تصمیم دور و دیرِ حذف یارانه سوخت هواپیما

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو: افزایش یا کاهش قیمت بلیط هواپیما موضوعی نیست که دغدغه اغلب مردم جامعه باشد و نوسانات آن موجب درگیری و آزرده خاطری گردد، خصوصا باوجود شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه، اما موضوع جایی اهمیت پیدا می‌کند که صحبت از حق مردم درمیان باشد.

نرخ سوخت بر قیمت هواپیما، تاثیر ۲ درصدی دارد و اخیرا گمانه زنی‌هایی جهت حذف آن مطرح شده است. به عقیده موافقان، حذف یارانه سوخت در شرایط تحریمی کشور به ضرر شرکت‌های هواپیمایی تمام می‌شود. در گزارش «یک یارانه خاص برای طبقه‌ای خاص!» به مبلغی که شرکت‌های هواپیمایی به عنوان یارانه سوخت دریافت می‌کنند اشاره شده است؛ مبلغی که به همه افراد جامعه تعلق نمی‌گیرد و فقط قشر خاصی از جامعه از آن بهره مند می‌شوند. طبق گزارش مرکز آمار، در بین خانوار‌های ایرانی فقط حدود ۰.۶ درصد از هواپیما استفاده می‌کنند. از بین این ۰.۶ درصد که از هواپیما استفاده می‌کنند، ۸۵ درصد از آنها در سه دهک بالای درآمدی قرار دارند.

حامد صاحب هنر، کارشناس حوزه انرژی، در این مورد بیان کرده است: «درحال حاضر با درنظر گرفتن سوخت یارانه‌ای، ۲ درصد از قیمت بلیط به سوخت تعلق می‌گیرد، اما اگر یارانه سوخت حذف شود و هزینه سوخت بر اساس قیمت آزاد محاسبه شود تا ۸۰ درصد افزایش قیمت وجود دارد. با این حال برخی مسیر‌ها و پرواز‌ها کاهش تقاضا نخواهند داشت؛ بعضی از سفر‌ها به دلیل طولانی بودن مسیر و عدم دسترسی زمینی یا سفر‌های کاری مدیران شرکت‌های دولتی و نیمه دولتی، و ۴ درصدی‌هایی که اغلب از سفر‌های هوایی استفاده می‌کنند، این افزایش قیمت برای آن‌ها مشکل ساز نخواهد بود.»

صاحب هنر در ادامه اظهار کرد که حمایت دولت از شرکت‌های هواپیمایی حمایت هدفمند و درستی نیست. البته حذف یکباره حمایت دولت از شرکت‌های هواپیمایی نیز منطقی به نظر نمی‌رسد و ممکن است موجب وارد کردن ضرر به این صنعت و همچنین ایجاد تورم شود.

باتوجه به شرایط اقتصادی و تحریمی کشور، با حذف یارانه سوخت اوضاع برای شرکت‌های هواپیمایی سخت می‌شود. صاحب هنر نیز معتقد است که این افزایش قیمت به شکل یک نقشه جامع و به صورت فازبندی شده در طی ۵ سال آینده انجام گیرد.

بررسی صورت مالی شرکت‌های هواپیمایی در ایران نشان می‌دهد سهم هزینه سوخت از «درآمد عملیاتی» و «کل هزینه» بین ۲ تا ۱۰ درصد متغیر است درحالی که استاندارد شرکت‌های هواپیمایی دنیا بین ۲۰ الی ۲۵ درصد قرار دارد. نکته جالب اینکه هر ساله و با وجود تورم، سهم هزینه سوخت از کل هزینه شرکت‌های هواپیمایی کاهش نیز می‌یابد.

باتوجه به نظر کارشناسان، همانطور که تعلق گرفتن این مبلغ سنگین به شرکت‌های هواپیمایی چندان کار معقولانه و عادلانه‌ای نیست و فقط به قشر خاصی تعلق می‌گیرد، با این حال با توجه به نظر موافقان حذف آن هم موجب آسیب به این صنعت می‌شود. البته تنها علت افزایش قیمت بلیط‌های هواپیما سوخت آن نیست و عامل‌های دیگری در افزایش قیمت دخیل هستند.

