به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، باشگاه دانش‌پژوهان جوان نهادی آموزشی–پژوهشی است که زیر نظر وزارت آموزش و پرورش، به برگزاری المپیاد‌های علمی ایران و سازماندهی دانش‌آموزان برتر ایران برای شرکت در المپیاد‌های جهانی می‌پردازد. به عبارتی باشگاه دانش پژوهان جوان متولی برگزاری المپیاد دانش آموزی علمی کشور، اعزام تیم‌ها به مسابقات جهانی و حمایت نخبگان بویژه المپیاد‌های کشور است و در حقیقت وظیفه باشگاه علاوه بر شناسایی جذب و حمایت از نخبگان، ایجاد یک بستری برای فعالیت نخبگانی است. حضور و مدال آوری در المپیاد‌های علمی برای کشور اهمیت بسیاری دارد. می‌توان گفت که کشور به صورت سالانه و به واسطه این حضوردر دنیا ارزیابی می‌شود و به نوعی المپیادی‌ها ویترین آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران هستند. مدال آوری نخبگان در ایجاد غرور ملی و ایجاد مرجعیت علمی نیز اهمیت دارد.
فلسفه تشکیل گروه المپیادی‌ها
فلسفه المپیاد و باشگاه دانش پژوهان جوان این است که دانش آموزان در مسیری قدم بگذارند که خودشان منابع دانشگاهی را مطالعه کنند. عمق علمی دانش پژوهان ما بسیار بیشتر از افرادی است که با کنکور وارد دانشگاه می‌شوند. چراکه شناسایی تیم ملی المپیاد ریاضی، فیزیک و ... فقط با یک آزمون نیست؛ بلکه یک آزمون در مرحله اول کشوری، ۲ آزمون در مرحله دوم کشوری، ۸ آزمون در مرحله سوم کشوری و ۶ آزمون هم برای انتخاب تیم برگزار می‌شود. این دانش آموزان حدود ۱۵ آزمون با سوالات پیچیده را شرکت می‌کنند تا به عنوان تیم ملی المپیاد انتخاب شوند.
تفاوت دانش پژوهان و المپیادی‌هایی که در باشگاه دانش پژوهان جوان هستند با سایر دانشجویان ممتاز این است که به دلیل سبک مطالعاتی و مراجعی که دارند، راحت‌تر با فضای دانشگاهی آشنا می‌شوند و در محیط آکادمیک افراد موفق‌تری هستند.
تاسیس باشگاه دانش پژوهان
باشگاه دانش پژوهان جوان در سال ۷۳ با تصویب اساسنامه در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی از یک دفتر ذیل یک سازمان به یک مجموعه مستقل تبدیل و در سال ۷۴ به‌طور رسمی یک سازمان مجزا رسما شروع بکار کرد.
این روند تا اواخر دهه ۸۰ ادامه داشت و باشگاه هر روز پیشرفت می‌کرد و وضعیت المپیادی‌های ایران در مسابقات جهانی هر روز بهتر می‌شد به طوری که باشگاه نیز به فضایی برای جمع شدن نخبگان و المپیادی‌ها تبدیل شده بود.
باشگاه دانش پژوهان جوان در دهه ۸۰ پس از رسیدن به یک بلوغ، به سمت فضایی رفت که نخبگان کشور در همین جا فعالیت کنند و کار‌های خود را در همین کشور انجام دهند. اگر ما به یک درصد دانش آموزان و دانشجویان برتر کشور نخبه بگوییم، افرادی که قادر به کسب مدال در المپیاد‌های علمی می‌شوند، یک درصد از آن نخبه‌ها را تشکیل می‌دهند یعنی باشگاه نخبگانی‌ترین مکانی است که در کشور داریم. همچنین در دورانی که مفهوم استارتاپ هنوز به درستی در کشور شکل نگرفته بود، این دانش آموزان در گروه‌های پژوهشی فعالیت می‌کردند و باشگاه پس از دوران تحصیل هم به لحاظ مالی، حقوقی و علمی به آنها کمک می‌کرد که فعالیت آنها شکل گیرد؛ خروجی باشگاه نیز بسیاری از شرکت‌هایی است که افراد در آن زمان تاسیس کردند.
