روانشناسی اسلامی رویا یا واقعیت؟

به گزارش خبرنگار علمی «خبرگزاری دانشجو»، دکتر محمود گلزاری، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طبایی ودکتر  شهریار شهیدی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در برنامه شب گذشت هزاویه به بحث در خصوص روانشناسی اسلامی پرداختند.

 

این برنامه که عنوان آن «روانشناسی اسلامی رویا یا واقعیت؟» بود قسمت دوم از بحثی بود که در دو برنامه پیشین زاویه مورد بحث و نظر قرار گرفته بود.

 

 

شهیدی یکی از میهمانان این برنامه در پاسخ به این سوال صلواتی مجری برنامه زاویه که به نظر شما روانشناسی مدرن و یا روانشناسی اسلامی بهتر است، گفت: تا حد خیلی زیادی روانشناسی مثل سایر رشته ها ایدئولوژی درش دخیل است، اگر ما رسالت روانشناسی را ایجاد زندگی بهتر بدانیم آنوقت با یک مشکل اساسی روبرو خواهیم شد و اگر تصور شود روانشناسی باید تغییر و تحولاتی را در سطح جامعه ایجاد کند و اینکار بدون دخالت فرهنگ خواهد بود، این ساده انگاری و کلی انگاری است.

 

وی با بیان اینکه بنده با این دیدگاه که روانشناسی وارداتی، مصنوعی و غیرواقعی است و با هدف سوءاستفاده به کشور ما وارد شده است قویاً مخالف هستم، گفت: اینکه روانشناسی را تحمیل شده از غرب بدانیم درست نیست. روانشناسی امروز کار خوب و قوی انجام می دهد و دارای وضعیت اسفناک 10 – 15 سال گذشته نیست. در گذشته روانشناسی از نظر صنفی و علمی جایگاه متزلزلی داشت اما امروز روانشناسی جایگاه خوبی دارد گرچه برای آینده همچنان جای کار دارد.

 

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی خاطر نشان کرد: تفاوت فرهنگ ها درست است اما باید دید این تفاوت ها کجاست و چگونه است؟ روانشناس موظف است به تفاوت نگاه مخاطبین خود توجه کند. ما در کشورمان متخصصینی داریم که با درک قوی از فرهنگ مان کار می کنند و اینطور نیست که صرفاً روانشناسی تحمیل شده از غرب در کشورمان پیاده شود. جامعه ما یک جامعه چندفرهنگی است و نمی توان یک ایدئولوژی را به جامعه ایرانی تحمیل کرد!

 

شهیدی بابیان این که ماباید تعریمان رااز فرهنگ ایرانی مشخص کنیم ومشخص کنیم که دقیقا منطورمان از فرهنگ اسلامی ایرانی چیست؟ گفت:تلقی بنده از روانشناسی اسلامی همان روانشناسی دینی است. من به دین به عنوان یک ایدئولوژی می نگرم و بنده به دنبال آن هستم که ببینم ویژگی مشترک این ایدئولوژی ها چیست. اسلام و دین اصول و مبانی دارد که ما می توانیم از رهنمود هاوکتب دینی واسلامی در علم روانشناسی وبرای غنی تر کردن آن استفاده کنیم وهمین طور بالعکس می توانیم از آنچه درروانشناسی به دست آورده ایم درفرهنگ ایرانی اسلامی مورد استفاده قرار دهیم.

 

وی در پاسخ به این سوال که آیا شما موافق کم کاری در استفاده از منابع غنی اسلامی در روانشناسی ما هستید، گفت: من فکر می کنم آنچه جایش در روانشناسی ما خالی است بازبینی اطلاعاتی است که با اصول تجربی و علمی منطبق باشد. ما در روانشناسی معاصر شاهد پیدایی روانشناسی مثبت نگر هستیم که در آن به جای توجه به اختلالات به سلامت توجه می شود و دلیل این اتفاق نیازی بود که در نتیجه نشست محققین مختلف روانشناسی در بررسی کلیه متون دینی ادیان مختلف روی داد. گرچه نمی توان گفت که نیاز به ورود دین به روانشناسی با این کار تمام شده است.

