اسماعیلی: به همان میزان که تجهیزات ما پیشرفت کرده‌است، در محتوا از آوینی فاصله گرفته‌ایم!

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو؛ عملیات محرم که در سال ۱۳۶۱ و در طی ۱۰ روز توسط رزمندگان اسلام انجام شد با تشییع پیکر ۳۷۰ شهید والامقام همراه بود. تاکنون هیچ اثر داستانی از این مراسم شکوهمند ساخته نشده‌بود تا اینکه برادران اسماعیلی براساس این واقعه، فیلمی به نام «چند قطره آبان» را ساختند.

«چند قطره آبان» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمد اسماعیلی و جواد اسماعیلی، اولین فیلم داستانی با موضوع عملیات محرم و حماسه ۲۵ آبان است که به همت حوزه هنری اصفهان در پردیس سینمایی ساحل رونمایی شد. این اثر در دوازدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار، در بخش مسابقه فیلم داستانی بلند قرار‌داشت.

این فیلم تلوزیونی با موضوع تشییع شهدای ۲۵ آبان در قالب سه بخش است که بخش اول به معرفی شهدای ۲۵ آبان می‌پردازد؛ بخش دوم انتشار خبر تشییع شهدا در شهر را روایت می‌کند و مشکلات امنیتی مراسم را به تصویر می‌کشد و در بخش سوم، یک قصه امروزی با همان حال و هوا ساخته شده‌است.

جواد اسماعیلی متولد ۱۳۶۰ اصفهان و دارای کارشناسی ارشد مدیریت است. وی در کارنامه خود، تهیه‌کنندگی یا کارگردانی آثار داستانی، چون چند قطره آبان، ساخت ایران و بعد از ظهر را دارد.

جواد اسماعیلی کارگردان فیلم گفت: شروع ماجرای ساخت فیلم «چند قطره آبان» از سفارش یک کار ۱۵ دقیقه‌ای شروع‌شد. ما سفارش را پذیرفتیم و وارد مرحله تحقیقات شدیم. وقتی وارد تحقیقات شدیم، دیدیم که چقدر اتفاقات عجیب و دراماتیک در ماجرای ۲۵ آبان اتفاق افتاده است و بزرگترین سوال برای ما این بود که چرا ۴۰ سال گذشته است و هیچ کاری در فرمت داستانی، برای این ماجرا انجام نشده‌است؛ بنابراین ما یک طرح داستانی آماده‌کردیم و به مجموعه مورد نظر دادیم. اما آن‌ها گفتند که ما بودجه این کار را نداریم و از آن سر باز زدند. اما باتوجه به اینکه ما یک مجموعه فرهنگی هستیم و زادگاه ما نیز مسجد است، با خود گفتیم اگر قبلا که نمی‌دانستیم، اشکالی نداشت، اما حالا مسئولیتی بر دوش ما است؛ و وارد میدان شدیم.

دائم سراغ گریمور اثر را می‌گرفتند!

اسماعیلی اضافه کرد: چند نکته، این اثر را از سایر آثار هم زمینه، متمایز می‌سازد. اولا، کار «چند قطره آبان» از لحاظ اعتباری و سندیت، مو لای درزش نمی‌رود. چیزی حدود ۵ ماه کار پژوهشی تکمیل برای این اثر انجام گرفته‌است. اطلاعاتی که دیدن آن‌ها دائم این سوال را برای ما ایجاد می‌کرد این همه نهاد ارزشی و فرهنگی، از این اطلاعات بی‌خبر بوده‌اند؟ نکته دوم این بود که نگاه ما در بحث محتوا، مقداری عمیق‌تر شد و دغدغه ما این بود که اگر قرار‌است چیزی در مورد شهدا ساخته‌شود، تیمی این کار را تولید کند که حداقل به شهدا معتقد‌باشد. به دنبال همین، ما یک فراخوان جذب بازیگر گسترده به مجموعه‌های فرهنگی دادیم. آن‌ها وارد مجموعه ما شدند، تست‌دادند و افرادی که انتخاب شدند، نزدیک سه ماه دوره آموزش بازیگری دیدند و در نهایت وارد بازی شدند. یکی از برجسته‌ترین نکاتی که «چند قطره آبان» مخصوصا در بخش اول داشت و مورد توجه قرار‌گرفت، این بود که هرکس کار را می‌دید، از گریمور این اثر سراغ می‌گرفت و به شدت گریم بازیگران را تحسین می‌کرد. این در حالی است که کار ما، اصلا گریم خااصی نداشته‌است؛ ما آدم‌های خودمان را انتخاب‌کردیم. در بخش دوم فیلم که بحث اجتماعی‌تر می‌شود، من به جرات می‌توانم بگویم که این اثر، اولین فیلم در جمهوری اسلامی است که ۹۰ درصد بازیگران خانم آن، چادرهایشان مال خودشان است، نه برای نقششان.

