هوش مصنوعی؛ قربانی تعارض منافع و انفعال نهاد‌های مسئول

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، بسیج دانشجویی به دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ناظر به تشکیل ستاد توسعه فناوری و کاربردی هوش مصنوعی نامه نوشت.

متن نامه به شرح ذیل است: 

هوالعلیم

«…در مسئله‌ی هوش مصنوعی، بهره‌بردار بودن امتیاز نیست؛ این فنّاوری لایه‌های عمیقی دارد که باید بر آن لایه‌ها مسلّط شد؛ آن لایه‌ها دست دیگران است. اگر شما نتوانید لایه‌های عمیق و متنوّع این فنّاوری هوش مصنوعی را تأمین کنید، فردا اینها یک ایستگاهی مثل آژانس اتمی درست می‌کنند برای هوش مصنوعی ــ که الان دارند مقدّماتش را فراهم می‌کنند ــ که اگر چنانچه به آن ایستگاه رسیدید، باید اجازه بگیرید که در فلان بخش از هوش مصنوعی استفاده کنید، در فلان بخشِ دیگر حق ندارید استفاده کنید! این‌جوری است؛ زرنگ‌های دنیا، فرصت‌طلب‌ها و قدرت‌طلب‌های دنیا دنبال این چیز‌ها هستند... … در زمان دولت سیزدهم، سازمانی به نام "سازمان ملی هوش مصنوعی" زیر نظر رئیس‌جمهور تشکیل شد. اگر این سازمان همچنان با نظارت مستقیم رئیس‌جمهور به فعالیت خود ادامه دهد، امیدواری زیادی برای دستیابی به اهداف متصور در این حوزه وجود خواهد داشت.»

حضرت آیت الله خامنه‌ای (اولین جلسه با هیئت دولت چهاردهم) ۱۴۰۳/۰۶/۰۶

با سلام و احترام

جناب آقای حجت الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه؛ دبیر محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی

پس از تصویب قابل تقدیر «سند ملی هوش مصنوعی» توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی، تشکیل «شورای ملی راهبری هوش مصنوعی» و تاسیس «سازمان ملی هوش مصنوعی» امید فراوانی بود که با اراده جدی حاکمیت و سرمایه‌گذاری در این فناوری کلیدی به عنوان انقلاب صنعتی پنجم، کشور به سمت توسعه و ورود به رقابت کشور‌های پیشرو سوق پیدا کند. موضوعی که تاکید رهبر معظم انقلاب در جلسه ابتدایی شروع کار دولت چهاردهم موید آن است.

تصویب تشکیل «ستاد توسعه فناوری و کاربردی هوش مصنوعی» در جلسه هیئت دولت به عنوان نهاد جایگزین «شورای ملی راهبری هوش مصنوعی» و در پی آن تلاش برای انحلال «سازمان ملی هوش مصنوعی» به عنوان کلیدی‌ترین نهاد در این حوزه مایه تاسف است.

تقلیل و تضعیف حکمرانی هوش مصنوعی توسط نهاد‌های موازی سازمان ملی هوش مصنوعی کاملا مشهود بوده و گویی جریانی بر مبنای منافع‌اش در تلاش است نهاد سیاست‌گذار را در عمل انجام شده قرار دهد. با توجه به کلیدی بودن فناوری هوش مصنوعی و پیش‌بینی سرمایه‌گذاری‌های کلان توسط حاکمیت، بدیهی است که نهاد‌های ذیربط علاقه‌مند به راهبری این فناوری کلیدی، پرهزینه و پر نعمت باشند.

با توجه به وجود «سند ملی هوش مصنوعی» به عنوان سند و قانون صریح شورای عالی انقلاب فرهنگی و «طرح ملی هوش مصنوعی» مصوب مجلس شورای اسلامی، این سوال در ذهن مخاطب به وجود می‌آید که جایگاه قانون در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران چرا در این حد تقلیل یافته و نادیده گرفته میشود؟

جناب آقای خسروپناه و اعضای محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی، افکار عمومی عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی را به عنوان تصویب کننده «سند ملی هوش مصنوعی» زیر نظر دارند. اگر قرار باشد هر معاونت و وزارت‌خانه‌ای، از اجرای قانون امتناع ورزد و حکمرانی قانون را در نظام مقدس جمهوری اسلامی تضعیف کند، صلاحیت نهاد سیاست‌گذار زیر سوال می‌رود، گویی کم توجهی و تخطی آشکار از قوانین مصوب این شورا برای ارگان‌های مسئول، هیچ هزینه‌ای ندارد.

دعوا‌های سیاسی و زد و بند‌ها در زمینه حکمرانی هوش مصنوعی در کشور به وضعیتی رسیده که تنها نهاد سیاست‌گذار است که می‌تواند از شانیت قانون دفاع کند، اما این نهاد حتی از گرفتن موضعی جدی برای اعاده حیثیت سندی که توسط خودش به تصویب رسیده نیز دریغ می‌کند. مگر نه این است که شورای عالی انقلاب فرهنگی موظف به نظارت بر اجرای مصوباتش است؟ سکوت و عدم موضع‌گیری قاطع آن چه توجیهی می‌تواند داشته باشد؟

شکست نگاه راهبردی فناوری هوش مصنوعی در برابر جبهه کاربردگرا و تقلیل این فناوری به رده فناوری‌هایی مانند نانو و بایو، نهایت کوته‌نگری و فهم سطحی از این فناوری انقلابی، تحول‌آفرین، توانبخش و بر‌هم‌زننده معادلات است.

