FATF؛ عامل گشایش اقتصادی یا ابزار فشار سیاسی؟ / میزگرد دانشجویی «تصمیم سرنوشت‌ساز» + فیلم کامل

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، میزگرد دانشجویی «تصمیم سرنوشت‌ساز» با حضور جمعی از فعالین دانشجویی دانشگاه‌های تهران بزرگ در محل خانه اندیشه ورزان برگزار شد. در این میزگرد 

نمایندگان ۸ بسیج دانشجویی تهران بزرگ به شرح زیر حضور داشتند: محمد ابراهیمی از بسیج دانشجویی دانشگاه شریف، فرشید محمدی‌مجد از بسیج دانشجویی دانشگاه تهران، عرفان میرزایی از بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، عرفان انصاری، بسیج دانشجویی دانشگاه امیرکبیر، محمد صادق صبری از بسیج دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی، محمدمهدی سرداری از بسیج دانشجویی دانشگاه علم و صنعت، علیرضا رحمانی راز بسیج دانشجویی دانشگاه خواجه نصیر طوسی و علی جعفری بسیج دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی.

پیشینه FATF در ایران

در دولت آقای روحانی بود که این موضوع در مجلس تصویب و به شورای نگهبان ارجاع داده شد. شورای نگهبان این دو لایحه را مغایر با قانون اساسی تشخیص داد و آن را به مجلس بازگرداند. پس از چندین رفت‌و‌برگشت میان مجلس و شورای نگهبان، موضوع به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع داده شد. این مجمع تاکنون دو بار مسئله را بررسی کرده و هر دو بار، پس از بحث و بررسی، موضوع مسکوت گذاشته شد.

در دوران کرونا، واردات واکسن و بهانه آوردن برای پیوستن به FATF که بگذریم عملکرد دولت پزشکیان، آن‌طور که ما احساس می‌کنیم و جریان دانشجویی مطرح می‌کند، نشان می‌دهد که این دولت عملاً برنامه خاصی برای حکمرانی اقتصادی ندارد و صرفاً دل‌خوش به مذاکرات است.

حالا آقای پزشکیان مجدداً از رهبر انقلاب اجازه گرفت تا این بحث بار دیگر مطرح شود.

علت مسکوت ماندن FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام

طبق آیین‌نامه داخلی مجمع تشخیص، اگر یک موضوع پس از بررسی‌ها به نتیجه نرسد و مدت‌زمانی از آن بگذرد، از دستور کار خارج می‌شود.

اما اکنون دولت با چه استدلال و پیشنهادی توانسته این موضوع را مجدداً در دستور کار قرار دهد؟
آیا واقعاً مسئله‌ای اقتصادی است که منجر به گشایش شود، یا دلایل سیاسی پشت این ماجرا وجود دارد؟

عرفان میرزایی از بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام گفت: با توجه به اینکه ایران تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد، مسئله‌ی FATF عملاً فایده‌ای نخواهد داشت. نکته‌ی دیگری که مطرح می‌شود، بحث پیوستن به کنوانسیون‌هایی مانند CFT و پالرمو با در نظر گرفتن حق شرط‌هایی است. اما بررسی‌های بسیج دانشجویی نشان داده که این امر در عمل شدنی نیست. نمونه‌هایی مانند یمن و مصر نشان داده‌اند که حتی در صورت اعمال حق شرط، سایر کشورها می‌توانند آن را نپذیرند. سابقه‌ی این موضوع نیز نشان می‌دهد که کشورهایی که حق شرط گذاشته‌اند، موفق به جلب نظر سایر اعضا نشده‌اند.

علاوه بر این، همان‌طور که اشاره شد، خروج ایران از لیست سیاه FATF نیازمند اجماع همه‌ی اعضا است. از آنجا که آمریکا و رژیم صهیونیستی عضو این نهاد هستند، عملاً چنین اتفاقی ممکن نخواهد بود.

