ناکامی ساترا در تنظیم‌گری
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، زهرا السادات شهیدی؛ تاسیان و ساترا، نبرد محتوا در دنیای امروز، که پلتفرم‌های صوت و تصویر فراگیر به خانه‌های ما راه یافته‌اند، محتوای تولید و منتشرشده در این فضا بیش از هر زمان دیگری بر افکار و رفتار مخاطبان تأثیر می‌گذارد. در این میان، سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر (ساترا) به‌عنوان نهاد ناظر این حوزه، نقشی حیاتی در حفظ سلامت فرهنگی و اخلاقی جامعه ایفا می‌کند.
توقف پخش سریال تاسیان به دلیل «نداشتن مجوز» و «ایرادات محتوایی» که از سوی ساترا اعلام شد، بحث‌های داغی را در میان هنرمندان، منتقدان و افکار عمومی برانگیخت. در این مطلب، نگاهی موشکافانه به این پرونده خواهیم داشت تا دلایل توقف سریال، واکنش‌های مختلف به این تصمیم و چالش‌های پیش روی ساترا در مواجهه با محتوای رسانه‌های فراگیر را بررسی کنیم.
آنچه گذشت تاسیان
سریال تاسیان از بهمن‌ماه در شبکه نمایش خانگی منتشر شد. چندی بعد، خبرگزاری میزان از توقف پخش آن خبر داد و دلیل این اقدام را «نداشتن مجوز تولید و پخش» عنوان کرد. این خبرگزاری در ۵ اسفند، بدون اشاره به جزئیات، نوشت که جلسه‌ای با حضور تهیه‌کننده سریال و مسئول سکو برگزار شده و «به وی ابلاغ شده است که سریال دارای ایراداتی است و عوامل آن باید ضمن کسب مجوز، این ایرادات را اصلاح کنند».
پس از انتشار این خبر، تینا پاکروان، نویسنده و کارگردان تاسیان، گفت:"هفده ماه است که با رفت‌وآمد به این سازمان طرحمان را تصویب کرده‌ایم. حالا چرا باید این کار به مرحله توقیف برسد؟ خب، ساترا زیرمجموعه تلویزیون است و مطابق با سیاست‌های تلویزیون عمل می‌کند. بخشی از تولیدات شبکه نمایش خانگی رقیب تلویزیون هستند و طبیعی است که ساترا تمایلی به تولید آنها نداشته باشد. این روند باید تغییر کند، زیرا یک رقیب نمی‌تواند ناظر بی‌طرفی باشد."
پس از آن، شماری از منتقدان و کاربران شبکه‌های اجتماعی معتقد بودند که توقیف تاسیان با هدف جلوگیری از کاهش بینندگان تلویزیون جمهوری اسلامی ایران انجام شده است. در همین راستا، ستاد امر به معروف و نهی از منکر در ۲۴ بهمن با بیان اینکه این سریال «حیا و عفت در جامعه را هدف قرار داده»، اعلام کرد که از پلتفرم فیلیمو و ساترا شکایت کرده است.
پیش از این، علی مطهری، نماینده پیشین مجلس، بلافاصله پس از پخش قسمت اول سریال نوشته بود که عوامل و نمایش‌دهندگان تاسیان در تلاش‌اند تا «به‌تدریج رقص مختلط و رفتارهای مشابه را عادی جلوه دهند». همچنین، خبرگزاری فارس در چند یادداشت انتقادی این سریال را متهم کرد که «ساواک را تطهیر می‌کند»، «انقلابیون را سطحی نشان می‌دهد» و «سبک زندگی اشرافی را ترویج می‌کند».
در نهایت، پس از این انتقادها، سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر (ساترا) در بیانیه‌ای اعلام کرد:"سریال تاسیان با وجود برگزاری جلسات متعدد کارشناسی و بررسی اشکالات مضمونی، موفق به دریافت تأییدیه فیلمنامه و مجوز تولید نشد. به دلیل عدم اصلاح ایرادات، هنوز مجوز انتشار آن صادر نشده و تخلفات عوامل تولید و سکو انتشاردهنده در حال بررسی است."
پاسداری از ارزش‌ها با پشتوانه قانون
ابتدا باید اشاره کرد که جالب است برخی ساترا را بی‌توجه به قانون تلقی کرده یا آن را رقیب تلویزیون بشمارند و توقف سریال «تاسیان» را ناشی از این عوامل بدانند. بنابراین، بهتر است مروری کنیم بر یک نظریه از قانون اساسی. این نظریه به این سؤال پاسخ می‌دهد که آیا تولیدات غیر از رادیو و تلویزیون تحت نظارت صدا و سیما قرار می‌گیرند یا خیر.
