هلیکوپتر جنگی بدون سرنشین چینی وارد عرصه عملیاتی شد/ نگاهی به نقش پهپادهای هلیکوپتری در آینده منازعات
به گزارش خبرنگار دانش و فناوری گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در رویدادی که نشان از شتاب سرسام‌آور چین در توسعه فناوری‌های نظامی پیشرفته دارد، شرکت «تنگدن تکنولوژی» (Tengden Technology) با موفقیت یک پهپاد هلیکوپتری مسلح جدید را به مرحله آزمایش عملیاتی رساند. این آزمایش که در استان سیچوان چین انجام شد، تنها به دلیل موفقیت فنی آن خبرساز نشد؛ بلکه حضور یک اپراتور زن به نام «چنگ سیجیا» (Cheng Sijia) به عنوان اولین هدایت‌کننده تسلیحات این پلتفرم، توجه رسانه‌های جهانی را به خود جلب کرد.
با این حال، اهمیت راهبردی این رویداد فراتر از یک آزمایش موفق و یک حرکت نمادین است. ورود این نوع از پهپاد به فاز عملیاتی، نشان‌دهنده تولد یک بازیگر جدید و بسیار انعطاف‌پذیر در میدان نبردهای آینده است که می‌تواند دکترین‌های نظامی کنونی را به چالش بکشد. این گزارش به تحلیل عمیق این دستاورد، معرفی شرکت سازنده و ترسیم چشم‌انداز نقش پهپادهای عمودپرواز (VTOL) در منازعات آتی می‌پردازد.
بخش اول: تنگدن؛ تولیدکننده شکارچیان عمودپرواز
برای درک اهمیت این دستاورد، ابتدا باید با شرکت سازنده آن آشنا شویم. شرکت سیچوان تنگدن تکنولوژی که در سال ۲۰۱۶ تأسیس شده، نمونه‌ای بارز از استراتژی چین برای بهره‌گیری از پویایی بخش خصوصی در صنایع دفاعی است. این شرکت در مدتی کوتاه، با توسعه پهپاد معروف TB-001 ملقب به «عقرب دو-دُم» (Twin-Tailed Scorpion)، خود را به عنوان یک قدرت نوظهور در بازار جهانی پرنده‌های بدون سرنشین با ارتفاع متوسط و مداومت پروازی بالا (MALE) تثبیت کرد. پهپاد TB-001 با توانایی حمل ۱.۲ تن محموله، مداومت پروازی نزدیک به ۴۰ ساعت و برد عملیاتی بیش از ۶۰۰۰ کیلومتر، یک پلتفرم شناسایی-رزمی قدرتمند است که توانایی‌های چین را در این حوزه به نمایش گذاشت.
موفقیت در توسعه پهپادهای ثابت‌بال، تجربه و زیرساخت فنی لازم را برای تنگدن فراهم آورد تا وارد حوزه پیچیده‌تر و پرمخاطره‌تر پهپادهای هلیکوپتری شود. گرچه مشخصات دقیق مدل جدیدی که اخیراً آزمایش شد به صورت رسمی منتشر نشده، اما این شرکت پیش‌تر نیز از مدل‌های اولیه خود مانند HA001 و HB002 رونمایی کرده بود. پهپاد جدید به احتمال قریب به یقین، نسل تکامل‌یافته همین پروژه‌هاست که اکنون به بلوغ عملیاتی رسیده و مجهز به سیستم‌های کنترل پرواز مبتنی بر هوش مصنوعی، سنسورهای پیشرفته الکترواپتیکال و فروسرخ (EO/IR) برای هدف‌گیری دقیق و توانایی حمل و شلیک موشک‌های هوا به سطح سبک است. ورود این پرنده به عرصه عملیاتی به این معناست که دیگر با یک نمونه اولیه آزمایشی روبرو نیستیم، بلکه با سلاحی کارآمد مواجهیم که آماده واگذاری به یگان‌های نظامی است.
بخش دوم: چرا پهپادهای هلیکوپتری یک «تغییردهنده بازی» هستند؟
پهپادهای هلیکوپتری در مقایسه با همتایان ثابت‌بال خود، دارای مزایای تاکتیکی منحصربه‌فردی هستند که آن‌ها را به یک «تغییردهنده بازی» (Game-Changer) در میدان نبرد تبدیل می‌کند.
۱. استقلال کامل از زیرساخت: مهم‌ترین برتری این پهپادها، توانایی برخاست و فرود عمودی (VTOL) است. این ویژگی آن‌ها را از نیاز به باندهای پروازی طولانی و آسیب‌پذیر بی‌نیاز می‌کند. یک پهپاد هلیکوپتری می‌تواند از روی یک قطعه زمین ناهموار در کوهستان، یک پاکینگ در محیط شهری، یا عرشه یک ناوچه کوچک عملیات خود را آغاز کند. این استقلال لجستیکی، انعطاف‌پذیری فوق‌العاده‌ای به فرماندهان میدانی می‌بخشد و امکان استقرار سریع نیروهای واکنش سریع هوایی را در هر نقطه‌ای فراهم می‌آورد.
