گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو: در دوران کنونی، دیپلماسی رسانه‌ای به یکی از ابزار‌های حیاتی در استراتژی‌های ملی کشور‌های مختلف تبدیل شده است. در جهانی که ارتباطات، افکار عمومی و فشار‌های بین‌المللی نقش بزرگی در تعیین مسیر‌های سیاسی و اقتصادی ایفا می‌کنند، رسانه‌ها می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای تغییر روایت‌ها، مدیریت بحران‌ها و کاهش هزینه‌های دیپلماتیک استفاده شوند. چین و روسیه دو نمونه بارز از کشور‌هایی هستند که توانسته‌اند از دیپلماسی رسانه‌ای برای تقویت موقعیت اقتصادی خود در برابر فشار‌های بین‌المللی، به‌ویژه در مواجهه با تحریم‌ها و جنگ‌های اقتصادی، بهره‌برداری کنند.
این دو کشور با استفاده از رسانه‌های داخلی و بین‌المللی، توانسته‌اند تصویری از رشد پایدار اقتصادی و توانمندی‌های خود ارائه دهند و همزمان با رقابت با رسانه‌های غربی، روایات خود را در سطح جهانی به پیش ببرند. در این یادداشت، تلاش می‌کنیم به بررسی استراتژی‌های رسانه‌ای چین و روسیه و تأثیر آنها بر جایگاه اقتصادی این کشور‌ها بپردازیم.
چین، قدرت اقتصادی در حال پیشرفت
چین، به‌ویژه در سال‌های اخیر، از دیپلماسی رسانه‌ای به‌طور گسترده برای مقابله با فشار‌های غربی و به‌ویژه در جنگ تجاری با آمریکا استفاده کرده است. رسانه‌های چین نظیر CGTN و گلوبال تایمز نقش بسیار مؤثری در ایجاد تصویری از رشد اقتصادی پایدار، پیشرفت‌های فناورانه و همکاری‌های تجاری با کشور‌های مختلف ایفا کرده‌اند. این رسانه‌ها توانسته‌اند با تأکید بر ویژگی‌های مثبت اقتصادی چین، نظیر رشد سریع در زمینه‌های تکنولوژی و تحولات زیرساختی، نه‌تنها تصویر منفی ناشی از تحریم‌ها را کاهش دهند بلکه باعث تقویت اعتماد کشور‌های مختلف به اقتصاد چین شده‌اند.
یکی از مهم‌ترین استراتژی‌های چین در این حوزه، مدیریت بحران ناشی از تعرفه‌های آمریکا و جنگ تجاری بود. چین نه‌تنها بحران تعرفه‌ها را به‌عنوان تهدید نمی‌پذیرفت بلکه آن را به‌عنوان فرصتی برای افزایش استقلال اقتصادی و گسترش روابط تجاری با کشور‌های دیگر معرفی کرد. این رویکرد باعث شد تا کشور‌های مختلف، به‌ویژه اتحادیه اروپا و کشور‌های آسیای شرقی، همچنان به همکاری با چین ادامه دهند و وارد بازار‌های جایگزین شوند.
در پروژه‌های مهمی نظیر کمربند و جاده (Belt and Road Initiative)، چین از رسانه‌ها به‌طور ویژه برای ایجاد حمایت افکار عمومی در کشور‌های مقصد استفاده کرده است. از طریق تولید مستند‌های مستندنگارانه، گزارش‌های تحلیلی و محتوای چندرسانه‌ای، رسانه‌های چینی موفق به انتقال این پیام به کشور‌های مختلف شدند که همکاری با چین می‌تواند به‌عنوان فرصتی برای تحولات زیرساختی و رشد اقتصادی در کشور‌های در حال توسعه مطرح شود. در حقیقت، این رویکرد باعث شد تا چین بتواند جایگاه خود را نه‌تنها به‌عنوان یک قدرت اقتصادی مهم تثبیت کند بلکه به یکی از مقصد‌های اصلی سرمایه‌گذاری جهانی تبدیل شود.
روسیه، قهرمان خودکفایی اقتصادی
در مقابل، روسیه در سال‌های اخیر با استفاده از رسانه‌ها، سعی در ایجاد تصویری از اقتصاد مقاوم و مستقل از نظام مالی غربی داشته است. پس از بحران اوکراین و اعمال تحریم‌های گسترده، رسانه‌های روسیه نظیر Russia Today (RT) و اسپوتنیک با استفاده از ابزار‌های مختلف رسانه‌ای به‌ویژه پلتفرم‌های دیجیتال، توانسته‌اند بر تغییر روایت‌ها و تقویت تصویر اقتصادی مستقل خود تمرکز کنند.
روسیه در تلاش است تا تصویری از یک اقتصاد مقاوم و به‌دور از وابستگی به نهاد‌های مالی غربی همچون بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول به جهانیان ارائه دهد. استفاده از سیستم‌های پرداخت جایگزین مانند MIR به‌عنوان جایگزینی برای سیستم‌های جهانی مانند SWIFT یکی از راهکار‌های کلیدی روسیه در این راستا بوده است. رسانه‌های روسی با استفاده از گزارش‌های مستند و تحلیلی، توانسته‌اند نشان دهند که روسیه توانایی رقابت با سیستم‌های مالی جهانی را دارد و می‌تواند به‌عنوان یک گزینه مستقل در بازار‌های مالی بین‌المللی عمل کند.
