بازخوانی خروج آمریکا از یونسکو؛ آیا سازمان‌های بین‌المللی بی‌طرف‌اند؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-احسان صادقی؛ در هیاهوی اخبار بین‌المللی، موضوعی کمتر مورد توجه قرار گرفت: خروج آمریکا از سازمان یونسکو. اقدامی که در نگاه اول برای طرفداران «دهکده جهانی» و حامیان همسویی بی‌چون‌وچرای سیاست داخلی با اسناد جهانی، عجیب و حتی پارادوکسیکال به نظر می‌رسید.

اما اگر دقیق‌تر به ماجرا نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که این نخستین‌بار نبود. ایالات متحده پیش‌تر نیز در سال ۲۰۱۷ از یونسکو خارج شده بود. خروجی پرسروصدا، از سازمانی که آمریکا حدود ۸ درصد از بودجه‌اش را تأمین می‌کرد و از آن به‌عنوان ابزاری برای ترویج چهره‌ی «بشر‌دوستانه» خود استفاده می‌نمود.

اما چه چیزی باعث شد این دولت قدرتمند، ناگهان خود را کنار بکشد؟ پاسخ را باید در تقابل تمدن‌ها و حفظ منافع ایدئولوژیک جست‌و‌جو کرد. از جمله اسنادی که آمریکا نسبت به آن واکنش نشان داد، چارچوب WCUK یا اسناد مشابه یونسکو بود؛ سند‌هایی که با مفاهیمی، چون مقابله با نژادپرستی، عدالت آموزشی، نقد استعمار، و اصلاح محتوای کتب درسی همراه بودند. این اسناد در ظاهر به دنبال عدالت‌اند، اما در عمق خود، ماهیت تمدنی غرب مدرن را ـ که بر نابرابری طبقاتی، برده‌داری و استعمار شکل گرفته ـ به چالش می‌کشند؛ و درست به همین دلیل، آمریکا که خود معمار این تمدن است، نمی‌تواند آن را تحمل کند.

آمریکا همواره منطقش را نه بر قدرت استدلال، که بر استدلال قدرت بنا نهاده. هرجا که سند یا نهاد بین‌المللی، منافع تمدنی‌اش را تهدید کند – حتی اگر خودش بانی آن بوده باشد – به‌راحتی از آن عبور می‌کند.

از طرفی، برخی محور‌های دیگر این اسناد، مانند پرداختن به برابری جنسیتی، مسائل جنسی و نرمال‌سازی ارزش‌های لیبرالی، در تضاد آشکار با فرهنگ‌ها و تمدن‌های دیگر است؛ از جمله تمدن اسلامی.

در حالی که این نکات برای آمریکا مزیت به شمار می‌رود، اما این ویژگی‌ها نتوانست در مقابل به چالش‌کشیدن پایه‌های فکری این کشور چنگی به دل بزند، و در نهایت، آنچه برای آمریکا خطرناک‌تر بود، فروپاشی روایت تمدنی‌اش از درون بود، نه این ظواهر.

در نتیجه، همین نکات در چشم سایر کشور‌ها به‌ویژه جوامع غیرغربی، تهدیدی فرهنگی و هویتی محسوب می‌شود.

اینجاست که پرسش اصلی مطرح می‌شود: آیا عضویت در نهاد‌های بین‌المللی همیشه مفید است؟ آیا این سازمان‌ها حقیقتاً بی‌طرف‌اند؟

پاسخ واقع‌بینانه این است: خیر. نه سازمان‌ها بی‌طرف‌اند، نه عضویت در آنها به‌خودی‌خود به معنای مشروعیت جهانی یا توسعه پایدار است.

هر عضویت، باید بر اساس سنجش دقیق با مبانی تمدنی، فرهنگی و منافع ملی کشور باشد، نه صرفاً برای «نشان دادن تعامل» یا ترس از انزوا.

*احسان صادقی، معاون سیاست ورزی بسیج دانشگاه فرهنگیان

*انتشار یادداشت‌ها به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است