فرزین‌فرد: پیش‌نیاز کار نشریاتی، مسئله‌مندی است/ دانشجو و مسئولین دو سر ناکامی نشریات هستند + فیلم

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، مبینا حسینی‌فرد؛ هر پاسخی از یک پرسش آغاز می‌شود و برای رسیدن به پاسخ، راه‌های مختلفی است. این عبارت اصل مهمی است که در تمام ساحات زندگی به ویژه کار علمی، فرهنگی، نشریاتی، تشکیلاتی و... باید رعایت شود. چرا نشریات دانشجویی جایگاه سابق خود را در جریان‌سازی از دست داده‌اند؟ این بار این پرسش ما را به سمتی برد که با آقای یونس فرزین‌فرد، عضو شورای نظارت بر نشریات دانشجویی به گفت‌وگو بپردازیم. شاید علت در حد انتظار نبودن فعالیت‌های نشریاتی را در خدشه وارد شدن به همین اصل ابتدایی بیابیم دانشجوی ما مسئله دارد که کار کند؟

 *در ابتدا این پرسش مطرح می‌شود که ما دراوایل انقلاب شاهد نقش پررنگ نشریات دانشجویی در آگاهی‌بخشی سیاسی و اجتماعی به جامعه هستیم ولی در حال حاضر این نقش کمرنگ شده به نظر شما علت آن چیست؟

فرزین‌فرد پاسخ داد: اینکه نشریات کمرنگ شده چند دلیل دارد. اگر بخواهم به جایگاه و تاثیرگذاری نشریات دانشجویی اشاره کنم شاید باید برگردم و از سال ۷۸ تا این لحظه را یک روایتی داشته باشم یعنی سال ۷۸ تا ۹۸ در دوران کرونا. می‌توان گفت در این دوران، نشریات دانشجویی حداقل در کف دانشگاه یکی از جریان‌سازترین رسانه‌هایی بود که در کشور وجود داشت. چرا این موضوع را می‌گویم چه چیزی باعث می‌شود که سال ۹۵ اولین بار نشریات دانشجویی در محضر مقام معظم رهبری تریبون داشته باشند غیر از این است که در خود به یک ظهوری رسیدند که لازم دیدند و توانستند در محضر حضرت آقا سخنرانی کنند؟

آخرین بار سال ۷۷ آقا با مدیران سردبیر دانشجویی دیدار داشتند، اما می‌گذرد و بعد از ۱۸ در ۹۵ به نشریات دانشجویی فرمان صادر می‌کنند دوباره می‌گذرد سال ۹۸ مجددا فرمان صادر می‌کنند چه‌چیز باعث شده که نشریات دانشجویی به اینجا رسیده است؟ من در بحث نشریات دانشجویی، چند عنصر هست که همواره به آن اعتقاد داشته و دارم که حداقل می‌تواند این باور را در دانشگاه تقویت کند.

نخست، بحث باور داشتن به جایگاه قلم و می‌شود گفت، قلم دانشجو منظورم از قلم دانشجو چیست؟ خودکار و مداد و ... نه، یا صرفا منظورم یادداشتی که دانشجو می‌نویسد نیست. قلم به مثابه صاحب سخن بودن است. دانشجو یک جهان‌بینی و آرمانی دارد که متناسب با آن آرمان، یک مسئله برایش شکل می‌گیرد و متناسب با آن مسئله سراغ قالب‌های مختلف می‌آید. حالا ممکن است یک قالب سخنرانی باشد، یک قالب مهم رسانه‌ای هم شاید بحث یادداشت باشد، نشریه و یا تولیدات چند رسانه‌ای باشد.

