نیروی هوایی سلطنتی عمان بخشی از نیروهای مسلح سلطنتی عمان محسوب می‌شود که نقشی کلیدی در تضمین امنیت و حاکمیت ملی این کشور ایفا می‌کند. این نیرو در سال ۱۹۵۹ به عنوان بخشی از ارتش عمان تأسیس شد و به مرور زمان به یک نیروی هوایی مستقل و مجهز تبدیل گردید. تاریخچه‌ی آن نشان‌دهنده‌ی تلاش مداوم برای به روزرسانی و نوسازی استراتژی‌ها و تجهیزات نظامی برای پاسخگویی به نیازهای دفاعی و امنیتی کشور است.
یکی از وظایف اصلی نیروی هوایی سلطنتی عمان، حفاظت از حریم هوایی کشور و پشتیبانی از عملیات‌های نظامی در زمان بحران یا جنگ است. این نیرو با دارا بودن پایگاه‌های هوایی مدرن و مجهز به سامانه‌های دفاع هوایی پیشرفته، به عنوان یکی از محافظان اصلی سرزمین عمان در برابر تهدیدهای هوایی و دریایی عمل می‌کند. علاوه بر مسئولیت‌های نظامی، نیروی هوایی عمان در عملیات‌های امداد و نجات نیز نقش چشمگیری دارد. این مأموریت‌ها شامل عملیات‌های جستجو و نجات در زمین و دریا، انتقال بیماران و مجروحان و ارائه کمک‌های انسانی در صورت وقوع حوادث طبیعی مانند طوفان‌ها و سیل‌ها می‌باشد. برخلاف نیرو های هوایی باقی کشور های عربی، ارتش عمان صرفا ماهیت دفاعی دارد و در کشاکش های بین المللی مانند تجاوز ائتلاف عربی به یمن یا درگیری های لیبی دخالتی نداشته است.
نیروی هوایی عمان با هدف حفظ کارآیی و توان عملیاتی خود، به تجهیزات و جنگ‌افزارهای پیشرفته‌ای مجهز شده است. این تجهیزات از کشورهای آمریکا، اسپانیا و انگلیس تهیه شده‌اند و شامل جنگنده‌های مدرن مانند یوروفایتر تایفون و F-16 Fighting Falcon، هواپیماهای ترابری چندمنظوره مثل C-130 Hercules و هواپیماهای آموزشی و عملیاتی مانند BAE Hawk می‌باشند. همچنین، این نیرو به هلیکوپترهای امدادی و چندمنظوره‌ای نظیر NH90 و Bell 429 مجهز است که در عملیات‌های مختلف به کار گرفته می‌شوند.
آموزش و توسعه مهارت‌های پرسنل نظامی از دیگر اولویت‌های نیروی هوایی سلطنتی عمان است. این نیرو با برگزاری دوره‌های آموزشی متعدد در داخل و همکاری با مراکز آموزش نظامی پیشرفته در خارج از کشور، مانند ایالات متحده و بریتانیا، سعی در ارتقای سطح دانش و توانایی‌های عملیاتی کارکنان خود دارد. این آموزش‌ها شامل تربیت خلبانان، تکنسین‌های هوایی و کادر فرماندهی و ستاد می‌باشد.
از نظر جایگاه منطقه‌ای، نیروی هوایی سلطنتی عمان محور نظامی دیگر برای حفظ ثبات در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز به شمار می‌رود. عمان با درک موقعیت جغرافیایی حساس خود و تهدیدات بالقوه، سعی در تقویت روابط و همکاری‌های نظامی با کشورهای همسایه و متحدان بین‌المللی دارد. این همکاری‌ها به منظور ارتقای امنیت جمعی و پاسخگویی به تهدیدات منطقه‌ای صورت می‌گیرد و با کشور های منطقه علی الخصوص ایران در روابط حسنه بوده است.