نکته‌ی قابل‌توجه این است که اخیراً حتی برخی از مسئولان دولتی نیز به این جمع‌بندی رسیده‌اند که FATF هیچ خروجی مثبتی برای ایران نخواهد داشت و آن را صرفاً یک بازی سیاسی می‌دانند. این موضوع برای آن‌ها یک بازی دو سر برد محسوب می‌شود؛ به این معنا که اگر FATF در مجمع تصویب شود، ادعا خواهند کرد که گشایشی در کشور ایجاد کرده‌اند، و اگر تصویب نشود، مسئولیت آن را بر گردن جریان‌های دانشجویی و نیروهای انقلابی خواهند انداخت و آن‌ها را مقصر مشکلات معرفی خواهند کرد، درحالی‌که این جریان‌ها دغدغه‌ی مردم و منافع ملی را دارند.

 استاندارهای دوگانه FATF: حق رای روسیه لغو شد اما هیچ صحبتی درباره اسرائیل نشد/ ماهیت FATF کاملا سیاسی است نه اقتصادی

محمدی‌مجد، عضو شورای سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه تهران گفت: یک استدلالی هست که «روسیه و لبنان هم به این نهاد پیوسته‌اند، پس چرا ما نپیوندیم؟» لبنان در حال حاضر در فهرست خاکستری FATF قرار دارد.

درباره‌ی روسیه نیز باید گفت که این کشور یکی از اعضایی بود که حق رأی داشت، اما پس از جنگ اوکراین، عضویتش به دلیل نقض حقوق بشر تعلیق شد.

یعنی روسیه در حال حاضر حق رأی ندارد، چرا؟ چون به اوکراین حمله کرده است. این در حالی است که اسرائیل به فلسطین، لبنان و حتی ایران حمله کرده، اما هیچ اقدامی علیه آن صورت نگرفته است—نه تعلیق شده، نه حتی بحثی درباره‌ی سلب حق رأی آن مطرح شده است.

انتظارات از FATF و واقعیت‌های موجود

سرداری، عضو بسیج دانشجویی دانشگاه علم و صنعت: گاهی راه‌های اشتباهی برای بهبود اقتصاد ارائه می‌شود، آنچه واقعاً اهمیت دارد، ارزشمند کردن کار، تولید و نیروی کار است تا اقتصاد بهتری داشته باشیم، نه صرفاً مذاکره.

در بسیاری از کشور‌ها توافق انجام شد، اما اقتصادشان اصلاح نشد. مشکل اصلی در جای دیگری است.

بله، تحریم‌ها تأثیرگذار هستند و اگر نبودند، اقتصاد پویاتر می‌شد، اما ریشه‌ی مشکلات اقتصادی ما در تحریم‌ها خلاصه نمی‌شود.

یکی از آدرس‌های غلطی که داده می‌شود این است که تا FATF تصویب نشود، صادرات و واردات ما دچار مشکل خواهد شد. اما حقیقت این است که تا زمانی که مذاکرات به نتیجه نرسد و تحریم‌ها برداشته نشوند، FATF هم تأثیر چندانی نخواهد داشت.

وقتی آمریکا قدرت و هژمونی دارد و تحریم‌ها را اعمال می‌کند، حتی اگر ۱۰۰ توافق هم در قالب FATF انجام شود، تحریم‌ها همچنان باقی خواهند ماند.

عده‌ای می‌گویند که با پیوستن به FATF، تحریم‌ها برداشته شده و ارتباط مالی ایران با بانک‌های بین‌المللی برقرار می‌شود. اما فرض کنیم این لوایح تصویب شوند. در این صورت، اعضای FATF بررسی خواهند کرد که آیا ایران را از لیست سیاه خارج کنند یا خیر. خود دولت‌مردان هم می‌گویند که هیچ تضمینی برای خروج از لیست سیاه وجود ندارد، چراکه تمام اعضای FATF حق وتو دارند.

آیا خروج ایران از لیست سیاه تأثیری خواهد داشت؟

حتی اگر از لیست سیاه خارج شویم، آیا تغییری در وضعیت اقتصادی ما ایجاد می‌شود؟
ما همچنان در لیست تحریم‌های آمریکا قرار داریم.

بعد از برجام، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل و بخشی از تحریم‌های اتحادیه اروپا برداشته شد. حتی برخی تحریم‌های آمریکا به‌طور موقت تعلیق شدند، اما ایران همچنان نتوانست ارتباط بانکی مؤثری با دنیا برقرار کند. در آن زمان، ایران حتی در لیست سیاه FATF هم نبود.

