ژانر‌ها در خدمت ایدئولوژی هستند

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، دومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی «۴۱_ ۲۰» چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران با موضوع «ژانر و ایدئولوژی» به دبیری حسن حسینی و با حضور علی روحانی، جمعه ۲۷ مهر ساعت ۱۳:۳۰ در روز نخست جشنواره و در سالن ۱۲ پردیس سینمایی ملت برگزار شد.

در ابتدا، حسن حسینی به عنوان دبیر نشست ضمن خوشامدگویی به حضار گفت: ما برای انتخاب عنوان بخش دوم نشست‌ها مشکل داشتیم، چون ایدئولوژی همیشه ابهاماتی به همراه دارد. ما از ایدئولوژی می‌ترسیم درحالی که جزئی از زندگی روزمره است؛ همین که تشکیل خانواده می‌دهیم و صاحب فرزند می‌شویم یک اتفاق ایدئولوژیک است که سینما هم از آن مستثنا نیست.

در ادامه، علی روحانی استاد این نشست جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران با بیان اینکه در سطح مباحث عالی مطالعات نظری سینما به موضوع ایدئولوژی پرداخته می‌شود، بیان کرد: معمولا در تحلیل فیلم‌ها مدام از واژه ایدئولوژی استفاده می‌شود؛ در بررسی فیلم‌هایی مثل "تایتانیک" رابطه فیلم با ایدئولوژی بررسی شده است لذا این یک بحث مهم در مطالعات سینمایی است.

او با بیان اینکه متفکران زیادی تاکید دارند که بگویند ما همیشه در جهانی زندگی می‌کنیم که ایدئولوژی در آن حاکم است، تاکید کرد: بسیاری از متفکران گفته‌اند که در ابعاد زندگی ما ایدئولوژی وجود دارد حتی اسم همه ما که اگر یک اسم مذهبی و یا غیرمذهبی باشد نیز هر دو نشان‌دهنده و برآمده از ایدئولوژی است.

این مدرس سینما در تشریح تعریف ایدئولوژی گفت: نظام اندیشیدن هرفردی به معنی ایدئولوژی اوست. در هزاران فیلم این تصویر وجود دارد که گروه و مجموعه‌هایی براساس یک نظم کار می‌کنند، اینها همگی نشان دهنده یک جامعه هستند که نظام فکری دارند و نمایش این نوع نگاه انعکاس نوعی ایدئولوژی است که نشان می‌دهد بر افراد تسلط دارند که چگونه عمل کنند.

روحانی به مفهوم سیاست پرداخت و گفت: در ایران مفهومی به اسم سیاست وجود دارد که با طرح آن ذهن فورا به سمت "نظام سیاسی" می‌رود؛ در حالی که ما "امر سیاسی" داریم که عرصه کلانی از نشانه‌ها و کنش‌هاست و این دو تفاوت دارند. لحاظ شرایط زمان، لحظه و مفهوم رخداد مهم است که فیلم وجهه سیاسی دارد؛ فیلم سیاسی یعنی فیلمی که در برابر و یا همراه سیستم هست و نیست.

او خاطرنشان کرد: یک فیلمساز براساس دغدغه و علایق می‌تواند درگیر ایدئولوژی شود و ابعاد آن می‌تواند در فیلم او باشد. اصل ماجرا این است که این مباحث مستلزم کسانی است که درگیر آن باشند لذا نبود ایدئولوژی نقطه ضعف و قوت نیست درحالی که ایدئولوژی یک چیزی است که شاید فیلمساز متوجه آن نباشد ولی فیلم ایدئولوژیک بسازد. البته درباره ایدئولوژی طبقه‌بندی وجود دارد، چون ممکن است یک فیلمساز واقعا نسبت به ایدئولوژی باور داشته باشد درحالی که می‌توان نسبت به آن موضع منفی داشت. مثلا همه کسانی که فمنیست و یا حتی طرفدار محیط زیست هستند و فیلم می‌سازند، ایدئولوژیک فیلم می‌سازند.

این استاد با تاکید براینکه در بحث‌های جدید سینما نگاه به ایدئولوژی عوض شده و رابطه فیلم و ایدئولوژی پیچیده شده است، افزود: دوره‌ای که هالیود بتواند ما را فریب دهد، خاتمه یافته است لذا فوت و فن ایدئولوژی روشن و تاثیرات آثار ایدئولوژیک تمام شده است.

روحانی با تاکید براینکه ژانر‌ها در خدمت ایدئولوژی‌اند، گفت: هیچ فیلم تاریخی و باشکوهی در آمریکا وجود ندارد که وجه ایدئولوژیک نداشته باشد. مخاطب سینما دیگر احمق نیست و این اتفاقی است که ایدئولوژی رقم زده است و تاثیری در تغییر عمل مخاطب ندارد.

او با بیان اینکه نفوذ تصویر و سینما برای تغییر در انسان‌ها در جامعه کم شده است، تاکید کرد: تغییر بنیادین در انسان نیازمند مباحث جدی‌تری است که وابسته به تجارب زیسته و اقتصاد و جامعه است. عدم شناخت سینماگر از مخاطب زمینه‌ساز عدم تغییر و تاثیرگذاری است.