چه عواملی در افزایش قیمت بلیط هواپیما تاثیرگذارند؟

هزینه یک سفر یک و نیم ساعته با سفر چهار ساعته یکسان نیست و شرکت با توجه به خدماتی که ارائه می‌کند مبلغی دریافت می‌کند؛ بنابراین هرچقدر این خدمات بیشتر شود مبلغ نیز افزایش می‌یابد؛ از هزینه خدمه و مهمانداران گرفته تا هزینه‌های فرودگاهی روی بلیط مسافران محاسبه می‌شود. حتی این موضوع که بلیط مورد نظر در چه فصل، روز و ساعتی در هفته باشد، بر قیمت آن اثر می‌گذارد؛ به عنوان نمونه هزینه سفر‌های شبانه به مراتب کم‌تر است.

رقابتی که به نفع مسافران می‌شود

به طور کلی بلیط هواپیما به دو صورت چاتری و سیستمی به فروش می‌رسد. بلیط‌های سیستمی بر اساس مقررات شرکت هواپیمایی قیمت گذاری می‌شوند و به طور معمول قیمت آنها سالانه تعیین می‌شوند. مسافران می‌توانند این بلیط‌ها را از ماه‌ها قبل خریداری کنند. قیمت‌ها برای بزرگسالان و کودکان متفاوت است و بلیط‌های سیستمی معمولاً قابل استرداد (لغو بلیط) هستند. در این نوع بلیط‌ها اگر ظرفیت صندلی‌های پرواز پر نشود یا فقط نیمی از صندلی‌ها پر شود، شرکت هواپیمایی مجاز به تغییر قیمت بلیط نیست.

بلیط‌های چاتری نوع دیگری از انواع بلیت‌ها هستند. قیمت بلیط هواپیمای چارتر در مقایسه با بلیط‌های سیستمی می‌تواند بیشتر یا کمتر باشد. دلیل این امر این است که آژانس‌های هواپیمایی یا شرکت‌های چارتر، تمام یا بخشی از صندلی‌های یک پرواز (معمولاً پرواز‌های پرتقاضا) را اجاره می‌کنند و بلیط‌های خود را با قیمت‌های متفاوت می‌فروشند. قیمت‌ها می‌تواند با توجه به فصل و زمان سفر و همچنین تقاضا تغییر کند.

بلیط‌های چارتر اغلب ارزان‌تر در نظر گرفته می‌شوند، زیرا شرکت‌ها ممکن است با نزدیک شدن به زمان پرواز، در صورت پر نشدن صندلی ها، قیمت بلیط را به میزان قابل توجهی کاهش دهند. در این صورت مسافران خوش شانس ممکن است بلیط‌ها را نیم بها یا ارزان‌تر بیابند.

بلیط چارتر قوانین خاص خود را دارد، مثلاً قیمت آنها برای همه مسافران در گروه‌های سنی مختلف یکسان است و همچنین این بلیط‌ها در صورت کنسلی، غیرقابل استرداد هستند.

با توجه به اهمیت وضع موجود و دغدغه اصلی مردم که سعی دارند شرایط معیشتی خود را بهتر کنند، توقع می‌رود که دولت چهاردهم تصمیم درستی درجهت بهره مندی عموم مردم از یارانه سوخت و بهتر شدن زیر ساخت‌های صنعت هوایی بگیرد تا به صورت حداکثری رفاه مردم و افراد حاضر در این صنعت فراهم باشد.

خبر افزایش نرخ سوخت به گوش می‌رسد

طبق تبصره ۳ لایحه بودجه ۱۴۰۴، نرخ فروش سوخت جت به ناوگان هوایی معادل ۳۰ درصد نرخ خرید سوخت از پالایشگاه‌ها تعیین شده است، بدین ترتیب قیمت هر لیتر بنزین هواپیما، از ۶۰۰ تومان به حدود ۶۶۰۰ تومان افزایش می‌یابد و ۱۱ برابر می‌شود. افزایش منابع دولت از این مسیر ۱۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. با وجود افزایش نرخ سوخت در سال آینده باید منتظر بازخورد‌های آن بود که این افزایش قیمت تا چه اندازه قیمت بلیط را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

نویسنده: نرگس اصلی‌بیگی