اما پاسخ به اینکه چه چیزی باعث شده نشریات دانشجویی این فراز و فرود‌ها را داشته باشد به خصوص در دوران کرونا و بعد از کرونا چند تا مسئلۀ مختلف ناظر به کف دانشگاه مطرح می‌شود. در ابتدا ما در دانشگاه، به واسطۀ ۲ سال کرونا، یک انقطاع نسلی داریم. اما همه چیز را گردن کرونا نمی‌اندازم. از ۱۰۰ درصد ۳۰ درصد تاثیر داشته است آن هم فقط به خاطر انقطاع نسلی است. اما این فضایی که داخل دانشگاه حاکم شده است فضایی است که آرمان دانشجویی را از سیاسی و فرهنگی و علمی بودن دور می‌کند، یعنی اگر یک بازخوردی ثبت شود دانشجویان خواهید دید که اصلاً چه تعداد دانشجو بر مبنای هدف آموزش علم یاد گرفتن به دانشگاه می‌آیند؟ چند درصد می‌خواهند به خروجی برسانند؟ چند درصد صرفا به خاطر مدرک به دانشگاه می‌آیند؟ چند درصدی صرفا جهت روزمرگی، انگار دانشجو بودن رئزمرگی است. همه باید کارشناسی و ارشد و دکترا بخوانند یعنی فضا تقریباً اینگونه شده است.

در بحث نشریات دانشجویی این فضا که حاکم شده یک تنبلی را برای دانشجو ایجاد کرده است. مسائل فرهنگی دانشجویی به کنار، در مباحث علمی که ذات دانشگاه هست هم تنبلی عمیقی وجود دارد. این کتاب دانشجو نباید سیب‌زمینی باشد را نگاه کنید. الان واقعاً این فضا هست. باز هم می‌گویم همۀ دانشجو‌ها اینطوری نیستند من قید همه را به کار نمی‌برم، اما اون چیزی که ما داریم بازخورد می‌گیریم این است که این تنبلی دارد حاکم می‌شود.

دومین نکته این است که که متاسفانه هر چقدر رو به جلو می‌رویم دانشجو‌های ما دغدغه‌شون نسبت به فضای رسانه و تولید محتوا کم و کمتر می‌شود یعنی ما هم در بحث نیروی کارآمد برای کف دانشگاه چالش داریم هم در این دغدغه که این محتوا باید ناظر به چه چیزی باشد. یعنی دانشجو در بحث نشریات دانشجویی هدف‌گذاری ندارد، متناسب با شرایط زمان خودش آگاه به تولیدات رسانه‌ای نیست. من در دانشگاه‌های مختلف که حضور پیدا می‌کنم مواجهه دانشجو با من این است که از ما حمایت نمی‌کنند که نشریه چاپ کنیم می‌گویم باشد ۱۰ درصد ۲۰ درصد کار این است که به شما بودجه نتوانید نشریه چاپ کنید ۸۰ درصد دیگر چه! یک پیش انتشار هست، انتشار هست، پس انتشار هست، این همه فضای مجازی گسترده شده می‌توانید صفحه راه بیندازید، کار‌های خلاقانه کنید، پادکست درست کنید، تولیدات تصویری یا عکس نوشت تهیه کنید. دانشجو این موارد را انجام نمی‌دهد، حتی حاضر نیست وقت بگذارد و انتظار دارد مخاطب با او همراه شود.

از هدف گذاری صحبت کردم نشریات دانشجویی چند درصد در رابطه با دغدغه دانشجو‌ها صحبت می‌کنند. ما دو تا مشکل داریم اولین مشکل، این است که اگر خودمان را داخل مجموعه دانشجویی فرض کنیم دغدغه‌هامون را خیلی بالا می‌چینیم، اما کف دانشگاه را نمی‌بینیم مخاطب خود را نمی‌بینیم. بعضی موقع‌ها هست که فکر می‌کنیم اگر با مخاطب همراه شویم دغدغه‌های ما خرد می‌شود. من چندین سال، کف دانشگاه نشریه زن و خانواده کار کردم. من می‌دانم هویت بانوان شاید مهمترین مسئله‌ای است که باید مطرح شود، اما می‌دانم جامعه دانشگاه به خصوص بانوان شاید نخواهند با این موضوع همراه شوند، چون دچار یک سری انتزاعیات می‌شوم و نمی‌توانم ملموس صحبت کنم و با آنها همراهی داشته باشم و همراهی آنان را جذب کنم برای همین اشتغال که دغدغه‌ی آنها بود محور قرار دادم. دربارۀ اشتغال دختران فنی مهندسی صحبت کردیم. دیدم انگار دارند با من همراه می‌شوند و این همراهی وجود دارد. نشریات دانشجویی اگر بیایند در خور فهم مخاطب برنامه ریزی کنند و هدف گذاری شوند، دغدغه‌ای از دانشجویان را بیان کنند این مهمترین کار است.