تنزل یکباره سازمان به مرکز
شورای عالی اداری کشور در سال ۸۹ به صورت ناگهانی و در راستای کوچک سازی دولت مصوبه‌ای عجولانه و غیرکارشناسی را ابلاغ کرد که بر آن اساس باشگاه دانش پژوهان جوان و سازمان پرورش ملی استعداد درخشان (سمپاد) با هم ادغام شدند و علاوه بر ادغام این دو سازمان با یکدیگر شأن باشگاه را از سازمان به مرکز تنزل داد.
باشگاهی که پیش از این در فضای المپیادی کشور موفق بود و میزبانی المپیاد جهانی نجوم را گرفته و اعتباری در دنیا کسب کرده بود، با چرخش ۱۸۰ درجه‌ای مواجه شد؛ چند ماه نگذشته بود که حتی ساختمانی که برای باشگاه در سال ۸۱ ساخته شده بود، از باشگاه گرفته شده و در اختیار یک مدرسه سمپادی قرار گرفت.
پس از این ادغام امکانات آزمایشگاهی، سایت و کلاس‌های ویژه که دانش آموزان باشگاه داشتند را به مدارس سمپاد دادند و در کنار تمام این شرایط پیش آمده، نیرو‌هایی که در باشگاه تعلیم دیده بودند و می‌توانستند به درستی با دانش آموزان نخبه برخورد کنند، از باشگاه خارج شدند و به این ترتیب باشگاه به یک مجموعه بروکراتیک، بی روح و دلسرد کننده تبدیل شد.
همچنین باید در نظر داشت که این ادغام مشکل حقوقی داشت چرا که باشگاهی که شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب کرده را باید خود این شورا منحل می‌کرد نه اینکه با مصوبه شورای عالی اداری در سازمان دیگری ادغام شود.
تاثیر شرایط بر مدال آوری
دهه ۹۰ دوران تاریکی برای باشگاه دانش پژوهان بود. در آن دهه باشگاه دانش پژوهان یک معاونت از سازمان سمپاد شده بود؛ اگرچه تیم‌های المپیاد وجود داشت و المپیاد برگزار می‌شد، اما تاثیر این روند بر مدال آموری یک افت شدید و قابل توجه بود. این افت به قدری ملموس بود که سال ۹۸ رهبر معظم انقلاب در سخنرانی از رشته‌هایی که در آن افت کرده بودیم صحبت کردند.
در آن دوران باشگاه در کسب نتایج جهانی هم افت کرد و به جای راضی نگه داشتن دانش آموزان نخبه و استفاده از ظرفیت آنها، به گونه‌ای پیش رفت که موجب نارضایتی در نخبه‌ها شد.
خروج نخبگان
پدیده جدی خروج دانش آموزان به این واسطه ایجاد شد که در آن برهه وابستگی که برای دانش آموزان در کشور وجود داشت، از بین رفت و بسیاری از دانش آموزان و مدرسان باشگاه مهاجرت کردند چراکه جایی را نداشتند که همه آنها را بشناسد و با همه آنها گره عاطفی داشته باشد.
دانش آموزان المپیادی تنها قشری هستند که کشور‌های دیگر از آنها حمایت مالی می‌کنند و لازم نیست که شرایط مالی آنها خوب باشد و به همین دلیل در این دوران دری برای خروج المپیادی‌ها پس از گرفتن مدال جهانی باز شد.
بازگشت دوباره
در نهایت پس از سخنان رهبری و با پیگیری‌هایی که قدیمی‌های دلسوز باشگاه داشتند، شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۹۸ مصوب کرد که ظرف ۶ ماه باشگاه دانش پژوهان جوان به عنوان یک سازمان مستقل تاسیس شود، اما تا دوسال پس از آن هم این امر محقق نشد؛ تا اینکه با پیگیری شهید آیت الله رئیسی، ریاست دولت سیزدهم، اساسنامه باشگاه دانشگاه پژوهان جوان در اسفند ۱۴۰۰ در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد و در مرداد ۱۴۰۱ ابلاغ شد تا به عنوان یک سازمان مستقل تاسیس شود.
فرآیند‌های اداری احیای باشگاه از جمله انتخاب هیات امنا، رییس باشگاه، تامین ساختمان اداری و تجهیزات مورد نیاز نخبگان طی یک سال و نیم گذشته دنبال شد و این اقدامات اولیه برای استقلال باشگاه بود و سرانجام از خرداد ۱۴۰۲ با انتصاب رییس جدید باشگاه دانش پژوهان جوان پیگیری ماموریت‌های جدید باشگاه به طور رسمی کلید خورد.