ضرورت اصلاح قیمت حامل‌های انرژی با رویکرد عدالت محور و کارشناسی

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، بسیج دانشجویی دانشکدگان فنی دانشگاه تهران به رئیس جمهور پیرامون اصلاحات اساسی حوزه انرژی نانه‌ای را منتشر کرده است. متن یادداشت به شرح زیر است:

ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران جناب آقای دکتر پزشکیان

با سلام و احترام

ما بسیج دانشجویی دانشکدگان فنی دانشگاه تهران به عنوان بخشی از بدنه علمی و نخبگانی کشور با دغدغه مندی نسبت به مسائل کلان ملی بر خود فرض دانستیم در مقطع حساس کنونی که موضوع ناترازی انرژی به یکی از چالش‌های بنیادین کشور بدل شده است. دیدگاه‌ها نگرانی‌ها و پیشنهادات خود را در قالب این نامه به استحضار جناب عالی برسانیم

با باور به نقش مؤثر نخبگان جوان در فرآیند تصمیم سازی و سیاست گذاری و با درک مسئولیت اجتماعی خود امیدواریم این مکاتبه گامی مهم در جهت همراهی علمی و کارشناسی با دولت محترم در مسیر اصلاحات ضروری حوزه انرژی باشد.

نخست آنکه ما با درک صحیح از ابعاد بحرانی وضعیت فعلی انرژی در کشور از موضع دولت در باز توزیع عادلانه یارانه حامل‌های انرژی حمایت میکنیم روشن است که تداوم سیاست‌های فعلی و عدم بازنگری در نظام قیمت گذاری منجر به تشدید ناترازی رشد مصرف بی رویه افزایش قاچاق کاهش سرمایه گذاری فرسودگی زیر ساخت‌ها و در نهایت بروز بحران‌های امنیتی زیست محیطی و اقتصادی خواهد شد.

ناکارآمدی سیاست‌های غیر قیمتی و عبور از تابوی اصلاح قیمت

بخش مهمی از سیاست‌های مدیریت انرژی در سال‌های گذشته بر ابزار‌های غیر قیمتی، چون فرهنگ سازی ابزار‌های غیر هدفمند انگیزشی و کمپین‌های تبلیغاتی متمرکز بوده‌اند. تجربه نشان داده است که این سیاست‌ها به رغم نیت خیره به دلیل بی اثر بودن یا اثر بخشی کوتاه مدت نتوانسته‌اند به شکل هدفمند و پایدار الگوی مصرف پر مصرفین را تغییر دهند.

امروز دیگر نمی‌توان اصلاح قیمتی را تابویی غیر قابل عبور تصور کرد واقعیت این است که اصلاح قیمت یکی از کارآمدترین ابزار‌ها برای اصلاح رفتار مصرفی، افزایش بهره وری جلوگیری از قاچاق و جذب سرمایه گذاری است. ما معتقدیم که باید از فضای هر اس زده و پرهیز کارانه نسبت به اصلاح قیمت عبور کرد و با تکیه بر اصول عقلانی عدالت محور کارشناسی و تدریجی این اصلاح را در دستور کار قرار داد.

اصلاح قیمتی نه یک انتخاب بلکه ضروری و ناگزیر است. سال‌ها تثبیت قیمت انرژی در سطحی بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی و هزینه تمام شده، نه تنها منجر به کاهش بهره وری مصرف شده بلکه باعث اتلاف منابع اختلال در تخصیص منابع و بازتولید فقر ساختاری گردیده است.

از منظر عدالت اجتماعی نیز تداوم این وضعیت ناعادلانه‌ترین شکل توزیع یارانه‌ها را رقم زده است؛ جایی که دهک‌های ثروتمند از یارانه پنهان بیشتری نسبت به دهک‌های پایین برخوردارند. در چنین شرایطی اصلاح قیمت انرژی اقدامی اثرگذار برای برقراری عدالت و بهینه سازی مصرف انرژی تلقی میشود.

لزوم رعایت ملاحظات کلیدی در اجرای اصلاح قیمت‌ها

اگر چه اصلاح قیمتی ضرورتی گریز ناپذیر است. اما مسیر آن باید با رعایت ملاحظاتی صورت گیرد که ضمن کنترل تبعات اجتماعی

امکان تحقق اهداف سیاستی را نیز فراهم سازد.

حفظ قدرت خرید با باز توزیع هدفمند یارانه‌ها نگرانی مشروع جامعه از کاهش قدرت خرید موضوعی است که نباید نادیده گرفته شود. هر گونه افزایش قیمت انرژی چنانچه بدون جبران اثرات رفاهی آن برای اقشار ضعیف و متوسط باشد، می‌تواند به تشدید نابرابری و نارضایتی منجر شود. باز توزیع صحیح باعث کاهش فاصله طبقاتی حفظ قدرت خرید خانوار و جبران فشار تورمی می‌شود.

تدریجی بودن اصلاح در شرایط حساس اقتصادی کشور اصلاحات قیمتی باید در قالب یک نقشه راه چند مرحله‌ای و زمان دار اجرا شود. پرهیز از شوک‌های ناگهانی و افزایش بله‌ای قیمت‌ها موجب سازگاری بهتر جامعه با تغییرات و کاهش پیامد‌های منفی آن خواهد شد.

