قویدل: بیماران هموفیلی در تهیه داروهای خاص با مشکل جدی مواجه هستند/ صنعت پلاسما، دچار بی‌برنامگی
احمد قویدل، مشاور و مدیر اجرایی کانون هموفیلی ایران، در گفت‌و‌گو با فاطمه قدیری _ خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو پیرامون اخبار منتشرشده در خصوص نبود داروی بیماران هموفیلی اظهار داشت: اساساً بیماران ما برای تأمین داروهای نوترکیب ساخت داخل کشور در ایام عید با مشکلی مواجه نبودند. یعنی در مورد ساخت نوترکیب فاکتور ۸ می‌توان با قاطعیت گفت که تأمین این دارو در ایام عید، در مجموع، در وضعیت مناسبی بود و بیماران توانستند فاکتور ۸ نوترکیب، یعنی دارویی که از منابع خونی پلاسمایی تهیه نمی‌شود، را دریافت کنند. ما دو کارخانه در تهران و مشهد داریم که هر دو این دارو را تولید می‌کنند.
خلأ نبود پالایشگاه داخلی
وی افزود: بزرگ‌ترین مشکل دسترسی بیماران به دارو مربوط به دارو‌هایی است که از پلاسمای خون تهیه می‌شوند. چراکه متأسفانه در کشور ما پالایشگاه خون وجود ندارد. تنها پالایشگاه خون در سال ۱۳۷۳ توسط دولت آقای هاشمی رفسنجانی راه‌اندازی شد که در سال ۱۳۷۵ به دلیل نداشتن سیستم ویروس‌زدایی تعطیل گردید.
قویدل اضافه کرد: از آن زمان تاکنون چندین شرکت داوطلب احداث پالایشگاه بوده‌اند، اما هیچ‌کدام به وعده‌های خود عمل نکرده‌اند. دلیل این موضوع باید از سوی خود آنها اعلام شود. به عبارتی، زنجیره صنعت پلاسما در ایران ناقص مانده است؛ به این معنا که سازمان انتقال خون، پلاسما را از خون‌های اهدایی جمع‌آوری می‌کند و برخی شرکت‌های خصوصی نیز اقدام به جمع‌آوری پلاسما به‌صورت مستقیم از مردم کرده‌اند و در ازای آن وجهی پرداخت می‌شود.
وی ادامه داد: این فرآیند منجر به تولید نزدیک به ۶۰۰ هزار لیتر پلاسما در کشور شده که جهت تهیه دارو به خارج از کشور ارسال می‌شود. متأسفانه زنجیره سفارش و ارسال این دارو‌ها در چهار، پنج سال گذشته همواره با مشکل مواجه بوده است. بیمارانی که نمی‌توانند از داروهای نوترکیب استفاده کنند و به آنها حساسیت دارند، به‌صورت ادواری دچار کمبود دارو شده و به انواع معلولیت‌ها مبتلا شده‌اند. فاکتور ۹ نیز اساساً در کشور به‌صورت نوترکیب تولید نمی‌شود.
مدیر اجرایی کانون هموفیلی ایران خاطرنشان کرد: با اینکه وزارت بهداشت اعلام کرده میزان پلاسمای جمع‌آوری‌شده در کشور برای تولید فاکتور نوترکیب کافی است، اما از همان زمان وضعیت به مانند خودکفایی گندم شد؛ به‌گونه‌ای که هر ساله بیماران با مشکل فاکتور ۹ با کمبود جدی روبه‌رو هستند، زیرا نه به‌موقع سفارش داده می‌شود، نه به‌موقع وارد می‌شود و بیماران همواره در رنج به‌سر می‌برند.
دارو هست، اما به دست بیماران نمی‌رسد
وی تصریح کرد: مشکل ایام تعطیلات نوروز مربوط به بیمارانی است که از فاکتور ۸ و ۹ پلاسمایی استفاده می‌کنند. در این ایام، کاهش پیش‌بینی‌نشده قیمت دارو باعث شد داروخانه‌ها که دارو را گران‌تر خریده بودند، نتوانند آن را با قیمت پایین‌تر بفروشند. به همین دلیل، بیماران برای پرداخت سهم خود دچار مشکل شدند و بسیاری قادر به تهیه دارو نبودند.
قویدل گفت: بطور مثال فاکتور ۹ با قیمت سه میلیون و پانصد هزار تومان از طرف شرکت‌های پخش به داروخانه ارسال شده است و در ۲۸ اسفند قیمت این فاکتور در سامانه بیمه حدود دو میلیون و نهصد هزار تومان قیمت گذاری شده است. دارو خانه یا باید با ۶۰۰ هزار تومان ضرر دارو را به بیمار تحویل دهد یا این مابه التفاوت را از بیمار بگیرد. یعنی بیماری که مثلا ۴۰ شیشه دارو سهمیه دارد باید ۲۴ میلیون تومان بپردازد که از توان بیمار آن خارج است.