البته لازم به ذکره با فشار دولت آمریکا، گاها تمریناتی برای بمب افکن های آمریکا از مبدا پایگاه های هوایی عمان مانند ثمریت در منطقه خلیج فارس صورت گرفته است. نیروی هوایی عمان علاوه بر مأموریت‌های دفاعی، به عنوان یک بازیگر فعال در همکاری‌های بین‌المللی برای مقابله با تهدیدات مشترک نظیر تروریسم دریایی و قاچاق غیرقانونی و همچنین امداد و نجات دریایی فعالیت می‌کند. در ادامه به تشریح پایگاه ها و هواپیما های گشتی رزمی این نیرو میپردازیم:
پایگاه های هوایی عمان
تمامی پایگاه های هوایی این کشور در کنار فرودگاه های تجاری این کشور ساخته شده اند و در واقع آن ها را به دو بخش نظامی و غیرنظامی تقسیم کرده اند.
این نیرو 7 پایگاه هوایی دارد که شامل:
۱_پایگاه آدم
۲_پایگاه خصب
۳_پایگاه مصنع
۴_پایگاه مسیره
۵_پایگاه مسقط
۶_پایگاه سلاله
۷_پایگاه ثمریت
هواگرد ها
یوروفایتر تایفون،پیشرفته ترین جنگنده عمانی ها
یوروفایتر تایفون یک جنگنده چندمنظوره و پیشرفته است که توسط کنسرسیوم یوروفایتر، متشکل از آلمان، بریتانیا، ایتالیا و اسپانیا، طراحی و ساخته شد. برنامه ساخت این جنگنده در دهه ۱۹۸۰ آغاز گردید و نخستین پرواز آن در ۲۷ مارس ۱۹۹۴ انجام شد. یوروفایتر در سال ۲۰۰۳ به‌طور رسمی وارد خدمت عملیاتی شد و به دلیل قابلیت‌ها و تجهیزات پیشرفته‌اش به یکی از مدرن‌ترین جنگنده‌های جهان تبدیل گردیده است.
این جنگنده با طول ۱۵.۹ متر و عرض بال ۱۰.۹ متر، با سرعت بیش از ۲ ماخ و محدوده عملیاتی ۲۹۰۰ کیلومتر طراحی شده است. یوروفایتر به رادار پیشرفته CAPTOR مجهز بوده و توانایی شناسایی اهداف در فواصل بلند و شرایط مختلف جوی را دارد. همچنین، این جنگنده از تنوع گسترده‌ای از موشک‌ها و بمب‌ها از جمله موشک‌های بلندبرد Meteor و AMRAAM بهره می‌برد و در ماموریت‌های دفاع هوایی، حملات زمینی و شناسایی عملکردی عالی دارد.
در حال حاضر از این جنگنده ۱۲ فروند در عمان عملیاتی است و تعمیر و نگهداری آن با کمک انگلیسی ها انجام می شود.این جنگنده در پایگاه الدخیلیه مستقر است.
سفارش یورو فایتر ها در سال ۲۰۱۲ انجام شد و تا دسامبر ۲۰۱۸ تحویل این کشور شدند.شماره اسکادران یورو فایتر های عمانی ۸ است و هر ۱۲ فروند عملیاتی است. به واسطه روابط حسنه عمان با اروپاییا در تامین قطعه یوروفایتر ها مشکل خاصی وجود ندارد.
اف 16 فالکن
جنگنده دیگر این کشور اف ۱۶ های سری سی و دی است که به صورت نوساز از آمریکایی ها خریداری شدند.
۲۲ فروند مجموعا موجود است و تعمیر و نگهداری این جنگنده توسط کارشناسان لاکهید مارتین انجام می شود. چک های فنی و اورهال در آمریکا انجام می شود.
نمونه دی آموزشی است و ۶ فروند در خدمت است.۱۶ فروند نسخه سی هم عملیاتی هستند.
کار آموزش توسط آمریکا انجام می شود و وابستگی مطلق به کارشناسان و شرکت های آمریکایی وجود دارد. اف 16 های عمانی در اسکادران ۱۸ و ۲۰ در پایگاه هوایی ثمریت عملیاتی هستند.
جنگنده هاوک، گزینه اصلی آموزش خلبان
انگلیسی ها نفوذ گسترده ای روی ارتش عمان دارند و بنیه تفکر فرماندهی آن ها وابسته به انگلیس است.این مسله روی خرید تسلیحات هم تاثیر گذاشته است. آخرین نسخه ای که عمان خریداری کرد نمونه ۱۶۶ است که عمان ۸ فروند سفارش داد که در ۲۰۱۷ دو فروند تحویل گرفت و در اسکادران ششم پایگاه هوایی مسیره عملیاتی شدند.