پس چرا ارتباط مالی برقرار نشد؟
آمریکا یک زنجیره تحریمی ایجاد کرده است که شامل برنامه هسته‌ای، موشکی، حقوق بشر و سایر موارد می‌شود. یعنی حتی اگر ما FATF را بپذیریم، باز هم برای رفع تحریم‌ها باید امتیازات دیگری بدهیم.

محمد ابراهیمی از بسیج دانشجویی دانشگاه شریف گفت: سابقه‌ای که در این زمینه داریم، به دهه‌ی ۹۰ و دولت آقای روحانی بازمی‌گردد، زمانی که بسیاری از مسائل را به موضوع FATF گره زدند. نمونه‌های مشخصی از این رویکرد وجود دارد؛ ازجمله واردات واکسن کرونا، روابط بانکی و پولی کشور، و حتی پرداخت حقوق کارمندان. اما بعدها مشاهده کردیم که این مسائل، بدون ارتباط با FATF نیز حل شدند.

امروز هم همان جریان همچنان به این گره‌زدن‌ها ادامه می‌دهد. درحالی‌که در برخی موارد خلاف ادعاهای آن‌ها ثابت شده و مشخص شده است که بسیاری از پیش‌بینی‌هایشان نادرست بوده است. این موضوع به‌طور طبیعی باعث بدبینی می‌شود. حتی اگر استدلال‌ها و شواهد مستقل خودمان را کنار بگذاریم، وقتی یک جریان سیاسی یک‌بار ادعایی می‌کند و بعد مشخص می‌شود که خلاف واقع بوده، طبیعتاً ادعاهای بعدی آن نیز مورد تردید قرار می‌گیرد. این موضوع حتی فراتر از بحث‌های تخصصی و فنی است؛ مسئله‌ای است که به اعتبار و اعتماد عمومی نسبت به این جریان بازمی‌گردد.

نکته‌ی مهم دیگر این است که دولت برای فرار از تصمیمات اقتصادی بزرگ، تلاش می‌کند این مسئله را به‌عنوان اولویت اصلی خود مطرح کند. برخی حامیان دولت نیز FATF را عامل تعیین‌کننده‌ای در آینده‌ی اقتصادی کشور معرفی می‌کنند. اما در نهایت، دو عامل اساسی در این میان قابل مشاهده است:

1. اراده‌ی دولت برای تحول اقتصادی: به‌نظر می‌رسد که دولت به‌دنبال یک مسیر روشن برای تحولات اقتصادی نیست.
2. بی‌برنامگی دولت در حوزه‌ی اقتصاد: وقتی برنامه‌ی مشخصی وجود ندارد، لازم است که یک موضوع جایگزین مطرح شود تا به‌عنوان هدف و چشم‌انداز حرکت اقتصادی معرفی گردد.

در چنین شرایطی، دولت ناچار شده وارد بازی FATF شود. این موضوع چه تصویب شود و چه نشود، دستاویزی خواهد بود برای توجیه عملکرد دولت؛ اگر تصویب شود، ادعا خواهند کرد که «ما مسیر گشایش اقتصادی را باز کردیم»، و اگر تصویب نشود، خواهند گفت که «ما می‌خواستیم اقدام کنیم، اما برخی جریان‌ها مانع شدند.»

اکنون زمان آن رسیده که این پرونده به‌طور نهایی بسته و تعیین‌تکلیف شود. این موضوع دو بار در مجمع تشخیص مصلحت نظام مطرح شده و اعضای مجمع به این نتیجه رسیده‌اند که نتیجه‌ی مطلوبی نخواهد داشت؛ به همین دلیل، خودشان از موضع قبلی عقب‌نشینی کرده و آن را از دستور کار خارج کرده‌اند. اما اکنون تلاش دارند تا با تفکیک موضوع CFT، مسیر جدیدی برای تصمیم‌گیری در مجمع باز کنند.

اعضای مجمع تشخیص در برابر یک تصمیم تاریخی قرار دارند. آن‌ها باید مشخص کنند که تا چه حد می‌خواهند مسائل اقتصادی کشور را به عوامل خارجی وابسته کنند؛ عواملی که تصمیم‌گیری درباره‌ی آن‌ها نه در داخل کشور، بلکه در خارج از ایران انجام می‌شود.