هوش مصنوعی با سایر فناوری‌ها متفاوت است و میزان اثرگذاری آن در ابعاد مختلف زندگی بشر در مقیاس سایر انقلاب‌های صنعتی مانند کشاورزی، صنعت برق، ارتباطات و فناوری اطلاعات خواهد بود که در حال حاضر هر کدام از آنها تبدیل به وزارتخانه شده‌اند؛ بنابراین حوزه گسترده‌ای مانند هوش مصنوعی که نیازمند تمرکز و ثبات است نمی‌تواند ذیل یک معاونت چند وجهی تعریف شود، زیرا که نهاد مسئول هوش مصنوعی در کشور باید اختیارات کامل داشته باشد و یک فرد متخصص و آشنا در رأس آن قرار گیرد تا برای پیشبرد توسعه هوش مصنوعی تلاش ویژه صورت پذیرد. همانند اتفاقی که درباره سازمان ملی انرژی اتمی به وقوع پیوست و با حضور افراد متخصص در رأس این سازمان و بها دادن به دانش بومی و توانمندی داخلی، پیشرفت و توسعه قابل توجهی در این زمینه شکل گرفت؛ البته که نوع و جزئیات حمایت از توسعه هوش مصنوعی با انرژی اتمی متفاوت است و چه بسا اهمیت و فوریت هوش مصنوعی بیش از انرژی اتمی باشد.

با این حال تاسیس یک سازمان کارآمد دارای اختیارات که قائل به حمایت از توسعه لایه‌های عمیق هوش مصنوعی با میدان دادن به نخبگان دانشگاه و صنعت و فارغ از رویکرد جناحی باشد، مطالبه بدنه‌ی علمی، کارشناسی و دانشگاهی این حوزه است. چطور می‌شود همزمان هم اراده‌ی نخبگان و دانشمندان عرصه، متن صریح قانون و «تأکید علنی رهبری» آن هم در جلسه مهم ابتدایی دولت چهاردهم، کم‌اهمیت انگاشته شود و تصمیمی بدون هیچ پشتوانه تخصصی و کارشناسی اتخاذ و اجرایی شود.

جناب آقای خسروپناه این تصمیم علاوه بر بی اعتنایی به ساحت قانون در نظام اسلامی که پیش‌تر اشاره شد، عملا به معنای گذر از فرمایشات مقام معظم رهبری در مورد «به نتیجه رساندن تاسیس سازمان ملی هوش مصنوعی» در جلسه ابتدایی دولت چهاردهم و رسیدن به لایه‌های عمیق و متنوع این فناوری راهبردی است.

تلاش‌ها برای انحلال سازمان ملی هوش مصنوعی و تقلیل آن به ستادی تحت نظر معاونت علمی ریاست جمهوری در حالی که کشور‌های دیگر در حال تاسیس وزارتخانه و شهر هوش مصنوعی هستند، ناصواب و برخلاف مصلحت کشور بوده و به معنای قربانی‌کردن سازوکار اساسی رشد این فناوری به نفع جاه‌طلبی زیانبار برخی ارگان‌ها است. این تصمیم، عدم دستیابی به لایه‌های عمیق هوش مصنوعی، بی‌اعتنایی به مسئله اساسی انقلاب صنعتی پنجم و بازگشت به شیوه شکست خورده مدیریت در این حوزه را در پی خواهد داشت. دولت با حذف سازمان فرصتی حیاتی را در طوفان بازی‌های سیاسی دفن خواهد کرد.

از جنابعالی و اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان نماینده ملت بزرگ ایران انتظار می‌رود با در نظر گرفتن موارد واضح و مبرهنی که در نامه ذکر شد، با تصمیم‌گیری بر اساس مصلحت مردم، از شان نخبگان و کارشناسان دفاع کرده و با صیانت از قانون نظام مقدس جمهوری اسلامی در راستای الزام دستگاه‌ها به ابطال مصوبات خلاف سند ملی هوش مصنوعی اقدام کرده و در برابر تعارض منافع ذی‌نفعان و نگاه‌های جاه‌طلبانه ایشان ایستاده و با جدیت از مصوبه شورا جهت اعتلای مسئله هوش مصنوعی دفاع نمایید.

والسلام علی من التبع الهدی

بسیج دانشجویی دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تهران

بسیج دانشجویی دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه شریف

بسیج دانشجویی دانشگاه امیرکبیر

بسیج دانشجویی دانشگاه علم و صنعت

بسیج دانشجویی دانشگاه خواجه نصیر

بسیج دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد

بسیج دانشجویی دانشکده فنی و حرفه‌ای شریعتی

کارگروه تخصصی هوش مصنوعی

بسیج دانشجویی دانشکده مهندسی

برق و کامپیوتر دانشگاه تهران

رونوشت به:

سازمان بازرسی کل کشور