از دیگر استراتژی‌های کلیدی رسانه‌ای روسیه می‌توان به تقویت روابط اقتصادی با کشور‌های آسیایی و خاورمیانه اشاره کرد. رسانه‌های روسی با تأکید بر همکاری‌های تجاری با کشور‌هایی نظیر چین، هند، ایران و ترکیه، توانسته‌اند به این پیام دست یابند که تحریم‌ها نمی‌توانند مانع از پیشرفت اقتصادی روسیه شوند. از این طریق، روسیه توانسته است روابط اقتصادی خود را به‌ویژه با کشور‌های هم‌پیمان گسترش دهد و بر اهمیت این روابط در بقاء اقتصادی تأکید کند.
در این میان، پلتفرم‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه در روسیه جایگاه بسیار مهمی دارند. استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام و یوتیوب به‌عنوان ابزار‌هایی برای انتقال پیام‌های رسمی و غیررسمی به مخاطبان جهانی از جمله استراتژی‌های موفق رسانه‌ای روسیه بوده است. رسانه‌های روسی با بهره‌گیری از اینفلوئنسر‌های محلی و تولید محتوا‌های چندزبانه توانسته‌اند مخاطبان زیادی را در سراسر جهان جذب کنند و روایت‌های خود را به‌طور مؤثر به گوش جهانیان برسانند.
برد و اثرگذاری رسانه‌ای چین و روسیه
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های دیپلماسی رسانه‌ای چین و روسیه، برد و اثرگذاری رسانه‌ای این دو کشور است. رسانه‌های چینی و روسی با استفاده از تکنیک‌های هوشمندانه توانسته‌اند مخاطبان جهانی را جذب کرده و تصویر مثبت و قدرتمندی از وضعیت اقتصادی و سیاسی کشورشان به جهانیان منتقل کنند.
چین، به‌ویژه با رسانه‌هایی همچون CGTN و گلوبال تایمز، توانسته است در جلب افکار عمومی کشور‌های مختلف موفق عمل کند. این رسانه‌ها از یک سو تلاش کرده‌اند تصویری از رشد اقتصادی پایدار و پیشرفت‌های فناورانه چین ارائه دهند و از سوی دیگر با تأکید بر همکاری‌های اقتصادی با کشور‌های مختلف، ظرفیت‌های بالقوه چین را به‌عنوان یک مقصد سرمایه‌گذاری جهانی معرفی کرده‌اند. در نتیجه، رسانه‌های چین توانسته‌اند نظرات بسیاری از تحلیلگران اقتصادی و سیاستمداران جهان را به‌سود خود تغییر دهند و چین را به‌عنوان یکی از قدرتمندترین کشور‌های اقتصادی جهان معرفی کنند.
از سوی دیگر، روسیه با رسانه‌هایی نظیر RT و اسپوتنیک توانسته است تصویر یک اقتصاد مقاوم و مستقل از نظام مالی غرب را معرفی کند. این رسانه‌ها با استفاده از ابزار‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی توانسته‌اند در برابر فشار‌های رسانه‌ای غربی مقاومت کرده و از مسیر‌های مختلفی، چون سیستم‌های پرداخت جایگزین و تقویت روابط اقتصادی با کشور‌های آسیایی و خاورمیانه، تصویر یک روسیه مقاوم را برای مخاطبان جهانی ارائه دهند. رسانه‌های روسیه به‌ویژه در زمینه محتوای چندزبانه و استفاده از اینفلوئنسر‌های محلی توانسته‌اند پیامی به مخاطبان مختلف در سراسر جهان ارسال کنند که به‌ویژه در مقابله با تحریم‌ها و فشار‌های اقتصادی، روسیه همچنان قادر به پیشبرد اهداف اقتصادی خود است.
چین و روسیه، دو رویکرد متفاوت اما با هدف مشابه
در حالی که چین با تأکید بر پیشرفت و رشد اقتصادی و معرفی خود به‌عنوان مقصد سرمایه‌گذاری جهانی در تلاش است تا کشور‌های مختلف را به سرمایه‌گذاری در اقتصاد خود ترغیب کند، روسیه به‌دنبال نمایش قدرت اقتصادی و مقاومت در برابر تحریم‌ها است. چین بیشتر بر جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ارائه فرصت‌های تجاری در راستای توسعه زیرساخت‌ها تأکید دارد، در حالی که روسیه تمرکز بیشتری بر تقویت استقلال اقتصادی و اعتماد به سیستم‌های اقتصادی داخلی دارد.
این دو رویکرد، با وجود تفاوت‌ها در روش‌ها و اولویت‌ها، هدف مشابهی را دنبال می‌کنند: حفظ و گسترش جایگاه اقتصادی و کاهش وابستگی به نظام اقتصادی غربی. چین و روسیه نشان داده‌اند که دیپلماسی رسانه‌ای می‌تواند به‌عنوان ابزاری مؤثر در کاهش تأثیرات تحریم‌ها، حفظ روابط تجاری و تقویت جایگاه جهانی یک کشور عمل کند.
تجربه چین و روسیه در بهره‌گیری از دیپلماسی رسانه‌ای نشان می‌دهد که رسانه‌ها ابزار‌های قدرتمندی در مدیریت بحران‌ها، تغییر روایت‌ها و کاهش تأثیرات فشار‌های اقتصادی هستند. این دو کشور با استفاده از رسانه‌ها، به‌ویژه در برابر فشار‌های بین‌المللی، توانسته‌اند موقعیت خود را در سطح جهانی تثبیت کنند و در برابر تهدید‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مقاوم بمانند. بنابراین، دیپلماسی رسانه‌ای نه‌تنها می‌تواند به کاهش اثرات تحریم‌ها و تثبیت موقعیت اقتصادی کمک کند، بلکه زمینه‌ساز گسترش همکاری‌های بین‌المللی و ایجاد روابط تجاری پایدار خواهد بود.
نویسنده: سیاوش قدوسی