۲. قابلیت درجا ماندن (Hovering) و عملیات کمین: برخلاف پهپادهای ثابت‌بال که برای حفظ ارتفاع باید دائماً در حرکت باشند، پهپادهای هلیکوپتری می‌توانند بر فراز یک نقطه به صورت ثابت باقی بمانند. این قابلیت برای ماموریت‌های شناسایی مداوم یک هدف خاص، حیاتی است. مهم‌تر از آن، این پهپادها می‌توانند با استفاده از عوارض طبیعی و مصنوعی زمین (مانند تپه‌ها، ساختمان‌ها و جنگل‌ها) خود را پنهان کرده، در یک نقطه درجا بزنند و در لحظه مناسب، با یک حمله غافلگیرانه هدف را منهدم و مجدداً در پشت مانع پنهان شوند. این تاکتیک کمین، دفاع در برابر آن‌ها را بسیار دشوار می‌سازد.
۳. پشتیبانی نزدیک هوایی دقیق و مستمر: این پهپادها همراهان ایده‌آلی برای یگان‌های زمینی درگیر در نبردهای نزدیک هستند. آن‌ها می‌توانند پا به پای نیروهای پیاده حرکت کرده، دیدی ۳۶۰ درجه از محیط اطراف ارائه دهند، تهدیدات پنهان‌شده در کوچه‌ها یا پشت دیوارها را شناسایی و با آتش دقیق، پشتیبانی نزدیک هوایی (Close Air Support) را به شکلی مستمر و با ریسک بسیار پایین‌تر از هلیکوپترهای سرنشین‌دار فراهم کنند.
بخش سوم: آینده منازعات در سایه پرنده‌های عمودپرواز
ورود پهپادهای هلیکوپتری به عرصه عملیاتی، صرفاً افزودن یک سلاح جدید به زرادخانه‌ها نیست، بلکه سرآغاز تحولی عمیق در نحوه اجرای منازعات است.
الف) تیم‌سازی پیشرفته انسان و ماشین: آینده نبردها در گرو همکاری تنگاتنگ انسان و هوش مصنوعی است. پهپادهای جدید به گونه‌ای طراحی می‌شوند که بخش عمده‌ای از وظایف پروازی، ناوبری و حتی ردیابی اولیه اهداف توسط الگوریتم‌های هوش مصنوعی انجام شود. این امر به اپراتور انسانی (مانند خانم چنگ سیجیا) اجازه می‌دهد تا به جای تمرکز بر کنترل پرواز، تمام توان ذهنی خود را بر تحلیل صحنه نبرد، اولویت‌بندی تهدیدات و اتخاذ تصمیم نهایی برای شلیک متمرکز کند. در آینده نزدیک، یک اپراتور واحد قادر خواهد بود یک گروه یا «خوشه» (Swarm) از این پهپادها را به صورت همزمان فرماندهی کند.
ب) ترکیبی شدن قدرت هوایی در دریا: در گذشته، قدرت هوایی دریایی در انحصار ناوهای هواپیمابر غول‌پیکر و گران‌قیمت بود. پهپادهای هلیکوپتری این معادله را بر هم می‌زنند. اکنون هر شناور جنگی، حتی یک ناوچه یا یک قایق گشتی بزرگ، می‌تواند با در اختیار داشتن چند فروند از این پهپادها به یک پایگاه هوایی کوچک تبدیل شود. این امر به نیروی دریایی کشورها اجازه می‌دهد تا پوشش هوایی و توانایی تهاجمی خود را با هزینه‌ای بسیار کمتر در گستره وسیع‌تری از آب‌ها توزیع کنند و قدرت بازدارندگی خود را به شکل چشمگیری افزایش دهند.
ج) جنگ شهری و نبردهای نامتقارن: محیط‌های پیچیده شهری، همواره پاشنه آشیل نیروهای نظامی مدرن بوده‌اند. پهپادهای هلیکوپتری به دلیل ابعاد کوچک، توانایی پرواز در ارتفاع پست و قابلیت درجا ماندن در میان ساختمان‌ها، ابزاری ایده‌آل برای نبردهای شهری هستند. آن‌ها می‌توانند بدون به خطر انداختن نیروهای خودی، به عمق مواضع دشمن نفوذ کرده، تک‌تیراندازها را شناسایی و منهدم کنند و اطلاعات آنی را برای یگان‌های زمینی فراهم آورند.
مسابقه تسلیحاتی جدید آغاز شده است
عملیاتی شدن هلیکوپتر جنگی بدون سرنشین چین یک پیام روشن برای جهان دارد: فصل جدیدی در فناوری پهپادی آغاز شده که محور آن، انعطاف‌پذیری، هوشمندی و استقلال از زیرساخت‌های سنتی است. این فناوری صرفاً یک مزیت تاکتیکی نیست، بلکه یک ابزار راهبردی است که می‌تواند توازن قوا را در مناطق پرتنش تغییر دهد. کشورهایی که در توسعه، تولید و یا مقابله با این نسل جدید از پهپادها سرمایه‌گذاری نکنند، در آینده‌ای نه چندان دور خود را در برابر تهدیداتی غافلگیرکننده و در یک موضع ضعف استراتژیک خواهند یافت. مسابقه برای تسلط بر آسمان‌های کم‌ارتفاع با بازیگران هوشمند و خودکار، اکنون به طور جدی آغاز شده است.