دربار‌ۀ فضای دانشگاه بی تعارف، خدمتتان بگویم مسئولین هم دیگر نه به جایگاه رسانه دانشجویی واقف هستند نه علاقه‌ای به جایگاه رسانه دانشجویی دارند. شاید حتی سنگ جلوی پای خودشان هم ببینند برای همین نسبت به اینکه حمایت کنند مبادرتاً نمی‌ورزند و حتی جریان ساز هم نمی‌دانند. در حد یک سری کار‌های روزمره خلاصه می‌کنند مثلا جشنوارۀ سالانه‌ای برگزار شود حتی اگر همین مسائل و همین فرمان‌های چندگانه حضرت آقا در بحث نشریات نبود شاید وضع از الان هم بدتر بود، چون دید رسانه و تولید رسانه در مسئولین ما در سیاستگذاران ما به خصوص در دستگاه وزارت علوم و وزارت بهداشت وجود ندارد.

*با توجه به پیشرفت‌های رسانه‌ای آیا نشریات صرفا چاپی باقی می‌ماند؟ چه‌ظرفیت‌هایی دربارۀ گسترش قالب وجود دارد؟

فرزین‌فرد گفت: بحث چاپ را طرد نمی‌کنم، زیرا چاپ الزام است. همانطور که حضرت آقا خطاب به ناشران و تولید کنندگان کتاب، هم بحث انتشار محتوای مکتوب را تاکید داشتند، هم حتی بحث خود تولیدات را هم خطاب قرار دادند یعنی حتی ناظر به نشریات یا کتب می‌گفتند که از تولیدکنندگان ایرانی حمایت کنیم و مثلا از کاغذ ایرانی استفاده کنیم. یعنی اینقدر تولید چاپی اینقدر مهم است پس ما به جایگاه نشریات فیزیکی قائل هستیم. اما با توجه به شرایط روز که متاسفانه همه ذهن‌هاشون درگیر تلفن همراه و فضای مجازی است مسلماً اهتمام به خواندن روزنامه و کتاب به شدت کم شده است. مخاطب نیاز به محتوای کپسولی دارد من اگر یک نشریۀ ۳۰ صفحه‌ای تولید کنم در وهله اول نمی‌توانم تاثیرگذار باشم، اما اگر بتوانم کاری کنم که ذهن مخاطب درگیر شود که برود و بخواند آن وقت کار رسانه‌ای خوب انجام شده است. مثلا یک زمانی چند تا از دوستانم در نشریات دانشجویی یه مرحله پیش انتشار برای نشریه خود داشتند با تولید عکس نوشته در ذهن مخاطب سوالی ایجاد می‌کردند و این سوالات باعث می‌شد که وقتی نشریه به صورت مکتوب و چاپی در کف دانشگاه منتشر شد مخاطب تمایل داشته باشد که مطالعه کند.

یک مسئله این است که ما در بحث دانشجویی اولا تولیداتمون کم است، بستر‌های تبلیغاتیمون در حد انتظار نیست از طرف دیگر، ما نیروی کارآمد را آموزش نمی‌دهیم. خیلی از دانشجو‌ها نظرشان این است که آینده‌ای برای خود بعد از دوران دانشجویی در بحث تولیدات رسانه‌ای، خبرنگاری و نویسندگی برای خودشان آینده‌ای نمی‌بینند و این باعث می‌شود که که ناامید باشند.

