سکوت صندلی‌های خالی دانشگاه، فریاد خطرناکی برای آینده آموزش عالی

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، برنامه رادیویی «صدای دانشجو» که کاری از خبرگزاری دانشجو و رادیو گفتگو است اینبار صدایی شد برای صندلی‌های خالی دانشگاه‌هایی که کاهش داوطلبان را فریاد می‌زنند.

در این قسمت از برنامه که ضمن پرداختن به دلایل کاهش داوطلبان کنکور، به تاثیرات صندلی‌های خالی بر دانشگاه‌ها و تاثیرات اجتماعی و اقتصادی این صندلی پرداخته شد «علیرضا اکبریان دانشجوی فقه و مبانی حقوق اسلامی از دانشگاه قم» و «محمد مهدی شفایی دانشجوی علوم تغذیه از دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز» حضور یافتند، همچنین «محمدرضا احمدی دبیر دوم کمسیون آموزش و تحقیقات مجلس» و «محمدرضا سلطانی دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان» به صورت تلفنی نظرات خود را در این برنامه اظهار کردند.

با نگاهی به تاریخچه آموزش عالی کشور متوجه می‌شویم که فعالیت آموزش عالی در ایران در ابتدا با ۱۰۰ هزار دانشجو آغاز شد. پس از انقلاب اسلامی، گسترش آموزش عالی همواره در دستور کار قرار داشته است و امروز بر اساس آخرین آمار، تعداد دانشجویان در حال تحصیل به ۳ میلیون و ۱۱۸ هزار نفر و تعداد اعضای هیئت علمی در تمامی زیرنظام‌ها به بیش از ۶۰ هزار نفر رسیده است این در حالی است ما ۲۳۱۲ واحد دانشگاهی در سراسر کشور داریم. با نگاهی به موضوع مورد برسی ما یعنی کاهش دواطلبان و صندلی‌های خالی دانشگاه به علت‌های مختلفی برخورد می‌کنیم که از جمله این علت‌ها میتوان به تحولات جمعیتی اشاره کرد، کاهش نرخ جمعیت و پیری روز افزون جامعه به طور مستقیم بر تعداد جوانانی که وارد بازار تحصیلات عالی می‌شوند تاثیرمی‌گذارد. همچنین، افزایش هزینه‌های تحصیل و شهریه‌های دانشگاهی، به ویژه در دانشگاه‌های خصوصی، باعث شده که بسیاری از داوطلبان به دلیل ناتوانی در پرداخت هزینه‌ها، از ادامه تحصیل در مؤسسات عالی منصرف شوند. در کنار اینها، مسئله مهاجرت تحصیلی و شغلی نیز به شدت تأثیرگذار است؛ چرا که بسیاری از جوانان به دنبال فرصت‌های بهتر در کشور‌های دیگر هستند و ترجیح می‌دهند تحصیلات خود را در خارج از کشور دنبال کنند. ز سوی دیگر، یکی دیگر از دلایل عمده کاهش تعداد داوطلبان، عدم تطابق میان رشته‌های دانشگاهی و نیاز‌های واقعی بازار کار است. بسیاری از جوانان، به ویژه در رشته‌های غیر فنی، از آینده شغلی خود نگرانی دارند و می‌دانند که بازار کار به‌طور فزاینده‌ای به دنبال مهارت‌ها و تخصص‌هایی است که دانشگاه‌ها به آن توجهی ندارند. در همین راستا، نارضایتی از کیفیت آموزش و امکانات ناکافی دانشگاه‌ها نیز نقش مهمی در کاهش علاقه به تحصیل دانشگاهی ایفا می‌کند.

در همین باره «محمد مهدی شفایی» مهمان برنامه «صدای دانشجو» که دانشجوی علوم تغذیه دانشگاه جندی شاپور است با اشاره به کنکور به عنوان سد ورودی دانش آموزان برای ورود به دانشگاه گفت: «یکی از اساسی‌ترین مشکلاتی که درون نظام آموزشی کشور ما است بحث ارتباط دانش آموز با دانشگاه است و دانش آموزی که قصد ورود به دانشگاه دارد باید از سد کنکور بگذرد ورشته‌های تاپ هم پر متقاضی هستند و این خود می‌تواند از علت‌های خالی بودن صندلی‌های دانشگاه باشد.

صندلی‌های دانشگاه در تسخیر مرفهین!