وی افزود: ما این جسارت را به خودمان‌دادیم و به سراغ مجموعه‌های مذهبی‌ای رفتیم که دختر‌ها در آن محکم حجاب خود را رعایت می‌کنند. در بخش دوم که مربوط به داستان ستاد شهدا است، دو نفر از افرادی که در این فیلم بازی‌کردند، در سال ۶۰، از اعضای ستاد بودند؛ آن‌ها آن زمان ۲۰ ساله بودند و حالا ۶۰ سال داشتند. این‌ها از اتفاقات بزرگی است که هیچ‌وقت مورد توجه قرار‌نگرفت.

بازخورد‌هایی دلگرم‌کننده از شاهدان

اسماعیلی پیرامون بازخورد‌هایی که فیلم «چند قطره آبان» کسب، کرد، گفت: در بحث بازخورد، لازم است بگویم که اصلا این کار دیده نشد. هنگامی که ما دو بخش اول را ساختیم، اعلام‌کردیم که اصلا رایگان این اثر را پخش کنید؛ ما حتی در این حد نیز دیده نشدیم؛ و در این شرایط بود که ما به سراغ ساخت بخش سوم رفتیم.

خیلی از افرادی که این فیلم را دیدند، برای مثال سردار بنی لوحی در اصفهان که از بزرگترین محقق‌های جنگ هستند و حرف ایشان در حوزه دفاع مقدس، دارای اعتبار است، از این اثر به عنوان یک کار فوق العاده یادکردند. همینطور، یکی از فرماندهان گردان‌های لشکر چهارده امام حسین (ع) که از جانبازان عملیات محرم هم است، ایشان هنوز فیلم تمام نشده‌بود که با من تماس‌گرفت و در حالی که گریه می‌کرد، از من بابت این اثر تشکر کرد. حرف من این است که آن‌هایی که از نزدیک این صحنه‌ها را لمس کرده‌بودند، بازخورد‌های بسیار خوبی به ما دادند. اما متاسفانه شبکه اصفهان، ساعت ۱۲ شب این فیلم را پخش‌کرد؛ و به صورت کلی، این فیلم واقعا دیده‌نشد و هنوز هم دیده نشده‌است.

«دفاع مقدس» یا «جنگ ویرانگر»؟

این فیلم‌ساز دفاع مقدس در پاسخ به چرایی ضرورت ساخت اثر در این حوزه اشاره‌کرد: بزرگترین مسئله، همان است که حضرت آقا فرمودن: «اگر درست روایت نکنید، برای شما روایت می‌کنند.» یک سری از فیلم‌ها در ژانر دفاع مقدس تولید می‌شود که ما با خود می‌گوییم، ای‌کاش تولید نشده‌بود! برای هرکس این سوال ایجاد می‌شود که این اثر در حال بازنمایی «دفاع مقدس» است یا «جنگ ویرانگر». آن فیلم‌ها، اصل مسئله که تقدس دفاعی است که رزمندگان انجام‌دادند را نشان نمی‌دهند. بنابراین، اتفاقا اگر عجله نکنیم، دفاع مقدس را آنطور که دوست دارند برای ما روایت می‌کنند و بعد، دیگر امکان تغییر و تصحیح آن وجود نخواهد‌داشت.

هنرمند‌هایی که نسبت به موضوع دفاع مقدس دغدغه‌مند هستند، وظیفه سنگینی بردوش دارند و در آن شکی نیست، ضمن اینکه این تکلیف به درستی ادا نشده است که ما اکنون شاهد مخالفت‌های برخی با حمایت از غزه هستیم. این تبیین‌ها به درستی انجام نگرفته است که دنبال آن، کسی می‌آید و می‌گوید می‌توانیم مسئله داعش را نیز با «گفتگو» حل کنیم و از حمایت مردم هم بهره‌مند می‌شود.

اگر بخواهیم یک سِیری برای آثار کشور در حوزه دفاع مقدس در نظر بگیریم که از فیلم هایی، چون «سجاده آتش»، «دیده بان»، «مهاجر» شروع شده‌است تاکنون، هرچه به این سمت آمدیم، فیلم‌های ما از لحاظ فنی، امتیاز بیشتری پیدا کرده‌است، اما به همان میزان در محتوا از (تفکر) مرتضی آوینی فاصله گرفته‌ایم. دیگر نمی‌توان درمورد این فیلم‌های جدید گفت: «هرکس می‌خواهد ما را بشناسد، داستان کربلا را بخواند».

اسماعیلی در پایان اشاره کرد: می‌توانم بگویم جشنواره عمار، شاید جزو معدود تریبون‌هایی است که بچه‌های جبهه انقلاب در اختیار دارند و در آن بحثی نیست؛ به آن‌ها خداقوت می‌گویم. در نهایت، توصیه‌ای به بچه‌هایی دارم که می‌خواهند در حوزه دفاع مقدس و شهدا کارکنند. آن‌ها به این نکته توجه داشته‌باشند که شهدا، به محلی برای امرار معاش آن‌ها و کسب درآمد تبدیل نشود.