آقا وقتی سال ۹۸ گفتند که باید شبکه‌ای از نویسندگان برای بعد از دوران دانشجویی شکل دهید من احساس می‌کنم که ۱۹ سال پیش آقا با انجام قلم دیدار داشتند گفتند که یکی از مهمترین کار‌هایی که شما دارید انجام می‌دهید این است که استعداد‌های توانمند را کشف و متصلشون می‌کنید. من چطوری دانشجو‌ها را متصل می‌کنم؟آموزشی ندیدند که متناسب با تخصصشان فعالیت کنند فضایی هم ایجاد نشده به خبرگزاری‌ها، پایگاه‌های خبری روزنامه‌ها یا حتی مراکز و انتشارات‌ها متصل شوند که اتفاقاً شاید نویسنده تربیت شوند شایدنویسندگان خوبی شوند. این پیام حضرت آقا تا حدی روی زمین مانده و اهتمامی هم به آن وجود ندارد.

ساحت دیگر هم این است که ببینید من اگر بخواهم نسبت به خلاقیت دانشجو‌ها بگویم. شاید الان بگوییم که هوش مصنوعی آمده نرم افزار‌های مختلف ویراستاری هست الان کار دانشجو خیلی راحت شده من اتفاقاً می‌گویم در بحث نشریات دانشجویی ما یکی از مسائلی که با آن مواجهیم خلاقیت است. ما قرار نیست مطالب کپی شده هوش مصنوعی را منتقل کنیم ما مگر قرار نیست با ذهن مخاطب بازی کنیم. برذهن مخاطب اثرگذار بودن مستلزم ذهنی است که فکر کند هوش مصنوعی فکر نمی‌کند یک ربات است پس نمی‌تواند در امر نوشتن در امر تحلیل ارائه دادن در امر جریان‌سازی در کف دانشگاه با ما همراه باشد، اما می‌تواند کار ما را راحت کند. متاسفانه در نشریات دانشجویی یکی از مسائل مهمی که با آن مواجه هستیم این است که خیلی از مطالب که منتشر می‌شود تولید و پرداخته شدۀ ذهن یک دانشجو نیست شاید حاصل و برون داده فضای مجازی باشد پس مسلماً وقتی مطلبی هم توسط دانشجو ساخته نشده من انتظاری ندارم که دانشجو‌های دیگه بخوانند.

*در حال حاضر رویکرد و نگاه مسئولین به نشریات چگونه است؟

اگر رویکرد سه دولت را بخواهم مطرح کنم. دولت آقای روحانی شهید رئیسی و آقای پزشکیان در دولت آقای روحانی برخورد‌های سلبی با نشریات به شدت زیاد بود یعنی من حتی نشریاتی رو می‌شناسم که غیر از فضای دانشگاه درگیر یک سری دادگاه‌های بیرون از دانشگاه هم بودند حالا اسم نمی‌برم، اما حمایت هم بود چرا؟ چون من می‌خواهم برگردم به همان دانشجو بودن اشاره کنم، چون مسئولین می‌دانند که این رسانه داخل دانشگاه کار می‌کند نمی‌توانند ابه آن بی‌توجه باشند، اما الان این فشار و این ایجابه وجود ندارد برای همین مسئولین حمایت نمی‌کنند.

دولت شهید رئیسی همزمان شده بود با پایان کرونا مسلما تعداد نشریات دانشجویی از ۷ هزار تا رسیده بود به ۲۵۰۰ نهایتاً ۳۰۰۰ تا فعال بودند که هم در دوران کرونا و هم دوران بعد از کرونا منتشر می‌شدند پس عملاً خیلی فضا خراب بود، اما آن رویکردی که حداقل من در آن زمان هم مسئولیت داشتم ما اون رویکردی که داشتیم تسهیلگری بود. حتی در جمعی هم که بودیم از یک سری از نهاد‌های غیر دولتی هم بودجه می‌گرفتیم و به دانشگاه‌های مختلف تا حد توان کمک می‌کردیم یا به صورت موردی با دانشگاه‌ها برخورد می‌کردیم که از دانشجو حمایت شود.