مفاد لوایح CFT و پالرمو

برخی مفاد این کنوانسیون‌ها برای ایران مشکل‌ساز خواهد بود.

• ماده ۱۶ کنوانسیون: استرداد مجرمین
  اگر فردی در ایران مرتکب جرمی شود که از نظر این نهادها جرم تلقی شود، ایران موظف خواهد بود او را به کشور درخواست‌کننده تحویل دهد.

• ماده ۲۵ کنوانسیون: پرداخت غرامت به قربانیان حوادث تروریستی
  این ماده می‌تواند ایران را ملزم به پرداخت غرامت به قربانیان ادعایی حملات تروریستی کند.

یکی از نمونه‌های مشابه، ادعای آمریکا درباره حمله به تفنگداران آمریکایی در لبنان است. اگر ایران به FATF بپیوندد، ممکن است چنین هزینه‌هایی را نیز متحمل شود.

قیمت دلار رکورد زده اما اولویت‌های دولت سیاسی است

محمد صادق صبری از بسیج دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی: اگر FATF تصویب نشود، یا حتی اگر تصویب شود و مشکلی را حل نکند، برنامه بعدی شما برای حل مشکلات اقتصادی مردم چیست؟

در شرایطی که قیمت دلار رکورد زده است، اولویت‌های دولت معطوف به برخی مسائل سیاسی شده، از جمله ابقای غیرقانونی برخی مسئولان در جایگاه‌هایشان.

در سال‌های ۹۵ تا ۹۸ نیز شاهد همین موضوع بودیم. در آن دوره، برخی استدلال می‌کردند که پرداخت حقوق کارمندان، پیوستن به بریکس و سازمان همکاری شانگهای همه به FATF وابسته است.

اما در ادامه، با روی کار آمدن دولت جدید، مشاهده کردیم که بدون پیوستن به FATF، هم واکسن وارد شد، هم به شانگهای و بریکس پیوستیم.

ما صرف‌نظر از FATF و تحریم‌های اولیه آمریکا، تحت تحریم‌های ثانویه این کشور نیز قرار داریم. سؤال اینجاست که برای این تحریم‌های ثانویه چه برنامه‌ای دارید؟

دیدگاه دانشجویان درباره FATF

بررسی‌های جریان دانشجویی نشان می‌دهد که FATF عملاً هیچ خروجی مثبتی برای ایران ندارد. حتی اگر ما دو لایحه CFT و پالرمو را تصویب کنیم، روابط بانکی و مالی ایران همچنان به دلیل تحریم‌های آمریکا مسدود خواهد ماند. 

محمد صادق صبری از بسیج دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی: در جلسه‌ای که در سال ۹۸ در کنگره آمریکا برگزار شد، عنوان شد که برای تحت فشار قرار دادن ایران و سخت‌تر کردن شرایط این کشور، حضور کامل در FATF ضروری است. این نشان می‌دهد که غرب، به‌ویژه ایالات متحده، چه نگاهی به FATF دارد.

این پذیرش عملاً به‌معنای پذیرش لیست گروه‌های تروریستی مدنظر ایالات متحده، ازجمله حماس، حزب‌الله و حتی سپاه پاسداران خواهد بود.

در شرایطی که جبهه مقاومت در روز‌های بسیار حساسی قرار دارد، مطرح کردن یا پذیرش این لایحه چه منفعتی برای محور مقاومت خواهد داشت؟

امکان استفاده از حق شرط در FATF

برخی پیشنهاد می‌دهند که ایران می‌تواند با اعمال حق شرط، به FATF بپیوندد و برخی از مفاد آن را نپذیرد. اما تجربه نشان داده است که سایر اعضای FATF معمولاً این حق شرط‌ها را نمی‌پذیرند. برای مثال، یمن و مصر چنین تلاش‌هایی داشته‌اند که مورد قبول واقع نشده است.

مسئله سیاسی FATF

علی جعفری از بسیج دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی در میزگرد دانشجویی: در ظاهر، CFT و پالرمو با اهدافی مانند مبارزه با تروریسم و پول‌شویی تعریف شده‌اند که هیچ‌کس مخالف آنها نیست. اما مشکل اصلی، تعاریف خاصی است که این کنوانسیون‌ها از "تروریسم" و "پول‌شویی" ارائه می‌دهند.

