تیکا؛ ابزار توسعه نفوذ ترکیه در عراق

 به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو، عراق به عنوان یکی از همسایگان ترکیه با دارا بودن موقعیت ژئوپلیتیکی و نیز منابع انرژی قابل توجه از اهمیت ویژه‌ای برای سیاست خارجی این کشور برخوردار است.

در همین راستا آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه‌ (تیکا) به عنوان اصلی‌ترین بازوی توسعه نفوذ نرم ترکیه در عرصه بین‌الملل از سال2016 در آن فعالیت‌های گسترده‌ای را جهت تامین منافع ملی ترکیه انجام داده است.

اهمیت عراق برای ترکیه

عراق به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک، منابع طبیعی غنی و داشتن بازار 45 میلیونی برای ترکیه اهمیت دارد. شاید به همین خاطر است که ترکیه از طریق تیکا در عراق به دنبال ارائه تصویر مثبتی از خود در جامعه این کشور، گسترش صادرات و کاهش نفوذ رقبای منطقه‌ای خود مانند ایران است.

تیکا از سال 2016 و پس از بحران داعش، فعالیت‌های خود را در عراق با افتتاح دفتر بغداد آغاز کرد. این آژانس با تمرکز بر کمک به اقشار نیازمند، به ویژه ترکمن‌های آسیب‌دیده از تروریسم، پروژه‌های همکاری توسعه‌ای متعددی را در این کشور به اجرا درآورده است.

این فعالیت‌ها در زمینه‌های مختلفی از جمله آموزش، مشارکت در زندگی فرهنگی، توسعه واحدهای اداری، حمایت از سازمان‌های غیردولتی، بهداشت، رفع نیازهای اجتماعی، کشاورزی و موارد اورژانسی انجام شده است.

در ادامه برخی از پروژه‌های تیکا در حوزه‌های مختلف بررسی می‌شوند:

آموزش:

آموزش به دلیل تأثیر بلندمدت بر نسل‌های آینده و ایجاد پیوندهای فرهنگی، ابزار مؤثری برای نفوذ پایدار است. ترکیه با سرمایه‌گذاری در بخش آموزش عراق، روابط اجتماعی را تقویت و ذهنیت مثبتی در میان جوانان عراقی ایجاد می‌کند تا نفوذ فرهنگی و سیاسی خود را گسترش دهد.

تیکا با ادعای ارتقاء سطح دانش و مهارت‌های افراد و بهبود کیفیت آموزش در عراق، به آموزش برای روزنامه‌نگاران و پرسنل رسانه‌ای، کانال ترکمنلی [1]TV در کرکوک و نیز تجهیز و به‌روزرسانی مهدکودک‌ها و حمایت از مراکز آموزشی اقدام کرده است.

بهداشت:

حوزه بهداشت به علت اثرگذاری مستقیم به خصوص در جوامعی مانند عراق به دلیل کمبودهای بهداشتی از اهمیت ویژه ای برای توسعه تعاملات ترکیه با جامعه برخوردار است.

ترکیه با سرمایه‌گذاری در این حوزه، ضمن رفع نیازهای فوری، جایگاه خود را به‌عنوان یک حامی تقویت کرده و نفوذش را در عراق افزایش می‌دهد. از این رو تیکا در بخش بهداشت نیز فعالیت‌های چشمگیری داشته که از جمله آنها می‌توان به بازسازی دانشکده پرستاری در شهر تلعفر، حمایت از بهبود بهداشت و کیفیت آب و ارائه خدمات بهداشتی به مناطق مختلف عراق اشاره کرد.

تجهیز مراکز تصمیم گیر و تصمیم ساز در عراق:

تیکا با هدف توسعه ارتباطات خود با مراکز تصمیم گیر و تصمیم ساز عراق، پروژه های متعددی را اجرا کرده که از جمله آن‌ها می‌توان به بازسازی سالن جلسات دفتر نخست‌وزیری این کشور در سال 2021 اشاره کرد.

همچنین تیکا از مرکز «تحقیقات راهبردی نهرین» نخست وزیری عراق که بازوی مشورتی دولت این کشور محسوب می شود، پشتیبانی تجهیزاتی کرده است.

