تکریم اقوام ایرانی به زبان طنز

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، ایران کشوری است متشکل از اقوام مختلف با فرهنگ غنی و بسیار برخوردار. هزاران سال است که این اقوام در کنار یکدیگر و حول حلقه وصلی به نام ایران به خوشی روزگار می‌گذرانند و هم‌زیستی همدلانه و مشفقانه‌ای دارند. بالطبع هر یک از این اقوام از فرهنگ، آداب، رسوم و آیین‌هایی بهره می‌برند که ریشه در سبقه چند هزار ساله‌شان دارد و به مرور و در گذر زمان شکل گرفته و قوام یافته است. به مدد رسانه‌های نوین، بسیاری از این خرده فرهنگ‌ها به اقوام دیگر معرفی و حتی تعاملات و داد و ستد‌های فرهنگی میان آنها برقرار شده است. هرچند که با این وجود، همچنان بسیاری از آیین‌ها و رسوم اقوام ایرانی برای عامه ناشناخته مانده است و جای کار و پژوهش بسیار دارد. بخش عمده این معرفی خرده فرهنگ‌های اقوام ایرانی نیز بیشتر بر آیین‌های سوگواری و مناسک عزاداری مرتبط با مناسبت‌های مذهبی مانند ماه رمضان و دهه اول محرم متمرکز بوده است.

برنامه «هموطنز» شبکه نسیم که مدتی است از پخشش می‌گذرد اما، طرحی نو درانداخته و با یک نگرش و زاویه دید جدید به سراغ فرهنگ غنی اقوام ایرانی رفته است. این برنامه که ساعت ۲۰ شنبه تا دوشنبه هر هفته روی آنتن شبکه نسیم می‌رود می‌کوشد تا با استفاده از لطایف اقوام ایرانی لحظات شیرین و لذت‌بخشی را برای مخاطبان خود فراهم آورد. در هر قسمت برنامه با دعوت از یکی از هنرمندان یا چهره‌های شناخته شده که خاستگاه‌شان به قومیت و جغرافیایی خاص باز می‌گردد و حضور تماشاگرانی از همان قوم و اقیلم، در گفت‌و‌گو با میهمان و البته مشارکت حاضران، به فولکلورها، مثل‌ها، متل‌ها، حکایات و لطایف قوم مورد نظر پرداخته می‌شود و به طور طبیعی، در چنین اتمسفری سخنان جذاب و داستان‌های شنیدنی و فرح‌بخش نقل می‌شود و خنده را بر لبان مخاطب می‌آورد. میهمان برنامه نیز از خاطره‌ها و قصه‌های جالبی که در میان قوم و همشهری‌های خود داشته است سخن می‌گوید تا بار طنز کار دوچندان شود و بیننده را بیش از پیش غافلگیر و سرگرم کند.

شادی، شادی آفرینی و شادزیستن همواره از سوی بزرگان دین و اخلاق توصیه شده و در میان اقوام ایرانی نیز به عنوان مفاهیمی ارزشمند و زندگی‌ساز، ارج گذاشته می‌شود. مومنان در دین مبین، به خوشرویی و بشاشی چهره سفارش شده‌اند. از همین رو، سهم قابل توجهی از فرهنگ، آیین‌ها و رسوم هر قوم ایرانی به شادی و سرورآفرینی اختصاص دارد. بازتاب این مهم را می‌توان در مراسم‌های مختلف مانند جشن‌های عروسی و ... مشاهده کرد. برنامه هموطنز شبکه نسیم دقیقا بر روی این بخش از فرهنگ اقوام ایرانی و متعلقاتش دست گذاشته و توانسته ضمن معرفی پاره‌ای از آیین‌ها، رسوم، فولکلورها، متل‌ها و قصه‌های شادی‌محور، لحظات دلپذیر و جذابی را برای مخاطبانش خلق کند و لبخند و خنده‌ای را بر لب‌های بینندگانش بنشاند.

کنش و هوشمندی اتاق فکر و دست‌اندرکاران این برنامه از این لحاظ قابل ارزش‌گذاری است که آنها به جای پرداخت به موضوعات تکراری که می‌تواند بسیار حساسیت‌زا هم باشد (مانند لهجه و...) به اموری از فرهنگ اقوام ایرانی می‌پردازند که نه تنها باعث حساسیت و دلخوری نمی‌شود که می‌تواند علاوه بر خنده‌دار بودن و بار کمیک داشتن، غنای فرهنگی اقوام را بازنمایی و معرفی کند. به عبارت دیگر، برنامه هموطنز شبکه نسیم تکریم اقوام ایرانی را در دستور کار قرار داده است، اما به زبان جذاب طنز و البته بدون هیچ‌گونه بی‌اخلاقی، توهین و عبور از خطوط قرمز. باز به تعبیر بهتر، پخش این برنامه و موفقیتی که در جذب مخاطب کسب کرده است می‌تواند شاهدی باشد بر این ادعا که با اقوام ایرانی می‌توان شوخی کرد، بدون آن‌که اسباب دلخوری و کدورت شود. این مهم البته شروط و باید و نباید‌هایی دارد که به نظر می‌رسد از سوی سازندگان هموطنز به شکل درست و مطلوبی لحاظ شده است.

اجرای هموطنز را کامران تفتی بر عهده دارد که انتخاب او برای چنین برنامه‌ای شاید ریسکی بوده که البته تا حدود زیادی جواب هم داده و به ثمر نشسته است. تفتی را عموما با نقش‌های جدی در فیلم‌ها و سریال‌ها به یاد می‌آوریم و تقریبا نمی‌توان نقشی کمدی را از او در کارنامه بازیگری‌اش سراغ گرفت. مجری هموطنز با این حال کوشیده تا در اجرای برنامه، رویکردی متفاوت از بازیگری‌اش را درپیش بگیرد و اجرایی خودمانی و صمیمانه داشته باشد. تفتی کوشیده تا جدی بودن چهره‌اش و پیش‌زمینه‌ای را که مخاطبان از او در خاطر دارند، با اجرایی متفاوت و طرح سوالات جالب و غافلگیرکننده از میهمان یا میهمانان برنامه کم‌رنگ کند. پرسش‌هایی که البته از وجود پژوهش و تحقیق درباره اقوام ایرانی حکایت دارد و نشان می‌دهد که اتاق فکر برنامه از آگاهی و اشراف خوبی بر قومیت‌ها برخوردار است.

طرح سوالاتی با میهمانان برنامه که در تضاد و مغایرت با اصول فرهنگی قوم یا اهالی شهر مورد نظر است و پرسش از جذابیت‌های ناشناخته و کم‌تر پرداخته شده به اقلیم، جغرافیا و رسوم آن قوم، بی‌گفت‌و‌گو برای مخاطب برنامه هموطنز جذاب و دیدنی است.

ساخت برنامه‌هایی مثل هموطنز در شبکه نسیم با توجه به ماموریت‌ها و اهدافش و شعار «نشاط و سرگرمی» که برای خود برگزیده، امری مسبوق به سابقه است. نقطه تمایز و قوت این برنامه، اما در نگاه خلاقانه، هوشمندانه، بدیع و جذابی است که به اقوام ایرانی و فرهنگ غنی و برخوردارشان دارد.