آیا هزینه‌کرد میلیاردی دولت در میگوی گمیشان به نفع عموم است؟

به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، علی قاسمعلی؛ بزرگترین دریاچه جهان روز به روز در حال کوچکتر شدن است. هرچند دلایل متعددی برای کاهش تراز سطح آب دریای خزر بیان می‌شود؛ اما این دلایل در اصل مسئله (کوچک‌تر شدن خزر؟ هیچ تفاوتی ایجاد نمی‌کند.

افزایش تبخیر، کاهش آورده رود ولگا و یا هر دلیل دیگری که مطرح شود؛ فرقی به حال دریاچه رو به موت خزر ندارد. کم آبی دریای خزر در برخی مواقع با خلق هزاران هکتار اراضی مستحدثه ساحلی، گاهی با انسداد کانال‌های سه گانه دریای خزر به خلیج گرگان و گاهی هم با پسروی حدود ۲۰ کیلومتری در سواحل گمیشان در گلستان نمایان می‌شود.

هر کدام از این پدیده‌ها، بیانگر پیامد‌های پرشمار اقتصادی و زیست محیطی است. یکی از مباحثی که در سال‌های اخیر کمتر به آن پرداخته شده است؛ تاثیر پسروی آب بر فعالیت سایت پرورش میگوی گمیشان است. سایت پرورش میگو گمیشان در سال ۱۳۷۸ فعالیت خود را در مجاورت تالاب گمیشان و دریای خزر آغاز کرد تا اراضی لم یزرع و شور دشت‌های شمالی گمیشان به واحد تولیدی بزرگ پرورش میگو در شمال غرب گلستان تبدیل شود.

شاید عجیب باشد، اما عین واقعیت است. زمانی که نخستین مزارع میگو در شمال غربی گلستان احداث و لارو‌های میگو در استخر‌های آن رهاسازی شد فاصله این استخر‌ها از منابع آب طبیعی مانند تالاب گمیشان و دریای خزر کمتر از ۱۰۰ متر بود، اما باور کنید که هم‌اینک استخر‌های میگوی گمیشان بیش از ۲۰ کیلومتر با پهنه آبی خزر فاصله دارند و امروز بزرگترین دغدغه فعالان میگو، چگونگی پر کردن این استخر‌ها از آب دریاست. سالیان گذشته چندین کانال آبرسان به طول تقریبی ۵ تا ۸ کیلومتر احداث و لایروبی شد، اما هر سال دریای خزر عقب‌تر رفت و لایروبی به صورت سالانه تکرار شد. هم‌اینک به طور متوسط هر سال حدود ۲۰ میلیارد تومان هزینه لایروبی این کانال‌هاست. فاز نخست سایت پرورش میگو گمیشان حدود ۴۰۰۰ هکتار بود که در سال ۱۳۹۷ مقرر شد ۶۰۰۰ هکتار دیگر به آن افزوده شود!

هزینه‌های چند ده میلیاردی به صلاح منطقه است؟

به رغم آنکه در سالیان اخیر همه ساله ده‌ها میلیارد تومان از منابع دولتی برای انتقال آب دریای خزر به سایت پرورش میگو هزینه می‌شود، اما چالش انتقال آب از خزر به سایت پرورش میگو، سال به سال شدید‌تر و حادتر می‌شود.

مسئولان گلستان در سال‌های اخیر تلاش کردند تا هر طوری که شده است این سایت پابرجا بماند. اما واقعیت آن است که گویا هزینه‌ها با درآمد‌ها همخوانی ندارد و اگر هم درآمد‌ها بیشتر است؛ این درآمد‌ها فقط نصیب چند ده شرکت خاص می‌شود. به زبان ساده‌تر، سالانه چند میلیون دلار میگو صادر می‌شود و منابع آن به جیب چند شرکت غیر بومی فعال در سایت میگو گمیشان می‌رود و در مقابل چند دو یا سه هزار بومی منطقه به صورت پاره وقت (حداکثر دو ماه در سال) در واحد‌های مختلف این صنعت با درآمد‌های حداقلی مشغول می‌شوند.

سوال اینجاست آیا هزینه‌های چند ده میلیاردی سالانه برای پویا نگه داشتن این مجموعه به صرف و صلاح منطقه است یا خیر؟ در آخرین اقدام، مسئولین ارشد گلستان، نماینده ویژه رئیس جمهور در اقتصاد دریا را به گمیشان آورده‌اند تا بخشی از این هزینه‌ها از محل اعتبارات ملی تامین شود.

چراغ میگو باید روشن بماند

امید سقلی فرماندار شهرستان گمیشان که سایت پرورش میگوی گمیشان در حوزه استحفاظی این شهرستان قرار دارد در گفت‌و‌گو با خبرنگار دانشجو اظهار کرد: آبرسانی به سایت پرورش میگو گمیشان به هر قیمتی باید ادامه داشته باشد تا تولید و اشتغال در بخش میگو از حرکت متوقف نشود.

وی گفت: در سال گذشته در حوزه مشاغل خانگی در شهرستان گمیشان، مبلغ ۷۱ میلیارد تومان تسهیلات خرد اعطا شده است؛ اما اشتغال همزمان ۲ تا ۳ هزار نفر از بومیان در سایت پرورش میگو یک فرصتی مغتنم و غیر قابل چشم پوشی است.

