شهید مطهری: علامه طباطبایی شخصیتی که صد سال دیگر به ارزش او پی می‌‎برند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجو، وقتی از علامه طباطبایی پرسیدند: میان شاگردانتان چه کسانی بودند که ارتباط عمیق معنوی استاد  - شاگردی را با شما داشتند؟ پاسخ دادند: شهید مرتضی مطهری بود که به همان معنا واقف بود و عملی داشت. به همین منظور شاید شناخت علامه از نظر شهید مطهری نیز خالی از لطف نباشد.

استاد شهید مطهری در موقعیت‌‎های گوناگونی، گوشه‌‎هایی از عظمت مقام و رفعت درجه علمی علامه طباطبائی را بیان می‌‎کرد و بسیاری از مواقع با جمله: « روحی له الفداء» از استاد خویش یاد می نمود. در اینجا به برخی از نظریات استاد شهید مطهری در باره علامه طباطبائی می‌‎پردازیم: استاد شهید، در مقدمه کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم، درباره علامه طباطبائی مؤلف آن، بیاناتی دارد که نکات زیر در آن جلب توجه می نماید: علامه طباطبائی سالها از عمر خویش را صرف تحصیل و مطالعه و تدریس فلسفه کردند و از روی بصیرت به آراء و نظریات فلاسفه بزرگ اسلامی از قبیل فارابی و بوعلی و شیخ اشراق و صدر المتألهین و ... احاطه داشتند و به علاوه روی عشق فطری و ذوق طبیعی، افکار محققین فلاسفه اروپا را نیز به خوبی از نظر گذرانیدند ودر سنوات اخیر علاوه بر تدریسات فقهی  واصولی وتفسیری یگانه مدرس حکمت الهی در حوزه علمیه قم بودند (استاد شهید مطهری خود از محضر ایشان استفاده کردند)

ب: علامه طباطبائی سالها دراین فكر بودند که به تألیف یک دوره فلسفه بپردازند که هم مشتمل بر تحقیقات گران‌‎مایه هزار ساله فلسفه اسلامی باشد و هم آراء و نظریات فلسفی جدید مورد توجه قرار گیرد واین فاصله زیاد که بین نظریات فلسفی قدیم و جدید ابتدا به نظر می‌‎رسد و این دو را بصورت دو فن مختلف و غير مرتبط به هم جلوه‌‎گر می‌‎سازد، مرتفع شود و بالاخره به صورتی در آید که با احتیاجات فکری عصر بهتر تطبیق شود و مخصوصا ارزش فلسفه الهی که جلودار آن دانشمندان اسلامی هستند و فلسفه مادی در تبلیغات خود، دوره آن را خاتمه یافته معرفی می کند به خوبی روشن شود.

ج: علامه طباطبائی با تشکیل یك جلسه و انجمن بحث و انتقاد فلسفی مرکب از عده‌‎ای از فضلا يك اقدام اساسی نمودند که فلسفه را در ایران وارد مرحله جدیدی نمود. با این کار مهم، بسیاری از محصلين حوزه علميه قم، از اطلاعات فلسفی نسبتا جامعی دارا شدند و مخصوصا به مطالب و تئوریهای فلسفه مادی زیاد آشنا گشته و راههای مغلطه آنرا به خوبی دریافتند که هم اکنون نیز از این برکات، بهره‌‎مندند. 

قسمتی از نتیجه این انجمن و بحث و انتقاد، پنج جلد کتاب علمی و فلسفی و پر بار «اصول فلسفه و روش رئالیسم» ، با مقدمه و پاورقی استاد شهید مطهری است که مورد استفاده و رهگشای بسیاری از مشکلات و مسائل پیچیده فلسفی برای سطوح مختلف دانشمندان و دانشجویان می باشد.

اهمیت و عمق نظریات علامه
استاد شهید، در درسهای شناخت معارف قرآن، در باره علامه طباطبائی می‌‎گوید: «علامه طباطبائی ما، چند تا نظریه در فلسفه دارند، نظریاتی در سطح جهانی، که شاید ۵۰ یا ۶۰ سال دیگر ارزش اینها روشن بشود، ولی خود ما قدر خودمان را نمی دانیم...» 

همچنین استاد شهید در قسمتی از سخنرانی‌‎های خود تحت عنوان «احیای تفکر اسلامی»، در مورد استاد خود چنین می‌‎گوید: «یکی از دوستان تعبير لطیفی داشت و میگفت: آیا تجلیل از اقبال نشانه ای از مرده پرستی نیست؟ آیا اینکه هر مرد بزرگی را پس از آنکه مرد تجلیل و ستایش می کنیم نشانه آن نیست که ما در زمان حال زندگی نمی کنیم و به گذشته تعلق داریم؟»
يك نمونه از این قبیل مردان بزرگ و با عظمت، علامه طباطبایی (سلمه الله تعالی) است. این مرد بسیار بسیار بزرگ و ارزنده - که البته مجلس امروز مجلسی نیست که حتی این مقدار شایستگی داشته باشد که حق ایشان را ادا کند. و من این نکته را طردا للباب و چون سخن به اینجا رسید عرض میکنم: «مردیست که صد سال دیگر تازه باید بنشینند و افکار او را تجزیه و تحلیل کنند، و به ارزش او پی ببرند» 