جنگنده BAE هاوک 166 یک هواپیمای آموزشی پیشرفته و چند منظوره است. در زیر به برخی از ویژگی‌های فنی و عملکردی این هواپیما پرداخته شده است:
ویژگی‌های فنی و عملکردی:
1. آویونیک و سیستم‌های الکترونیکی:
- مجهز به سیستم آویونیک پیشرفته شامل نمایشگرهای چند منظوره (MFDs) که اطلاعات پروازی و تاکتیکی را در دسترس خلبان قرار می‌دهند.
- سیستم مدیریت تسلیحات یکپارچه برای شبیه‌سازی مأموریت‌های مختلف.
2. توانایی رزمی و آموزشی:
- قابلیت اجرا و شبیه‌سازی سناریوهای جنگی و عملیات رزمی.
- آموزش مانورهای پروازی پیچیده مانند پرواز در ارتفاع پایین، داگ‌فایت و استفاده از تسلیحات هوایی.
3.موتور:
- نیروی محرکه توسط موتور توربوفندری آلایس هیترو (Rolls-Royce Turbofan) تأمین می‌شود که توانایی عملکرد موثر در طیف وسیعی از تمرینات هوایی را فراهم می‌کند.
4. طراحی و سازگاری:
- طراحی آیرودینامیک برای افزایش قابلیت مانور و پایداری در پرواز.
- امکان استفاده در شرایط مختلف آب و هوایی و سازگاری با مأموریت‌های آموزشی و رزمی.
5. سیستم‌های دفاعی و ایمنی:
- مجهز به سیستم‌های شناسایی تهدید و مقابله با خطرات برای جلوگیری از درگیری‌های هوایی.
6. ظرفیت و نقش‌ها:
- قابلیت حمل تسلیحات سبک و موشک برای مأموریت‌های واقعی در صورت نیاز.
- علاوه بر نقش آموزشی، قادر به انجام مأموریت‌های نظارتی و دفاعی است.
نقش در نیروی هوایی عمان:
هواپیمای هاوک 166 در خدمت نیروی هوایی سلطنتی عمان به عنوان بخش مهمی از ارتقاء سطح آموزش و آمادگی رزمی نیروها می‌باشد و نقش کلیدی در توسعه قابلیت‌های نظامی و دفاعی کشور ایفا می‌کند.
این هواپیماها به دلیل بهره‌مندی از فناوری‌های روز و عملکرد چندمنظوره، گزینه‌ای استراتژیک برای آموزش خلبانان و فراهم‌سازی تجربه‌ای نزدیک به شرایط واقعی نبرد برای نیروهای هوایی عمان محسوب می‌شوند و نقش اساسی آموزش و پر کردن ساعت پروازی خلبانان را بر عهده دارد.
سی 29 اسپانیایی، گشت دریایی و ترابری
هواپیمای گشت دریایی عمان، C-295MPA ساخت اسپانیا است که با تعداد ۶ فروند در خدمت است و تا ۲۰۱۵ تحویل شدند و در منطقه دریای عمان و تنگه هرمز عملیات می‌کند.
عمان در ۲۰۱۵ تصمیم به خرید ۲ تعداد دیگر گرفت که به نظر می آید سفارش لغو شده است. این هواپیماها در اسکادران پنجم در پایگاه هوایی ثمریت عملیاتی هستند.
در کنار هواپیماهای مذکور، عمان مشتری هواپیماهای آموزشی سوپرمشاق و پی سی 9 است که صرفا دارای ماهیت آموزشی پایه هستند و ارزش رزمی ندارند. با نگاهی به ساختار نیروی هوایی عمان، وابستگی فنی به آمریکا و انگلیس مشهود است البته به دلیل سیاست های تنش گریز این کشور، تا جای ممکن از درگیری ها اجتناب کرده است. نیروی نظامی این کشور در چالش های نظامی امنیتی سابقه خوبی ندارد و عمدتا نیازمند پشتیبانی مستقیم خارجی بوده است.
سید نویدرضا موسوی