وی افزود: مرکز توزیع این دارو در تاریخ ۲۹ اسفندماه قفل شد؛ زیرا کاهش قیمت بدون پیش‌بینی انجام شده بود و قیمت دارو‌ها با نرخ بیمه مغایرت داشت. این موضوع باعث توقف تحویل دارو به بیماران شد و متأسفانه بیشترین رنج متوجه بیمارانی بود که به فاکتور ۸ و ۹ از نوع پلاسمایی نیاز داشتند.
مدیر اجرایی کانون هموفیلی ایران اضافه کرد: کانون هموفیلی ایران مدت‌هاست به سازمان غذا و دارو و سایر مراجع هشدار داده که صنعت پلاسما باید در تأمین دارو برای بیماران شفاف عمل کند. متأسفانه آمار دقیقی از چگونگی انتقال پلاسما به خارج و میزان داروی تولیدشده منتشر نمی‌شود. اگرچه ظاهر امر نشان می‌دهد پلاسما برای تأمین دارو کافی است، اما دارو در دسترس بیماران قرار نمی‌گیرد.
زنجیره صنعت پلاسما در ایران ناقص است
وی در پاسخ به این سؤال که کدام شرکت‌ها قول ساخت پالایشگاه داده ولی عملی نکردند، گفت: اولین شرکتی که با تاسیس مراکز جمع اوری پلاسما قرار بود بعد از آنکه مدتی پلاسما‌ها را برای تهیه دارو به آلمان بفرستد در ایران پالایشگاه بسازد شرکت بیوتست بود که متاسفانه تاکنون بعد بیش از ده سال موفق به ساخت پالایشگاه نشده و وزارت بهداشت و سازمان انتقال خون اعتقاد دارند به تعهداتش عمل نکرده است.
قویدل افزود: شرکت‌های دیگری نیز وارد این حوزه شدند؛ اخیراً یک شرکت ایرانی پالایشگاه کوچکی برای تولید IVIG و آلبومین راه‌اندازی کرده، اما هنوز قادر به تولید فاکتور‌های انعقادی نیست. همچنین شرکت دیگری در مجاورت برج میلاد زیرساخت‌هایی برای تولید ایجاد کرده بود که به‌دلیل مشکلات اداری و لغو واگذاری آن به بخش خصوصی، فعلاً متوقف شده است.
وی ادامه داد: در خراسان رضوی نیز اخیراً کلنگ‌زنی پالایشگاه دیگری انجام شده، اما هنوز پالایشگاهی که بتواند دارو تولید کند، در کشور نداریم.
قویدل در ادامه گفت: پلاسما با ۳۰ درصد صرفه‌جویی ارزی توسط وزارت بهداشت به خارج فرستاده می‌شود تا دارو‌هایی مانند فیبروژن، که داروی حیاتی در حوزه زنان نیز هست، تولید شود. متأسفانه در سال گذشته کمبود این دارو باعث مرگ بیش از ۱۲ زن شد.
بیماران هموفیلی قربانی بی‌برنامگی
مدیر اجرایی کانون هموفیلی ایران بیان کرد: یکی از مشکلات دیگر، نبود برنامه‌ریزی مناسب در این حوزه است. از همین منابع پلاسمایی می‌توان دارو‌هایی مثل ویلبراند را نیز تولید کرد، اما به‌دلیل نبود قرارداد‌های درست با پالایشگر‌ها این امکان فراهم نشده است. کلید حل این مشکل، اختصاص ارز به‌موقع است. زیرا این دارو‌ها باید از پیش سفارش داده شده و تولید شوند و از لحظه سفارش تا تحویل به ایران حدود شش ماه زمان نیاز دارد.
وی در پایان تاکید کرد: همچنین طبق قانون پدافند غیرعامل، دولت موظف است ذخیره دارویی کشور را تأمین کند، اما در چهار سال گذشته این ذخیره‌سازی نیز انجام نشده است. امسال قرار شده یک ذخیره شش‌ماهه دارویی پیش‌بینی شود. ما معتقدیم کشوری که تحت تحریم است باید برای این موضوع برنامه‌ریزی جدی‌تری داشته باشد، زیرا بسیاری از شرکت‌هایی که در تولید دارو نقش دارند، سهام‌دار آمریکایی دارند و ارز‌های عربی را از ما نمی‌پذیرند. ارز‌های مرغوب اروپایی نیز با موانع زیادی مواجه‌اند. کمبود داروی فیبروژن در سال گذشته باعث شد دولت برای جبران، داروی مشابهی از هند وارد کند که باعث بروز عوارض شدید در بیماران شد و بسیاری آن را غیرقابل‌استفاده دانستند. چون این دارو‌ها به‌صورت اضطراری وارد می‌شوند، معمولاً تاریخ انقضای بسیار پایینی دارند و در بازار اروپا اصلاً معامله نمی‌شوند.