نظریه تفسیر اصل ۴۴ قانون اساسی می‌گوید: «مطابق نص صریح اصل ۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رادیو و تلویزیون دولتی است و تأسیس و راه‌اندازی شبکه‌های خصوصی رادیویی و تلویزیونی به هر نحو، مغایر این اصل می‌باشد. بدین جهت، انتشار و پخش برنامه‌های صوتی و تصویری از طریق سیستم‌های فنی قابل انتشار فراگیر (مانند ماهواره، فرستنده، فیبر نوری و غیره) برای مردم در قالب امواج رادیویی و کابلی غیر از سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران خلاف اصل مذکور است.»
حال، این نظریه چه معنایی دارد؟ به طور خلاصه، این نظریه بیان می‌کند که هر برنامه‌ای که بخواهد پخش شود، باید تحت نظارت صدا و سیما قرار گیرد. بنابراین، ساترا باید به هر تولیدی در شبکه نمایش خانگی ورود کند و این اختیار از لحاظ قانونی وجود دارد. لذا ساترا نه تنها رقیب نمایش خانگی نیست، بلکه باید درک کنیم که ساترا و صدا و سیما اساساً از یکدیگر جدا نیستند و مطابق قانون اساسی، نظارت بر شبکه خانگی بایستی در دست صدا و سیما باشد. از این رو، اختیارات و اساس ساترا بر پایه قانون است.به صراحت باید گفت که ساترا به طور مؤثر نظارت خود را اعمال نمی‌کند، مانند سریال «تاسیان» یا رویداد قبلی درباره «جوکر». با وجود توقیفی کوتاه، شاهد انتشار قسمت‌های بعدی آن بودیم و نه تنها سطح ابتذال آن کاهش نیافت، بلکه انتقادات را با شروع فصل جدید به سخره گرفتند. در واقع، دستور توقف آن لغو شده و مجدد از سر گرفته شد. این نوع عملکرد تأثیرات نا مطلوبی به همراه دارد که شامل دیده شدن بیشتر این سریال‌ها و افزایش تعداد مخاطب آنها است. اثر فرهنگی این کار بر جامعه به این صورت است که مردم کنجکاو می‌شوند و تمایل بیشتری به دیدن آن سریال پیدا می‌کنند.
بنابراین، جا دارد که به مسئولین محترم ساترا توصیه کنیم که در عملکرد خود تجدید نظر کنند و بعد از اندکی توقیف، اجازه بازگشت به این سریال‌ها را ندهند. در مورد «تاسیان» نیز شاهدیم که بعد از توقیف، سه قسمت ابتدایی و قسمت جدید آن در یوتیوب منتشر شد و بازدید قابل توجهی هم به همراه داشت. این اقدام که از سمت «فیلیمو» انجام شده، دور زدن قانون است و نباید بی‌پاسخ بماند. چرا که اگر با فرمان دولت فعلی به آن نگاه کنیم، رفع فیلترینگ یوتیوب هم دور از ذهن نیست و در آن صورت، راه برای مشاهده راحت‌تر این سریال‌ها و غرق شدن مردم در این ابتذال‌های فرهنگی باز خواهد شد. اخیراً هم قسمت جدید سریال به راحتی منتشر شد و خبری از رفع توقیف سریال منتشر گردید. اینجا این سؤال مطرح می‌شود که چرا با وجود مواردی که خلاف عرف جامعه ما است، باز هم اجازه پخش به این سریال داده شده است؟
نقش آفرینی ساترا در نظارت و نوآوری
با توجه به اهمیت روزافزون نمایش خانگی در صنعت فرهنگی و هنری کشور، نقش ساترا به عنوان نهاد ناظر و تنظیم‌گر این حوزه، از اهمیت بیشتری برخوردار است. ساترا با در دست داشتن اهرم‌های قانونی و نظارتی، مسئولیت خطیری در قبال صیانت از حقوق کاربران، حمایت از تولیدکنندگان محتوا و جلوگیری از انتشار محتوای غیرمجاز و مغایر با ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی جامعه بر عهده دارد.
با این حال، عملکرد ساترا در سال‌های اخیر با چالش‌ها و انتقاداتی همراه بوده است. به نظر می‌رسد که ساترا برای ایفای بهتر نقش خود، نیازمند بازنگری در رویکرد‌ها و اتخاذ تدابیر جدید است. این سازمان باید با تدوین مقررات شفاف و کارآمد، ضمن حمایت از تولیدکنندگان محتوای باکیفیت و نوآور، از حقوق کاربران نیز به طور کامل محافظت کند.
علاوه بر این، ساترا می‌تواند با تعامل سازنده با فعالان این حوزه و برگزاری دوره‌های آموزشی و مشاوره‌ای، به ارتقای سطح کیفی تولیدات نمایش خانگی کمک کند. در نهایت، ساترا با ایجاد تعادل میان صیانت از ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی نظام جمهوری اسلامی ایران و حمایت از نوآوری و خلاقیت، می‌تواند به توسعه صنعت نمایش خانگی سالم، پویا و رقابتی در کشور کمک نماید و زمینه را برای تولید و عرضه محتوای فاخر و ارزشمند فراهم آورد.
*انتشار یادداشت‌ها به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.