عدالت آموزشی همواره از چالش‌هایی بوده است که در نظام آموزشی مطرح است این که تا چه حد عدالت و برابری برای نشستن بر صندلی دانشگاه‌ها رعایت می‌شود سوالی است که از دیر زمان مورد توجه بوده‌است و شاید تا الان جواب کاملی برای این سوال طراحی نشده‌است در همین مورد واحدی معاون آموزشی وزارت علوم درنشستی که که با حضور جمعی از اهالی رسانه برگزار شد در پاسخ به سوال یکی از خبر نگاران در خصوص میزان محقق شدن عدالت آموزشی در وزارت علوم و نظام آموزش عالی کشور و آمار اخیر موسسه پژوهش و فناوری آموزش عالی مبنی بر سلطه ۵۰ درصدی مرفهین بر صندلی دانشگاه‌ها گفت: درباره آمار ۵۰ درصد صندلی‌های دانشگاه‌ها در اختیار دهک‌های بالای جامعه باید بگویم که این آمار کمی کلی است. نمی‌توانم به طور قطعی صحت آن را تأیید کنم، زیرا نیازمند بررسی دقیق‌تر و عمیق‌تر در این زمینه است.

وی ادامه داد: البته برخی مطالعات انجام شده است؛ مثلاً در ارتباط با رتبه‌های تک‌رقمی کنکور در گرایش‌های مختلف، نتایج نشان داده که این افراد اغلب از مناطق برخوردار هستند. اما اینکه بخواهم این آمار کلی را تأیید کنم، نیازمند اطلاعات مشخص‌تر و دقیق‌تر است.

دانشگاه‌هایی که تبدیل به فرودگاه شده‌اند!

موضوع مهاجرت به عنوان یک چالش جدی جهانی در بسیاری کشور‌ها تبدیل شده، اما رویکرد کشور‌های مختلف در برابر این موضوع متفاوت است. درایران مهاجرت دانشجویان یکی از علت‌های خالی شدن صندلی‌های دانشگاه‌ها شده‌است طبق آخرین آماربر اساس آخرین داده‌های موجود در سال ۲۰۲۴ و قبل‌تر، تعداد دانشجویان ایرانی در ۱۰ مقصد اصلی به رقم ۱۱۰ هزار نفر رسیده است و این رقم در مقایسه با تراز ۶۰ هزار نفر دانشجو ایرانی ساکن خارج در سال ۲۰۲۰، رشد ۸۲ درصدی را نشان می‌دهدکه این مسئله یک سقف تاریخی و حساس را رقم می‌زند. «علیرضا اکبریان» مهمان برنامه «صدای دانشجو» مهاجرات را یک موضوع سیاسی-اجتماعی خواند و گفت: «اگر ما دنشجو‌های خود را خصوصا دانشگا‌هایی که مهاجرت در آنها زیاد است مثل دانشگاه شریف آگاه می‌کردیم که باید علمی را که می‌آموزند در همین کشور خرج کنند بسیار از این مسئله سود می‌بردیم، اما نتوانستیم آنظور که باید دانشجویان را آگاه کنیم.»

مهاجرت دانشجویان به طور کلی دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد از نا امید بودن از داشتن فرصت شغلی مناسب در کشور، ضعیف عمل کردن نظام آموزشی تا دلایل دیگر ولی با توجه به اهمیت این موضوع یعنی از دست دادن سرمایه‌های نخبه انسانی نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر و عمیق تری است.

اما چه باید کرد!

کاهش نرخ جمعیت، نبود تضمین شغلی، هزینه‌های بالا به خصوص در دانشگاه‌های غیر دولتی، مهاجرت، سد بزرگ کنکور که هر ساله تعدادی از دانش آموزان از آن عبور نمی‌کنند و کثرت واحد‌های دانشگاهی از علت‌های عمده خالی ماندن صندلی‌های دانشگاه است. ارائه راهکار برای حل این چالش نیازمند نگاهی بسیار عمیق، دقیق است و باید از جهات مختلف مورد ارزیابی قرار گیرد. اما به طور کلی تضمین شغل متناسب با هر رشته تحصیلی، کم کردن واحد‌هایی دانشگاهی واختصاص دادن بودجه‌ای که صرف چرخاندن این این واحد‌ها میشود به بالا بردن کیفیت دانشگاه‌ها، حمایت از نخبگان و تامین هینه‌های مالی آنها برای جلوگیری از مهاجرت می‌تواند کارساز باشد.