آنها تعیین می‌کنند که چه گروهی تروریستی محسوب می‌شود و چه اقدامی مصداق پول‌شویی است. این همان جایی است که مشکل‌ساز می‌شود.

اگر این اتفاق برای ایران رخ دهد، مشکلات جدی در مسیر دور زدن تحریم‌ها ایجاد خواهد شد. درواقع، FATF نه‌تنها ابزاری برای رفع تحریم نیست، بلکه تکمیل‌کننده تحریم‌های گذشته است.

با عضویت ایران در این کنوانسیون‌ها، عملاً خودتحریمی اتفاق می‌افتد؛ به این معنا که ما خودمان را ملزم به شفاف‌سازی تمامی تراکنش‌های مالی می‌کنیم و درعین‌حال، از حمایت مالی از جبهه مقاومت نیز دست می‌کشیم.

حتی برخی مقامات دولتی نیز اذعان دارند که FATF هیچ‌گونه خروجی اقتصادی ندارد و صرفاً بازی سیاسی است. در واقع، اگر تصویب شود، دولت اعلام می‌کند که موفق به ایجاد گشایش اقتصادی شده است. اما اگر تصویب نشود، آن را گردن جریان‌های دانشجویی و انقلابی خواهد انداخت.

آیا تاریخ تکرار می‌شود؟

در دولت روحانی، بارها FATF به‌عنوان عامل مشکلات اقتصادی معرفی شد و در مناظرات انتخاباتی نیز همین ادعا مطرح گردید. حالا اگر دولت جدید هم FATF را تصویب کند اما نتیجه‌ای حاصل نشود، احتمالاً همان سرنوشت برجام را خواهد داشت.

عرفان انصاری، عضو بسیج دانشجویی دانشگاه امیرکبیر:

همتی، وزیر اقتصاد در مصاحبه‌هایش تأکید کرده که پذیرش FATF انتفاع اقتصادی خاصی برای ایران نخواهد داشت.

کره شمالی نیز باوجود پذیرش هر دو لایحه، همچنان در لیست سیاه FATF قرار دارد. دلیل این موضوع، مسائل موشکی و هسته‌ای کره شمالی است.

حتی اگر ایران کاملاً به FATF بپیوندد، این اقدام منجر به لغو تحریم‌ها نخواهد شد، چراکه مشکل اصلی ایران، تحریم‌های ثانویه آمریکا است.

دولت در حال دمیدن در بازی دوگانه «کاسبان تحریم» یا «موافقان رفع تحریم» است.

اگر FATF تصویب شود، دولت آن را به‌عنوان یک دستاورد بزرگ معرفی خواهد کرد و ادعا خواهد شد که این موفقیت از مسیر «وفاق ملی» به دست آمده است.

استانداردهای دوگانه در FATF

• لبنان هم‌اکنون در لیست خاکستری FATF قرار دارد.
• روسیه، با وجود داشتن حق رأی در FATF، پس از حمله به اوکراین، عضویتش تعلیق شد.
• اما اسرائیل، که به فلسطین، لبنان و ایران حمله کرده است، هیچ‌گاه مورد بازخواست قرار نگرفته است.

این نشان می‌دهد که FATF یک نهاد کاملاً سیاسی است، نه اقتصادی.

• FATF تضمینی برای رفع تحریم‌ها و گشایش اقتصادی ندارد.
• برخی از مفاد FATF می‌تواند ایران را ملزم به پذیرش تعهدات خطرناکی کند.
• حتی مقامات دولتی نیز می‌دانند که تصویب این لوایح، مشکلات اقتصادی ایران را حل نخواهد کرد.
• پیوستن به FATF می‌تواند ابزاری برای فشار بیشتر به ایران باشد، نه راهکاری برای حل مشکلات.

به همین دلیل، جریان دانشجویی و انقلابی معتقد است که دولت به‌جای گره زدن اقتصاد به مذاکرات و FATF، باید بر اصلاحات اقتصادی داخلی تمرکز کند.

فیلم کامل گفتگو