این مرد، واقعا یکی از خدمتگزاران بسیار بسیار بزرگ اسلام است، او براستی مجسمه تقوی و معنویت است، در تهذیب نفس، تقوی، مقامات بسیار عالی طی کرده ، من سالیان دراز از فیض محضر پر برکت این مرد بزرگی بهره مند بوده ام و الان هم هستم. كتاب تفسير الميزان ایشان یکی از بهترین تفاسیری است که برای قرآن مجید - نوشته شده است.

در باب تفسیر المیزان

البته قرآن مجید مقامی دارد که نمی‌‎شود هیچ تفسیری را گفت و ادعا کرد که حق قرآن را ادا کرده‌‎است، بلکه مفسرین هر کدام از يك جنبه به خصوص، به قرآن خدمتی کرده‌‎اند. این تفسیر از جنبه‌‎های خاصی که الان وقت آن نیست که برایتان عرض کنم، من می‌‎توانم ادعا کنم که بهترین تفسیری است که در میان شیعه و سنی از صدر اسلام تا امروز نوشته شده‌‎است.

بسیار بسیار مرد عظیم و جلیل القدری است، این وظیفه حوزه قم است و وظیفه همه است و شاید وظیفه ما هم باشد، هفتاد سالگی این مرد را که الان در حد هفتادسالگی است تجلیل بکنیم، دیگران چطور يك هفتاد ساله که پیدا می کنند به اعتبار اینکه مردیست که در طول عمرش به ادب و فرهنگ و ادبیات خدمت کرده، تجلیل کرده‌‎اند، آنهایی که بك صدم آقای علامه بزرگ طباطبایی شمرده نمی شوند.

چرا از این مرد بزرگی به این عنوان در زندگیش تجلیل نشود؟ تجلیل از امثال این مرد، تجلیل از علم است، تجلیل از اجتماع است، یعنی کمترین فایده‌‎ای که دارد این است که مردم صبر نمی‌‎کنند که صد سال بگذرد بعد از فیض این مرد بهره‌‎مند شوند بلکه هرچه زودتر از نبض این مرد و امثال او بهره مند می‌‎شوند.

البته ایشان تنها در ایران شناخته شده نیستند، بلکه در دنیای اسلام شناخته هستند. تفسیر المیزان را در بیروت بدون اطلاع، چندین بار تجدید چاپ کرده‌‎اند و این خودش نشان می‌‎دهد که افکار و کتابهای ایشان در دنیای اسلام چقدر جا برای خودش باز کرده‎‌‎‌‎ است؟ نه تنها در دنیای اسلام، در دنیای غیراسلام، در اروپا و آمریکا هم مستشرقینی که با معارف اسلامی آشنا هستند ایشان را بعنوان يك متفکر بزرگ می‌‎شناسند و به سراغش می آیند.

از جمله تفاوتهایی که زمانه ما با زمان‌‎های دیگر دارد این است که افراد را زودتر می‌‎توان با مطالعه آثار و کتاب‌‎های آنها شناخت و شناساند.

البته ایشان تنها در ایران شناخته شده نیستند، بلکه در دنیای اسلام شناخته هستند. تفسیر المیزان را در بیروت بدون اطلاع، چندین بار تجدید چاپ کرده اند و این خودش نشان می دهد که افکار و کتابهای ایشان در دنیای اسلام چقدر جا برای خودش باز کرده است، نه تنها در دنیای اسلام، در دنیای غیراسلام، در اروپا و آمریکا هم مستشرقینی که با معارف اسلامی آشنا هستند ایشان را به عنوان يك متفکر بزرگ می‌‎شناسند و به سراغش می آیند.

علال الفاسی در محضر علامه

علال الفاسی مراکشی که در دنیای اسلام مرد دانشمندی هم هست، این مرد وقتی‌‎که ایران آمد مخصوصا به قم رفت و به خانه ایشان رفت برای اینکه یکساعت از محضر این مرد بزرگ بهره مند شود و شنیده ام که وقتی که از منزل ایشان بیرون آمد خیلی به مقام این شخص بزرگ متعجب بود. این کسی که هم شخصیت اسلامی دارد و تنها شخصیتش شخصیت شیعی نیست و هم شخصیت علمی جهانی دارد، با کمال تأسف باید عرض کنم که یکسالی است که في الجمله يك ناراحتی قلبی پیدا کرده اند و از خداوند تبارك و تعالی مسئلت می کنم که خداوند این مرد بزرگ را برای ما نگهداری بفرماید.

منبع: قسمتی از سخنرانی‌‎های شهید استاد مرتضی مطهری با عنوان «احیای تفکر اسلامی»