حمایت از سازمان‌های غیردولتی:

سازمان‌های غیردولتی به عنوان یکی از مهم‌ترین بسترهای ایجاد نفوذ و توسعه ارتباطات با نخبگان و جوانان، همواره مورد توجه کشورهای توسعه یافته جهت پیگیری اهداف خود در دیگر کشورها بوده‌اند.

با توجه به این مسئله تیکا با حمایت از سازمان‌های غیردولتی فعال در عراق، به آنها کمک می‌کند تا فعالیت‌های خود را در زمینه‌های مختلف از جمله حمایت از زنان آسیب‌دیده از تروریسم، ارائه خدمات اجتماعی و کمک‌های بشردوستانه به نیازمندان گسترش دهند.

برای مثال، تیکا در سال 2018 با هدف حمایت از زنان آسیب‌دیده ترکمن از بحران تروریسم، یک دوره آموزش خیاطی و گل‌دوزی را با همکاری اتحادیه زنان موصل برگزار کرد.

تأثیر فعالیت‌های تیکا بر روابط اقتصادی و نفوذ سیاسی ترکیه در عراقب

تقویت روابط اقتصادی:

پروژه‌های تیکا در عراق، به ویژه در زمینه‌های بازسازی زیرساخت‌ها، توسعه کشاورزی و حمایت از صنایع کوچک و متوسط، زمینه را برای افزایش صادرات کالاهای ترک به این کشور فراهم کرده است.

بر اساس آمار منتشر شده توسط سازمان آمار ترکیه، حجم تجارت بین ترکیه و عراق در سال‌های اخیر روند صعودی داشته است. به عنوان مثال، صادرات ترکیه به عراق از 8.5 میلیارد دلار در سال 2016 به 12.8 میلیارد دلار در سال 2023 افزایش یافته است.

اگرچه نمی‌توان به طور قطع گفت که این افزایش صادرات به طور کامل ناشی از فعالیت‌های تیکا است، اما می‌توان این فرضیه را مطرح کرد که پروژه‌های تیکا در زمینه بازسازی زیرساخت‌ها، توسعه کشاورزی و حمایت از صنایع کوچک و متوسط، به ایجاد فرصت‌های تجاری بیشتر برای شرکت‌های ترک در عراق کمک کرده و در نتیجه به افزایش صادرات ترکیه به این کشور منجر شده است.

شرکت‌های ترک با حضور در پروژه‌های تیکا و ارائه خدمات و کالاهای خود، سهم قابل توجهی از بازار عراق را به خود اختصاص داده‌اند.

تأثیرگذاری بر افکار عمومی:

بر اساس نظرسنجی‌های انجام شده توسط مؤسسات معتبر بین‌المللی مانند مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، مرکز تحقیقات پیو و پروژه افکار جهانی پیو، به نظر می‌رسد که دیدگاه کلی مردم عراق نسبت به ترکیه در سال‌های اخیر به دلیل مسائلی نظیر حضور نظامی ترکیه در شمال عراق، سدسازی روی رودهای دجله و فرات و.. در مجموع منفی بوده است.

از این رو ترکیه تلاش دارد با فعالیت‌های گسترده و متنوع تیکا در عراق- به خصوص در مناطقی که اکثریت جمعیت آن را ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند- نظیر کمک‌های بشردوستانه و پروژه‌های توسعه‌ای تیکا، به ویژه در زمان بحران‌ها و مشکلات، تا حدودی بر تصویر ترکیه در عراق تاثیر مثبت بگذارد.

در مجموع تیکا با اجرای طرح‌های متنوع و گسترده در عراق، به نمادی از رویکرد توسعه‌محور ترکیه در این کشور بدل شده است.

این نهاد با انجام پروژه‌های زیرساختی و کمک‌های بشردوستانه، به‌طور هدفمند در مسیر تحقق اهداف سیاست خارجی و تأمین منافع و امنیت ملی ترکیه در عراق گام برمی‌دارد.

تحلیل‌ها نشان می‌دهد که تیکا با بهره‌گیری از قدرت نرم و دیپلماسی توسعه‌ای، به‌طور چشمگیری در حال گسترش نفوذ خود در عراق است. این فعالیت‌ها، نشان‌دهنده رقابت فزاینده قدرت‌های منطقه‌ای در عراق است و لزوم اتخاذ رویکردی فعال و هوشمندانه توسط مسئولان جمهوری اسلامی ایران را بیش از پیش نمایان می‌سازد.