 

 

در ادامه مباحث شهیدی در پاسخ به این سوال که اشکال کار روانشناسی ما در کجاست که تا کنون دراسلامی کردن آن به جایی نرسیده ایم، گفت: تا چند سال پیش ما یک جمعیت علمی – صنفی نداشتیم، انجمن علمی روانشناسی در سال 1374 و 7- 8 سال پیش نظام روانشناسی شکل گرفت. روانشناسی یک رشته مظلوم بوده است که تا پیش از انقلاب جایگاهی نداشته است. گرچه هنوز هم جایگاهی پیدا نکرده است و روانشناسی در کشور ما مورد عنایت نبوده است.

استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد:یکی از دلایل اصلی عدم رشد مناسب بومی وفرهنگیروانشناسی عدم توجه سیاسی وعلمی کافی به این رشته است. نیاز به حمایت سیاست گذاران و اتحاد خود روانشناسان است و باید آزادی وجود داشته باشد تا روانشناس ببتواند کار بکند. به اعتقاد من تمام سردمداران روانشناسی غربی هستندو ما باید اول روانشناس ایرانی داشته باشیم تا بتوانیم روانشناس اسلامی داشته باشیم. اینکار نمی شود مگر اینکه آزادی عمل وجود داشته باشد. زیگوند فروید بعد از 70 سال هنوز در کشور ما درک نشده است و یک کتاب راجع به ایشان نوشته نشده است.

 

شهیدی افزود: این بحث نیاز به بررسی تاریخی دارد. در غرب اینکار شد و آنها با استفاده از منابع فرهنگی خود تغییر را در روانشناسی ایجاد کردند و ما نیز باید چنین کنیم. ما نیاز به خود باوری داریم و که خود مستلزم جرات ورود به حوزه هایی است که راجع به آن اطلاعات داریم. سیستم آموزشی ما نسبت به منابع دینی ما دافع است.

وی گفت: روانشناسی حاصل ایدئولوژی های مختلف است. اسلام به عنوان تنها یک رویکرد مطرح است. سوگیری ما این است که فکر می کنیم ایدئولوژی مطلق است. این کارایی نخواهد داشت که همه چیز جمع شود و همه چیز را به اسلام بسپاریم!

 

استاد دانشگاه شهید بهشتی در پایان گفت: روانشناسی ما نیاز به خودباوری و اعتماد به نفس دارد و باید توجه داشت روانشناسی ما ناموفق نبوده است.

گلزاری: روانشناسی بومی غیر از روانشناسی اسلامی است

گلزاری به عنوان دیگر میهمان برنامه زاویه گفت: ما یک زمینه فرهنگی داریم و یک زمینه اسلامی که باید این دو را از هم تفکیک کرد. روانشناسی بومی غیر از روانشناسی اسلامی است. در روانشناسی معاصر و مدرن توجه به تنوعات فرهنگی در مشاوره و روان درمانی مورد قبول است.

گلزاری با بیان اینکه ما در اینجا 3 بحث داریم گفت: مسئله اول توجه به فرهنگ است که این که به فرهنگ جوامع باید توجه شودفقط حرف مانیست بلکه خود روانشناسی غربی هم به این نتیجه رسیده است که باید براساس فرهنگ جوامع مسایل علم راپیشبرد. مسئله دوم این است که ما باید از منابع اسلام جهت غنی کردن روانشناسی استفاده کنیم و مسئله سوم این است که مایک سری پیش فرض ها در مبانی اسلامی داریم که در واقع با مبانی پیش فرض های روانشناسی اومانیستی متفاوت است واین پیش فرض ها کار ماراهم در تشخیص  هم در تبیین وهم در درمان وهم مشاوره مشکل می کند.

ائمه ما(العیاذ بالله) چوب علیه السلام بعد از اسمشان رامی خوردند

 

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: اسلام به لحاظ غنی بودن ودر دسترس بودن منابع واحادیث وروایات بسیار غنی تر از دیگر ادیان است. به عنوان مثال ما کتاب میزان الحکمه را داریم که دارای 14 جلد است ودر کل شامل حدود 564 موضوع از جمله ایثار، کینه، حسد و... است که تک تک آنها منابع مهمی برای موضوعات مربوط به پایان نامه ها ومقالات روانشناسی است ولی جای آنها بسیار خالی است. چرا اساتید و دانشجویان ما به این کتاب ها نمی نگرند؟!

