زمان در جنگ اوکراین به نفع روسیه درحال سپری شدن است

گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو؛ نشریه فارن افرز در یک گزارش تحلیلی نوشت که در آستانه نشست میان رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، و رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، در آلاسکا در اوت ۲۰۲۵، شرایط برای اوکراین چندان امیدوارکننده به نظر نمی‌رسید. توصیف‌های نشست بین یک «یالتای جدید» که در آن ترامپ ممکن بود با درخواست‌های کرملین برای به رسمیت شناختن حوزه نفوذ روسیه در اوکراین موافقت کند و یک «مونیخ جدید» که در آن ترامپ ممکن بود اوکراین را قربانی کند، متغیر بود. به عبارت دیگر، انتظارات در اوکراین و میان متحدان کی‌یف پایین بود.

نشست آلاسکا به فاجعه‌ای برای اوکراین تبدیل نشد. ترامپ با پوتین به نمایندگی از کی‌یف مذاکره نکرد و هیچ توافقی برای عادی‌سازی روابط با روسیه پیش از حل و فصل جنگ در اوکراین نداشت. در ۱۸ اوت، زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین و دیگر رهبران اروپایی به کاخ سفید رفتند و توانستند دوباره توپ دیپلماتیک را به زمین پوتین بیندازند. رئیس‌جمهور فنلاند، الکساندر استوب، این نشست را «روز حمایت مشترک از اوکراین» دانست.

تغییر استراتژی کرملین

با اینکه پوتین می‌دانست که طرح بلندپروازانه‌اش (طرح A) برای تحمیل توافقات مسکو به کی‌یف بعید است، به طرح B روی آورد. در این طرح، ترامپ ممکن بود حمایت ایالات متحده از اوکراین را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. کرملین در ارزیابی خود، زمان را به نفع خود می‌داند. مسکو بر میدان نبرد تسلط دارد و با وجود تلفات فزاینده، به تدریج از خطوط دفاعی در دونباس عبور می‌کند. همچنین روسیه در جنگ‌های پهپادی پیشرفت کرده است.

تعاملات اولیه با دولت دوم ترامپ برای اجرای طرح A مسکو امیدوارکننده به نظر می‌رسید. ترامپ دوست خود، استیو ویتکاف را به عنوان فرستاده ویژه برای مذاکرات با روسیه منصوب کرد و ویتکاف چندین بار به مسکو سفر کرده و ساعت‌ها با پوتین صحبت کرد. از زمان آغاز به کار ترامپ در ژانویه تا تابستان، روسای‌جمهور ایالات متحده و روسیه سه تماس تلفنی طولانی داشتند و نکات مطرح شده توسط پوتین به وضوح تأثیراتی بر همتای آمریکایی‌اش گذاشت، همانطور که در تحقیر زلنسکی در دفتر بیضی در ۲۸ فوریه به وضوح نمایان شد.

اما تا تابستان روشن شد که عملیات جلب توجه کرملین در حال شکست است. زلنسکی، با مشاوره‌های زیادی از رهبران اروپایی، توانسته بود رابطه خود را با ترامپ ترمیم کند و قراردادی معدنی امضا کرد که دسترسی ترجیحی ایالات متحده به منابع طبیعی اوکراین، به ویژه مواد معدنی نادر را فراهم می‌کرد. در عوض، کاخ سفید ادامه دسترسی کی‌یف به کمک‌های نظامی ایالات متحده، از جمله اطلاعات آمریکایی و امکان خرید سلاح‌های آمریکایی با پول اروپا را تضمین کرده بود. همچنین در ۱۴ ژوئیه، در کنار مارک روتا، دبیرکل ناتو، ترامپ تهدید کرد که در صورت عدم موافقت روسیه با آتش‌بس بی‌قید و شرط، تعرفه‌های «بسیار شدید» اعمال خواهد کرد.

تهدیدات اقتصادی و تاثیر آن بر کرملین

تهدید به اقدامات اقتصادی بیشتر اثرگذار بود. در سال ۲۰۲۴، روسیه تنها ۳ میلیارد دلار کالا به ایالات متحده صادر کرد، بنابراین حتی تعرفه‌های سه‌رقمی نیز به طور جدی بر بودجه کرملین تأثیر نمی‌گذاشت. اما ترامپ تعرفه ۲۵ درصدی بر کالاهای هندی برای خرید نفت روسیه وضع کرده است که احتمالاً تخفیف‌هایی که فروشندگان نفت روسی باید به خریداران هندی ارائه دهند را بیشتر می‌کند و سود تجارت نفتی برای کرملین را کاهش می‌دهد.

کاهش درآمدهای نفت و گاز در حال تأثیرگذاری بر اقتصاد جنگ است: برخی از مناطق روسیه که قبلاً پاداش‌های کلانی به سربازان جذب‌شده می‌دادند، اکنون برای ثبت‌نام‌کنندگان پاداش کمتری می‌دهند زیرا منابع مالی کاهش یافته است. واضح‌ترین نشانه این وضعیت کسری فزاینده بودجه کشور است. ابتدای امسال، برنامه کرملین این بود که کسری بودجه تنها ۰.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور باشد. اما در ماه ژوئن، کرملین مجبور شد این رقم را به ۱.۸ درصد از تولید ناخالص داخلی افزایش دهد. این هدف نیز به احتمال زیاد فراتر خواهد رفت؛ در هفت ماه نخست امسال، کسری بودجه هم‌اکنون معادل ۲.۲ درصد از تولید ناخالص داخلی بوده است.

گارانتی‌های امنیتی روسیه

یکی از مسائل کلیدی که در نشست آلاسکا مورد بحث قرار گرفت، گارانتی‌های امنیتی برای اوکراین بود. ویتکاف به فاکس نیوز گفت که در این نشست "پیشرفت عظیمی" حاصل شده است. به گفته او، پوتین برای اولین بار با مفهوم گارانتی‌های امنیتی برای اوکراین موافقت کرده است، و نتیجه می‌تواند حتی از بند پنج دفاع جمعی ناتو هم قوی‌تر باشد، بدون اینکه عضویت واقعی ناتو برای کی‌یف فراهم شود.

علاوه بر این، به گفته ویتکاف، روسیه موافقت کرده است که قانونی تصویب کند که پس از توافق صلح، دیگر هیچ زمینی از اوکراین نگیرد یا "به کشورهای دیگر اروپایی حمله نکند". این وعده‌ها به عنوان "تحولی بزرگ" از سوی تیم ترامپ استقبال شد و رئیس‌جمهور ایالات متحده آن‌ها را به عنوان یک دستاورد بزرگ در نشست خود در ۱۸ اوت در کاخ سفید با زلنسکی و گروهی از رهبران اروپایی مطرح کرد.

توافق صلح همچنان دست نیافتنی

در ۲۰ اوت، وزیر امور خارجه روسیه، سرگئی لاوروف، بر روی این طرح آب سرد ریخت. به گفته او، ایده روسیه برای یک ضمانت امنیتی مجموعه‌ای از تعهدات دوجانبه میان اوکراین و ایالات متحده و دولت‌های اروپایی مشابه ماده ۵ ناتو نیست، بلکه توافقی مبتنی بر اجماع است که توسط پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل ضمانت می‌شود و مسکو در آن دارای حق وتو است.

این پیشنهادات به هیچ عنوان امنیت واقعی برای اوکراین نخواهد آورد. به ویژه که پوتین همچنان به دنبال محدود کردن توان نظامی اوکراین و هم‌چنین کنترل شرایط استراتژیک در منطقه است.