در دولت رئیسی قوانین خیلی آسان شده بود برخورد‌های سلبی نداشتیم، اما حمایت‌ها نسبت به دولت روحانی کم‌تر بود من از یک سری از مسئولین در رده‌های میانی وزارت علوم یا وزارت بهداشت می‌شنیدم که می‌گفتند دوران نشریه دانشجویی تمام شده و مرده قلمداد می‌کردند در صورتی که خلاف بود حتی در دیداری که با رئیس جمهور شهید داشتم به رسانه دانشجویی معتقد بودند. اما در دولت آقای پزشکیان نمی‌توانم در این چند ماه ماه نظر بدهم، اما ما در وزارت علوم داریم همون فرایندی که از گذشته شروع شده بود الان هم پیگیری می‌کنیم یعنی رتبه بندی از اواخر دولت شهید رئیسی شروع شد بحث نظام حمایتی مطرح شد، جشنواره‌های کشوری همون موقع جشنواره تیتر ۱۳ برگزار شد و ما راه را ادامه میدهیم حالا باید دید که در ادامه مسیر آیا سنگ اندازی‌هایی رخ می‌دهد یا نه که من احتمال می‌دهم رخ ندهد.

فضای نشریات هم الان داره تا حدی از نظر کمی افزایش پیدا کرده، اما در کیفیت عقبیم در بحث آموزش و بحث حمایت دانشجو به فضای بیرون از دانشگاه مشکل داریم، اما تا حدی می‌شود از نظر کمی اوضاع را مطلوب دانست از نظر کیفیت هم اگر این پارامتر‌هایی که من گفتم معنی پیدا کند من می‌توانم بگویمم ۹۰ درصد آن خروجی که میخواهیم اتفاق می‌افتد.

*قوانین سختگیرانه‌ای برای ورود به دنیای نشریات دانشجویی وجود دارد؟

فضای خاصی وجود ندارد یعنی ما تا حد توان تا آنجایی که هم قانون و هم تفسیرش به ما اجازه داده است شرایط دانشجو را سخت نکردیم یعنی حتی یک سری از بند‌های شیوه نامه که به به نشریات مربوط می‌شود را تغییراتی دادیم که آسان‌تر شود و دانشجو‌ها را نسبت به حقوق و حدود خودشن داخل دانشگاه آگاه کردیم. در تلاش هستیم که این گسترده‌تر شود، اما الان فضا کاملا باز است.

*نکته پایانی و جمع بندی بفرمایید.

در پایان باید بگویم من همیشه دغدغه‌ام و شاید چیزی که در ذهن متصور بودم و تا به لحظه به آن رسیدم این است که هر چقدر هم در مورد جایگاه رسانه جایگاه قلم صحبت کنیم باز هم یک مرحله عقب‌تر اگر نباشد کار ما لنگ می‌زند. من اگر به عنوان خبرنگار، روزنامه نگار، مدرس هر چیزی که اسمش را بگذاریم نسبت به آن فضایی که دارم قدم برمی‌دارم دغدغه نداشته باشم و دید من کوتاه مدت باشد، رزومه محور باشد، اینکه صرفا بخواهم یک خروجی بدهم و افقی نداشته باشم کار‌ها حالت مصنوعی و انتزاعی پیدا می‌کند و حتی رغبت قلبی هم پیدا نمی‌کنم که آموزش ببینم، یاد بگیرم پس اولین نکته همون بحث دغدغه و مسئله‌مند بودن است.

الان بزرگترین مشکلی که ما با آن مواجهیم این است که بی مسئله‌ایم وقتی بی مسئله باشیم کلیه قالب‌ها برای ما باطل است چرا باطل می‌شود هرچند که آن را انجام دهیم؟ چون صرفاً یه کار انجام شده ما کار کردیم ما کلی کار انجام دادیم، اما کدم کار ما جریان ساز بوده است؟ کدام کار ما توانسته روی محیط دانشگاه تاثیرگذار باشد؟ حالا هر کاری، کار رسانه‌ای، کار تشکیلاتی، کار فرهنگی و... اگر این ذات مسئله محوری بر مبنای اون تفکری که نسبت به بیانات حضرت آقا خدمتتون گفتم محقق شود مسلماً در فضای دانشگاه جایگاه قلم شناخته می‌شود جایگاه نویسنده جایگاه تولیدات رسانه‌ای در تقابل با فضای مجازی که در حال حاضر غیر قابل کنترل شده و هر لحظه می‌تواند ذهن مخاطب ر تحت الشعاع قرار دهد مشخص می‌شود آن موقع است که ما می‌توانیم تأثیرگذار باشیم.