وی در ادامه گفت: بنده با یکی از دانشجویان خوبکه روی موضوع کینه کار می کند پایان نامه دارم، ایشان بعد از سرچ های بسیار در منابع خارجی گفتند در این منابع از بخشایش صحبت های بسیاری شده است اما در خصوص کینه کار زیادی نداریم که وقتی بنده به ایشان گفتم به میزان الحکمه برای اینکار رجوع کند در پاسخ به من گفت استاد آخر ما نباید نگاه ارزشی داشته باشیم. در حالیکه چنین نیست. ائمه ما(العیاذ بالله) چوب علیه السلام بعد از اسمشان رامی خوردنداگر ما به جای علی علیه السلام می گفتیم "پروفسور علی" بار ارزشی بودن را به کلمات گهربار حضرت نمی زدند.

 

 

گلزاری گفت: اول از همه باید این نکته را عرض بکنم که کسی فرض نکند منظور ما از روانشناسی اسلامی نفی روانشناسی علمی ونفی هرگونه آزمایش وتحقیق نیست.

 

استاد دانشگاه علامه طباطبایی بیان داشت:اولین قدم ما این است که استادان و دانشجویان ما باور بکنند که در کنار منابع روانشناسی موجود می توان از منابع اسلامی نیز سود جست.

 

وی ادامه داد :برخورد روانشناسی بادین سه دوره داشته است:دوره اول توجه بسیار زیاد روانشناسان به دین بوده است کسانی چون ویلیام جیمز و..در این دوره اند .دوره دوم که دوره اعراض وانکار  از دین است که تقریبا 50 سال به طول انجامیده وکسانی چون الیس سردمداران آن دوره اند ودوره سوم توجه مجدد به دین در روانشناسی پیدا شده است.امااسلام خیلی فراتر وغنی تر  وپر محتواتر از بقیه ادیان است.ده هاهزار جمله ائمه وآیات قرآن را با این دید نگاه نکنیم که تنها امری قدسی است پس ربطی به علم ندارد.

گلزاری درادامه به اهمیت تاریخ واعتقادات در روانشناسی غرب کنونی پرداخت و گفت:خود غربی ها می آیند بحث های ارزشی خود را طبقه بندی و ترجمه می کننداز افلاطون وارسطو گرفته تا آکویناس؛ اما ما هنوز می گوییم این ها ارزشی واسلامی است ونمی آییم از این همه منابع غنی استفاده کنیم. روانشناسی مثبت بیش از هر نحله ورویکرد دیگر نیاز به منابع اسلامی دارد.

 

این استاد دانشگاه علامه در ادامه به اهمیت نقش حوزه در این زمینه پرداخت و گفت:به نظر من بزرگان حوزه نقش مهمی در این زمینه دارند آنها باید این منابع را برای استخراج آماده بکنند.چرا ماکاری نکردیم که زبان عربی در میان بچه های ما یاد گرفته شود.همین طور چرا اساتید دانشگاه منابع اسلامی را به دانشجویان معرفی نمی کنند؟چرا باید اساتید ودانشجویان ما از نوشتن جمله دینی در مقاله هایشان استفاده نکنند. گویی ما خجالت می کشیم از منابع دینی خود در روانشناسی مان استفاده کنیم؛ در حالی که غرب به مبانی تاریخی واعتقادی خود بسیار معتقد است.

 

 

گلزاری گفت: الان قدم هایی خوبی در روانشناسی برداشته شده است باید قبول کرد روانشناسی رشته کارایی است، نمی توان کل روانشناسی را فروید و کل بحث فروید را جنسیت دانست.

 

وی در انتهای سخنان خود باتاکید براتخاذ رویکر معتدل در اسلامی کردن روانشناسی گفت: اول باید بدانیم روانشناسی دارای پیشینه زیادی است. و دوم اینکه نقش فرهنگ در روانشناسی مشخص است و سوم اینکه ما منابع غنی داریم که نباید زیر پوشش دین آنها را کنار گذاشت.  مامی میبنیم که گاهی در دانشگاه ها مظلوم تراز ائمه کسی رانمی توان دید. باید با میراث ثقلین یعنی آیات و روایات آشتی کنیم. ظرفیت وجود دارد باید اساتید دانشجویان را ترغیب کنند.

 

گلزاری در پایان گفت: روانشناسی موجود با پیش فرض توحیدی نیست که باید این اصلاح شود.

 

این برنامه تمام شد اما صحبت و بحث های بسیاری را برای مخاطبین باقی گذارد، بحث های که پاسخ به آنها مهم و اساسی است.