نقد و بررسی ده تن نقد در حوزه هنری/ کتاب «ده تن»، روایتی متفاوت از عاشورا

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری دانشجو، کتاب ده تن اثر حمید بابایی که روایتی ادبی تاریخی از واقعه عاشورا با زاویه نگاهی نو و تمرکز بر خطبه‌های حضرت زینب است، در این جلسه از زوایای مختلف مورد بحث قرار گرفت.

در این جلسه، حمید بابایی ضمن تشریح چگونگی نگارش رمان «ده تن»، از چالش‌های مواجهه با تاریخ و ادبیات مذهبی و تلاش برای عبور از روایت‌های کلیشه‌ای سخن گفت. در بخش نخست جلسه با اشاره به اینکه رمان «ده‌تن» ابتدا در قالب نمایشنامه‌ای با محوریت حضرت رباب نوشته شده بود، گفت: سال‌ها پیش نمایشنامه‌ای با محوریت حضرت رباب نوشتم، وقتی دیدم کسی علاقه‌ای به ساختش نداره، تصمیم گرفتم روایتش را به رمان تبدیل کنم.

منابع تاریخی و سبک روایت

بابایی درباره تاثیر روز واقعه بر فرم و محتوای کتاب بیان کرد: «روز واقعه» از نظر ساخت روایت و زبان برای من الهام‌بخش بود. روز واقعه و دیگر آثار بیضایی در شکل‌گیری فرم و زاویه دیدم مؤثر بودند. و، چون خطبه‌های حضرت زینب برایم بار معنایی بالایی دارد، تلاش کردم آنها را در دل رمان ده تن بیاورم.

نویسنده کتاب ده تن با اشاره به پژوهش‌های عمیق و بررسی منابع تاریخی مثل تاریخ طبری، لهوف، مقتل خوارزمی و منابع اهل سنت تصریح کرد: هیچ‌کدام از نقل‌های رمان بدون استناد نیامده‌اند. برای روایت تاریخی، باید مسئول بود. من هر جمله‌ای را با منبع دقیق نوشتم، حتی گاهی از دوستان خواستم بخش‌هایی را ترجمه کنند.

ساختار روایی و شخصیت‌پردازی

حمید بابایی در پاسخ به سوالی درباره انتخاب نام فصل‌ها، توضیح داد:، چون شخصیت اصلی داستان، اویس در همه فصل‌ها حضور دارد، نمی‌توانستم هر فصل را به اسم یکی از شخصیت‌ها بنام‌گذاری کنم، مخاطب گیج می‌شد و ساختار انسجام روایی داستان نیز از بین می‌رفت.

او در مورد حذف تدریجی شخصیت‌ها نیز گفت: شیوه حذف تدریجی  انتخابی بوده تا در مسیر روایت، مخاطب با خلوت شدن فضای داستان مواجه شده و تمرکز بر قهرمان اصلی، امام حسین (ع)، شکل گیرد.

بابایی اضافه کرد: رمان تلفیق روایت و تاریخ است. روایت‌های تاریخی در بستر شخصیت‌های خیالی و ادبی شکل گرفته‌اند ولی سند روایت‌ها حفظ شده است.

نویسنده ده تن در باره انتخاب اسم کتاب گفت:، چون در داستان ده راوی داریم، ساختار را بر اساس همین چند روایتی قرار دادم تا داستان به سمت روایت مرکزی یعنی امام حسین برود.

رویکرد چندصدایی و فرامذهبی

بابایی درباره مخاطب کتاب گفت: کتاب را صرفا برای مخاطب شیعه ننوشته‌ام، برای مخاطبان غیرشیعه و حتی مخالفان تاریخی امام حسین هم نوشته‌ام. روایت من انسانی است و اعتقادی محض نیست.

و، چون اصل داستان بر اساس محور‌های انسانی، تراژدی، ظلم‌ستیزی و اخلاق بنا شده، می‌تواند با مخاطب غیرمذهبی نیز ارتباط برقرار کند.

رمان ده تن نمایانگر تلاش نویسنده برای عبور از نگاه تک‌روایتی به عاشورا و ورود به فضایی انسانی، اجتماعی و چندصدایی است. تلاشی جسورانه برای بازخوانی واقعه عاشورا از منظر روایی و پژوهشی است که با کنار گذاشتن کلیشه‌ها و روایت‌های شعاری، مخاطب را با چالش‌های واقعی در روایت تاریخ مذهبی مواجه می‌کند.

تلفیق شخصیت‌های خیالی و منابع مستند، انتخاب نثری فاخر، و بهره‌گیری از خطبه حضرت زینب (س)، رمان «ده‌تن» را به‌عنوان یک اثر قابل تأمل در ادبیات دینی معاصر معرفی کرده است.