شناور بودن قیمت‌ها با قاعده مندی شفاف قیمت گذاری انرژی باید از سازوکار‌های خشک و دستوری فاصله گرفته و در قالب یک نظام نیمه شناور و قابل پیش بینی با توجه به شاخص‌های اقتصادی مبتنی بر عرضه و تقاضا و ملاحظات توزیع عادلانه انجام شود. این قاعده مندی میتواند این مسئله را از فضای سیاست زده خارج کرده و نقش دولت را از متصدی به تنظیم گر بازار تغییر دهد

شفاف سازی برنامه دولت برای تخصیص منابع حاصل از اصلاح قیمت‌ها یکی از پرسش‌های جدی و به حق افکار عمومی و نخبگان آن است که منابع حاصل از اصلاح قیمت انرژی دقیقاً در چه مسیری هزینه خواهد شد. اگرچه این اصلاحات گامی کلیدی برای رفع ناترازی است. اما نبود برنامه شفاف برای استفاده از منابع آزاد شده میتواند موجب بی اعتمادی عمومی و تضعیف پشتوانه اجتماعی سیاست شود. ما بر این باوریم که دولت باید به صورت رسمی و با زبانی ساده و قابل فهم مسیر مصرف منابع حاصل را برای جامعه تشریح کند. شفاف سازی در این زمینه نه تنها موجب اقناع افکار عمومی میشود بلکه از انحراف منابع و بروز فساد نیز جلوگیری خواهد کرد.

مشارکت محور بودن فرآیند اصلاح از کارشناسی تا اقناع عمومی

موفقیت هرگونه اصلاحات بنیادین مستلزم شنیدن و مشارکت دادن بدنه کارشناسی و نخبگان جامعه است. متاسفانه در بسیاری از تجارب گذشته فاصله میان تصمیم گیرندگان و جامعه کارشناسی موجب اجرای ناقص یا شکست سیاست‌ها شده است. از این رو اصلاح نظام انرژی نیز باید بر پایه مشارکت واقعی و فعال نخبگان دانشگاهیان کارشناسان و اندیشمندان طراحی و اجرا گردد.

فراتر از مشارکت اولیه باید احساس دخیل بودن در فرایند اصلاحات به نخبگان منتقل شود. تشکیل شورا‌های مشورتی نشست‌های گفت‌و‌گو محور مناظره‌های تخصصی و سازوکار‌های بازخورددهی مستمر میتواند به شفاف سازی جلب اعتماد عمومی و هم افزایی منجر شود.

هم زمان با طراحی سیاست توجه به فرایند اقناع عمومی ضروری است. اصلاح قیمت انرژی بدون همراهی افکار عمومی به مانعی برای خود تبدیل میشود مشارکت نخبگان در اقناع جامعه تدوین روایت‌های شفاف پرهیز از پنهان کاری و پاسخ گویی فعالانه به دغدغه‌های مردم میتواند بستر تحقق یک اصلاح موفق را فراهم کند.

وجود تهدید جدی و در عین حال فرصتی تاریخی برای رشد اقتصادی و بهبود حکمرانی

رئیس جمهور محترم وضعیت ناترازی انرژی در کنار ابعاد اقتصادی و اجتماعی یک تهدید راهبردی برای امنیت ملی نیز محسوب میشود. تداوم اتلاف منابع افزایش وابستگی به واردات و فرسایش سرمایه ملی میتواند به ابزاری در دست دشمنان برای فشار سیاسی و اقتصادی علیه کشور بدل شود. از همین رو غفلت از اصلاح ساختاری در این حوزه یک خلا راهبردی و خطای بزرگ ملی خواهد بود.

در عین حال همین بحران میتواند به فرصتی بسیار مهم برای بازسازی اقتصاد ملی ارتقای بهره وری و بهبود حکمرانی بدل شود. ویژگی این مسیر آن است که اجرای آن نیازمند توافقات بین المللی با رفع تحریم‌ها نیست و هیچ مانع خارجی برای اصلاح نظام بارانه‌ای وجود ندارد. این اصلاح در گرو اراده ملی و تصمیم داخلی است و حتی در شرایط تداوم تحریم نیز می‌تواند به جهش بزرگ اقتصادی و کاهش وابستگی منجر شود.

از سوی دیگر سامان بخشی به نظام انرژی کشور و توسعه بازار‌های داخلی و منطقه‌ای میتواند زمینه ساز تقویت نقش ایران در معادلات اقتصادی و ژئوپلیتیکی منطقه شود. در صورت اتخاذ رویکردی فعالانه و هوشمندانه کشور میتواند با تبدیل شدن به گره اصلی تأمین انرژی در منطقه موقعیتی راهبردی و مزیتی رقابتی کسب نماید به گونه‌ای که برخی کشور‌های منطقه در تامین پایدار انرژی خود ناگزیر از تعامل و وابستگی ساختاری به زیر ساخت‌ها و ظرفیت‌های ملی ایران باشند. امری که در تقویت جایگاه و افزایش قدرت چانه زنی منطقه‌ای و جهانی ایران نقشی تعیین کننده خواهد داشت.

در پایان به عنوان جمعی از نخبگان و دانشجویان کشور آمادگی کامل خود را برای هرگونه حمایت از دولت در این مسیر اصلاحی اعلام می‌داریم البته این حمایت مشروط به رعایت اصولی، چون شفافیت تدریج گرایی عدالت اجتماعی مشارکت عمومی و برخورد علمی با مسئله است.

ما بر این باوریم که میتوان با تبیین دقیق ضرورت‌ها مشارکت در گفت و گوی اجتماعی و اقناع فعال افکار عمومی پشتوانه‌ای اجتماعی برای این تصمیم مهم فراهم کرد. در این مسیر ما نقش خود را نه تنها به عنوان مشاوران سیاستی، بلکه به عنوان حامیان فعال اقناع و آگاه سازی جامعه ایفا خواهیم کرد. بمونه و توفیقه

والعاقبه للمتقین

بسیج دانشجویی دانشکدگان فنی دانشگاه تهران