورداری از محیطی پاک، سالم و پایدار است.
تاثیر گزارش ارائه شده به شورای حقوق بشر سازمان ملل بر نمایان کردن جنبه‌های منفی تحریم‌های یکجانبه علیه ایران برای جامعه جهانی چگونه است؟
دوهان: گزارش من جنبه‌های منفی مربوط به حقوق بشر را که موضوع ماموریتم است، برجسته می‌کند؛ اگرچه من به ماموریتم محدود می‌شوم، اما تاثیر منفی بر حقوق بشر نسبتا فراگیر است، بنابراین گزارش به‌طور مفصل در مورد حقوق مختلف تحت تاثیر قرار گرفته است؛ من تمام تلاش خود را برای جمع آوری تمام حقایق و انعکاس اثرات منفی و همچنین تهیه پیش نویس توصیه‌هایی انجام دادم که ممکن است به حمایت از حقوق بشر همه مردم در ایران، از جمله پناهندگان و اتباع کشورهای ثالث، ایرانیان خارج از کشور، بیمارانی که از داروهای تولید شده در خارج از کشور استفاده می‌کنند، مربوط شود.
آیا نوع رویارویی قدرت‌های جهانی با تحریم‌های یکجانبه علیه ایران و تاثیرات فراوان آن بر حقوق بشر نشان از استانداردهای دوگانه نیست؟
دوهان: همانطور که ذکر کردم، من در کار خود بر روی هنجارها و حقایق حقوقی تمرکز می‌کنم؛ من سعی می‌کنم بحث در مورد تحریم‌های یکجانبه را از بحث سیاسی به ارزیابی قانونی بودن هر اقدام خاص منتقل کنم (و متاسفانه تحلیل من به وضوح نشان می‌دهد که بسیاری از تحریم‌های یکجانبه امروز نقض قوانین بین المللی از جمله اصول اساسی حقوق بین الملل است) و همچنین ارزیابی یکسان و بی طرفانه از تاثیرات بشردوستانه؛ بنابراین جهان در حال حاضر شاهد ناهماهنگی آشکار در رفتار کشورهای تحریم کننده است؛ قوانین بین‌المللی و حقوق بشر نقض شده به بهانه نیاز به دستیابی به برخی «ارزش‌های مشترک عالی» تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
مایلم این نکته را تکرار کنم وقتی که دولت‌ها به دنبال تاثیرگذاری بر یکدیگر هستند تا زمانی که فعالیت آن‌ها مطابق با قوانین بین‌المللی باشد (از جمله از طریق مکانیسم‌های به اصطلاح اقدامات غیر دوستانه (بازخواست) یا اقدامات متقابل) و حقوق اساسی بشر رعایت شود، اقدامی طبیعی محسوب میشود؛ اما متأسفانه معمولا این‌طور نیست؛ بنابراین من معتقدم که قوی ترین نمونه استفاده از استانداردهای دوگانه نقض حقوق بشر با هدف حمایت از حقوق بشر است.
آیا شما تمایلی برای سفر به آمریکا و گفت‌وگو با مقام‌های این کشور درباره سیاست تحریمی واشنگتن دارید؟
دوهان: من مایلم با مقامات و سیاستمداران آمریکایی که سیاست تحریم‌های آمریکا و قوانین و مقررات مربوطه را توسعه داده اند، صحبت کنم، زیرا معتقدم در مورد تاثیر تحریم‌های آمریکا بر حقوق بشر بحث زیادی وجود دارد؛ ترس ایجاد شده از تحریم‌ها و اجرای فراسرزمینی آن به ویژه توسط آمریکا منجر به تبعیت بیش از حد گسترده و تشدید تاثیر تحریم‌ها میشود.
متاسفانه تاکنون هیچ پاسخی به مکاتباتم پیرامون درخواست سفر به آمریکا، از سوی واشنگتن دریافت نکرده ام؛ از جمله مکاتباتی که به تاثیر منفی تحریم‌های یکجانبه یا رعایت بیش از حد تحریم‌های یکجانبه بر حق سلامت و حق زندگی اشاره دارد؛ من مطمئن هستم که راه حلی‌هایی قابل دستیابی هستند و حقوق بشر تنها از طریق گفت‌وگو قابل حمایت است و من همیشه برای چنین گفت‌وگویی و به اشتراک گذاشتن تخصص خود آماده هستم.
در پایان آیا سازوکاری برای اجرای توصیه‌های شما در زمینه پرهیز از تحریم‌های یکجانبه به دلایل حقوق بشری وجود دارد؟ اگر نه، آیا امکان طراحی چنین سازوکاری در آینده وجود دارد؟
دوهان: سازوکارهای اجرای توصیه‌های من در اختیار هر کشور تحریم کننده‌ای است که باید توسعه یابد، اعم از سیاست‌ها، رویه‌ها یا مقررات؛ اکثر کشورها سعی می‌کنند فعالیت‌های خود را با تعهداتشان مطابق قوانین بین‌المللی هماهنگ کنند و تحریم‌ها نیز نباید از این قاعده مستثنی باشند؛ نقش من شامل تاکید بر این است که اکثر تحریم‌های یکجانبه اعمال شده خارج از مجوز شورای امنیت سازمان ملل غیرقانونی هستند و مشکلات حقوق بشری که آن‌ها ایجاد می‌کنند نیز غیرقانونی هستند؛ هدف از توصیه‌های من این است که مسیری را برای کشورها فراهم کند تا با رعایت قوانین بین‌المللی در مورد تحریم‌ها، اقدامات لازم را برای حمایت از حقوق بشر انجام دهند.
با این حال، توصیه‌های من فقط به کشورهای تحریم‌کننده نمی‌پردازد؛ بسیاری از گزارش‌های من، از جمله گزارش‌های مربوط به بازدید از کشورها، از همه دولت‌ها می‌خواهد تا با دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل، ارگان‌ها و آژانس‌های سازمان ملل تعامل نزدیک‌تری داشته باشند، یا از نهادهای سازمان ملل بخواهند که اثرات منفی بشردوستانه تحریم‌های یکجانبه را به طور مستمرتر ارزیابی کنند تا حاکمیت قانون را تقویت کنند و از حقوق بشر حمایت کنند.
من در حال حاضر روی توسعه روش یکسان و یکپارچه برای نظارت و ارزیابی تأثیرات بشردوستانه تحریم‌های یکجانبه کار می‌کنم که توسط دولت‌ها، ارگان‌های سازمان ملل و فعالان اعمال شود؛ من قصد دارم آن را واضح، ساده و شفاف بیان کنم؛ فراخوان برای مشارکت به صورت آنلاین در صفحه اینترنتی در دستور کار است و از همه برای مشارکت استقبال میشود.
به همین ترتیب، من قصد دارم تحقیقات دانشگاهی در مورد تحریم‌ها را تشدید کنم، آگاهی را در مورد مشکلات، چالش‌ها و تاثیرات بشردوستانه تحریم‌های یکجانبه افزایش دهم تا کار بازیگران بشردوستانه را آسان تر کنم؛ به همین دلیل است که من یک پلتفرم تحقیقاتی تحریم‌ها را برای جمع‌آوری آثار علمی، گزارش‌های ارگان‌های سازمان ملل و سایر سازمان‌های بین‌المللی، گزارش‌های فعالان و تصمیمات دادگاه‌های بین‌المللی در مورد پرونده‌های مرتبط با تحریم یا تحریم ایجاد می‌کنم؛ پلتفرم تحقیقاتی که در نظر گرفته شده برای همه باز خواهد بود و همچنین از همه برای ارسال مشارکت استقبال میشود.
منبع: میزان