به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، صنعت حمل‌ونقل ریلی شهری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های توسعه پایدار، نقش کلیدی در کاهش مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا، و بهبود کیفیت زندگی شهروندان ایفا می‌کند. این حوزه همواره نیازمند فناوری‌های پیشرفته و به‌روز برای پاسخ‌گویی به تقاضای روزافزون جمعیت شهری است. در همین راستا، یکی از پروژه‌های برجسته و ملی که توجه بسیاری را به خود جلب کرده، طراحی و ساخت نخستین رام قطار ملی ایران است. این پروژه با همکاری جهاددانشگاهی، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، شهرداری تهران، و چندین شرکت دانش‌بنیان آغاز شد و توانست به موفقیت‌های چشمگیری در بومی‌سازی فناوری‌های پیشرفته دست یابد.
نخستین نمونه عملیاتی این قطار که در فروردین ۱۴۰۱ تولید شد، شامل ۸۵ درصد داخلی‌سازی قطعات بود. این دستاورد مهم، نه‌تن‌ها نشان‌دهنده توانایی ایران در کاهش وابستگی به واردات و صرفه‌جویی ارزی است، بلکه الگویی از اتکا به دانش بومی برای صنایع دیگر نیز ارائه می‌دهد. طراحی سیستم رانش این قطار، که یکی از پیچیده‌ترین اجزای آن محسوب می‌شود، توسط محققان جهاددانشگاهی انجام شد. این سیستم، با انجام موفقیت‌آمیز تست‌های ایمنی و عملکردی، توانسته است تأییدیه‌های بین‌المللی را کسب کند و اکنون در خطوط متروی تهران مورد استفاده قرار گرفته است.
در مراسم رونمایی از این پروژه افشین معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری، این پروژه را یکی از مهم‌ترین مگاپروژه‌های ملی توصیف کرده و از اختصاص بودجه ۳۰ میلیون دلاری به آن خبر داده است. همچنین، شهردار تهران نیز اعلام کرد که این قطار‌ها توانسته‌اند هزینه‌های تولید را تا ۵۰ درصد کاهش دهند، که این امر صرفه‌جویی ارزی قابل‌توجهی برای کشور به همراه خواهد داشت.
به گفته کارشناسان، پروژه قطار ملی با تولید ۸۰۰۰ واگن مترو برای شهر‌های مختلف ایران، می‌تواند تحول عظیمی در صنعت حمل‌ونقل کشور ایجاد کند. مطابق اعلام مدیران جهادانشگاهی دو رام قطار ۷ واگنه تا پایان سال ۱۴۰۳ به بهره‌برداری می‌رسد، نمونه‌هایی از موفقیت این پروژه هستند. علاوه بر این، طراحی و ساخت قطار‌های ۵ واگنه برای استان‌های دیگر مانند اصفهان، تبریز و مشهد نیز در دستور کار قرار گرفته است.
ابعاد فنی و تکنولوژیکی پروژه
سیستم پیشران، بخش کلیدی هر قطار است که وظیفه تأمین نیروی محرکه را بر عهده دارد. این سیستم از اجزای پیچیده‌ای تشکیل شده که طراحی و تولید آن نیازمند دانش تخصصی، ابزار‌های پیشرفته، و هماهنگی تیم‌های مختلف مهندسی است. در این پروژه، طراحی سیستم رانش به‌گونه‌ای انجام شد که علاوه بر تأمین نیاز‌های فعلی خطوط متروی تهران، قابلیت تطبیق با استاندارد‌های بین‌المللی را نیز داشته باشد. به‌کارگیری فناوری‌های روز در حوزه الکترونیک قدرت، موتور‌های الکتریکی پیشرفته و سیستم‌های کنترل، توانسته عمق داخلی‌سازی این محصول را به بیش از ۸۵ درصد برساند.
یکی از ویژگی‌های برجسته این پروژه، همکاری گسترده میان نهاد‌های مختلف از جمله دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع بزرگ کشور است. این رویکرد تعاملی، نمونه‌ای موفق از مدیریت دانش و تجمیع منابع انسانی و مالی برای دستیابی به اهداف ملی محسوب می‌شود. هر کدام از این نهاد‌ها نقشی کلیدی در بخش‌های مختلف پروژه ایفا کرده‌اند. جهاددانشگاهی، به‌عنوان محور اصلی تحقیق و توسعه، بر طراحی و تولید متمرکز بوده است. در عین حال، دانشگاه علم و صنعت با ارائه مشاوره‌های تخصصی و پرورش نیرو‌های انسانی ماهر، بستری برای نوآوری‌های فنی فراهم کرده است. از سوی دیگر، شهرداری تهران و معاونت علمی ریاست جمهوری، تأمین مالی و نظارت بر مراحل اجرایی پروژه را بر عهده داشته‌اند.
پروژه سیستم پیشران قطار، مانند هر پروژه ملی دیگری، با چالش‌های متعددی مواجه بوده است. تأمین منابع مالی، یکی از بزرگ‌ترین موانع پیش روی این پروژه بود که در سال‌های ابتدایی اجرای آن، پیشرفت پروژه را کند کرد. با این حال، به گفته معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری، تأمین ۳۰ میلیون دلار بودجه از سوی دولت و شهرداری، مسیر اجرای پروژه را هموارتر کرد.
یکی دیگر از موانع، تأمین قطعات خاص و پیچیده بود که نیازمند واردات یا ساخت داخلی با فناوری‌های پیشرفته است. جهاددانشگاهی توانست با تکیه بر شبکه‌سازی میان شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی، بخشی از این قطعات را تولید کند و وابستگی به واردات را کاهش دهد.
صرفه جویی ۵۰ درصدی در منابع ارزی
اجرای این پروژه، علاوه بر ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای صد‌ها نفر از متخصصان، موجب صرفه‌جویی ارزی چشمگیری شده است. برآورد‌ها نشان می‌دهد که هزینه تولید هر واگن با استفاده از فناوری‌های بومی، تا ۵۰ درصد کمتر از نمونه‌های وارداتی است. این موضوع، هم در کاهش هزینه‌های عمومی و هم در تقویت صنایع داخلی تأثیرگذار خواهد بود.
همچنین، استفاده از سیستم پیشران تولید داخل در خطوط متروی تهران، گامی مؤثر در راستای افزایش استقلال صنعتی کشور و تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی است. این دستاورد می‌تواند الگویی برای توسعه فناوری‌های مشابه در سایر حوزه‌ها، از جمله حمل‌ونقل ریلی بین‌شهری و قطار‌های پرسرعت، باشد.
منبع: ایسنا
ارسال نظرات