سقلی ادامه داد: در سال گذشته حدود ۱۷ میلیارد تومان و امسال هم حدود ۲۰ میلیارد تومان برای لایروبی کانال‌های آبرسان به استخر‌های میگو هزینه شده است؛ اما خاک منطقه روان بوده و پس از لایروبی مجدداً رسوب گذاری آغاز می‌شود.

فرماندار گمیشان گفت: مقرر است از سال آینده با تغییر روش انتقال آب به سراغ احداث سامانه‌های آبگیر و انتقال با لوله برویم تا هدر رفت آب کاهش یابد.

سقلی افزود: این شهرستان بالاترین میزان بیکاری و کمترین سطح درآمد را در بین همه شهرستان‌های گلستان به خود اختصاص داده است فلذا اشتغال ۲ یا سه ماهه، چند هزار نفر از بومیان منطقه که اکثراً در زمره افراد تحت پوشش نهاد‌های حمایتی هستند بسیار ارزشمند است.

وی گفت: دولت در نظر دارد به هر طریق ممکن چراغ میگو روشن بماند.

اجازه منفعت طلبی به غیربومیان نمی‌دهیم

معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری گلستان در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو اظهار کرد: به هر حال دولت وظیفه دارد برای حفظ و تولید اشتغال در کشور سرمایه‌گذاری کند و در قضیه میگو در شمال شرقی گلستان هم موضوع سرمایه‌گذاری و حمایت مالی دولت چیز جدیدی نیست.

عبدالعلی کیانمهر ادامه داد: به طور معمول برای ایجاد و یا حفظ چند اشتغال دولت متحمل پرداخت چندین میلیارد تسهیلات می‌شود و اگر می‌خواهیم میگو در گلستان حفظ شود باید برای لایروبی کانال‌های آبرسان به استخر‌های میگو از اعتبارات دولتی نیز هزینه کنیم.

وی گفت امسال حدود ۱۴ و نیم میلیارد تومان برای لایروبی کانال‌های آبرسان هزینه شد که تا حدود ۲۰ درصد هزینه‌ها را فعالان میگو پرداخت کردند و ۸۰ درصد آن را از محل منابع دولتی پرداخت کرده‌ایم.

کیان‌مهر افزود: متاسفانه برخی از دارندگان استخر‌های میگو بدون قبول هیچ زحمتی این استخر‌ها را تا حدود ۸۵۰ میلیون تومان اجاره می‌دهند؛ در حالی که دولت وقتی هزینه می‌کند فقط به دنبال تولید است.

معاون امور هماهنگی اقتصادی استاندار گلستان گفت: اجازه نمی‌دهیم عده‌ای سودجو و منفعت طلب وارد میدان شوند و از استخر‌هایی که زیرساخت‌های آن با اعتبارات دولتی ایجاد و بهسازی شده است به فکر اجاره و درآمدزایی کاذب باشند.

کیانمهر افزود: در شرایط کنونی باید از میگو و تولید آبزیان در این منطقه حمایت کنیم؛ اشتغال چند ماهه بومیان برای دولت حائز اهمیت است، اما باید تلاش کنیم تا هزینه کرد‌ها مدیریت شده بود.

مسئولیت این چالش‌ها بر عهده دولت نیست

معاون امور عمرانی استانداری گلستان هم در گفت‌و‌گو با خبرنگاران اظهارکرد: بخش عمده آبرسانی به مجتمع چهار هزار هکتاری پرورش میگوی گمیشان به دلیل شرایط اقلیمی و پس روی آب خزر از دست دولت خارج است.

سیدمهدی مهیایی اظهار کرد: بر اساس گزارش‌ها، سطح آب دریای خزر در سال‌های آینده همچنان رو به کاهش خواهد بود؛ این موضوع می‌تواند بر پروژه‌های پرورش میگو و ماهیان خاویاری در گلستان تاثیرات جدی داشته باشد.

معاون امور عمرانی استانداری گلستان افزود: گلستان از تمام ظرفیت‌های دولتی برای تأمین آب پایدار در مجتمع پرورش میگوی گمیشان استفاده کرده است، اما مسئولیت این چالش‌ها بر عهده دولت نیست.

وی در مورد وضعیت شهرک ۶ هزار هکتاری پرورش میگو و ماهیان خاویاری در گمیشان پیشنهاد داد که این طرح متوقف شود و اولویت به تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز، به‌ویژه آبرسانی پایدار، برای مجتمع چهار هزار هکتاری در حال بهره‌برداری اختصاص یابد.

وی همچنین افزود که برای پایداری آبرسانی و تأمین برق این مجتمع و حتی توسعه طرح‌های آینده، باید از طریق مولدسازی زمین‌های در اختیار (مربوط به شهرک ۶ هزار هکتاری) اقدام شود، زیرا تأمین اعتبار زیرساخت‌ها به‌تنهایی از توان دولت خارج است

پایان سخن آنکه هرچند حمایت از تولید به ویژه تولید در حوزه اقتصاد دریا محور یکی از سیاست‌های کلان دولت و حاکمیت محسوب می‌شود، اما باید هرگونه هزینه کرد در این بخش‌ها با حساب و کتاب همراه باشد لازمه حمایت دولت و حاکمیت از طرح‌های تولیدی باید منفعت آفرینی برای عموم جامعه و کشور باشد.

برخی از کارشناسان و صاحب نظران بر این باورند که باید با بازنگری در طرح توجیهی سایت میگوی گمیشان، پلن و نقشه راه تولید جدیدی متناسب با شرایط اقلیمی منطقه ترسیم کرد و از اصرار غیرکارشناسی برای استمرار تولید میگو در این خطه پرهیز کرد.