زبان عربي؛ زبان بيگانه نيست!

گروه علمي «خبرگزاري دانشجو»، طبق تصميم‌گيري‌هاي جديد مسئولان دانشگاه تهران قرار است، گروه ادبيات عرب كه در حال حاضر در دانشكده ادبيات قرار دارد به دانشكده زبان‌هاي خارجي اين دانشگاه منتقل شود كه اساتيد و دانشجويان به دليل اينكه انتقال گروه عربي به معناي پذيرفتن زبان عربي تنها به عنوان زبان است، با اين انتقال مخالفند.

 

دانشجويان رشته زبان عربي چندي پيش با دليل اينكه زبان عربي زبان دوم كشور است و به دليل نزديكي با حوزه علوم انساني و زبان فارسي بايد در دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران باقي بماند، نامه اي سرگشاده به رياست دانشگاه تهران نوشتند و در نامه خود آوردند كه زبان عربي زبان دين كشور است.

گروه عربي از آغاز تاسيس تا كنون در دانشكده ادبيات مستقر بوده است و بعد از تاسيس دانشكده زبان هاي خارجي نيز گروه عربي با تشخيص متوليان امر به واسطه جايگاهي كه در فرهنگ و تمدن ايراني داشته و دارد همچنان در دانشكده ادبيات باقي مانده است.

 

انتقال گروه عربي از دانشكده ادبيات و علوم انساني به دانشكده زبان هاي خارجي طبق گفته استادان اين دانشگاه در مجموع اشتباه است و مشكلاتي را برعهده دارد كه مهم ترين مشكل آن اين است كه با اين اقدام زبان عربي ديگر به عنوان زبان دوم  بشمار نمي رود و صف زبان هاي ديگر مانند انگليسي، ايتاليايي، فرانسه و غيره قرار مي گيرد.

 

روشن ترین تعبیر و شیواترین بیان در این باره متعلق به بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران است آنجا که حضرت امام خمینی(ره) فرمودند: «نگویید که زبان عربی هم از ما نیست؛ زبان عربی از ماست؛ زبان عربی زبان اسلام است؛ اسلام از همه است.» (صحیفه نور،جلد11،صفحه227)

 

 

محمد حسن فواديان، معاون گروه ادبيات عرب دانشگاه تهران در خصوص اين اتفاق گفت: تداخلي ميان دو زبان فارسي و عربي وجود دارد كه گسست آن يك خيانت به جامعه فرهنگي است.

 

وي گفت: گروه عربي از آغاز تاسيس تا كنون در دانشكده ادبيات مستقر بوده است و بعد از تاسيس دانشكده زبان هاي خارجي نيز گروه عربي با تشخيص متوليان امر به واسطه جايگاهي كه در فرهنگ و تمدن ايراني داشته و دارد همچنان در دانشكده ادبيات باقي مانده است.
 
معاون گروه ادبيات عرب دانشگاه تهران افزود: متاسفانه اخيرا مطلع شده ايم كه مسئولان دانشگاه تهران در صدد انتقال گروه عربي به دانشكده زبان هاي خارجي هستند كه در حال حاضر دانشگاه دلايل قانع كننده اي براي اين انتقال كه موجب موافقت استادان اين گروه و گروه هاي ديگر با اين امر باشد، ارائه نشده است.
 
زبان عربي، زبان قرآن و پيشوايان دين است
  
فواديان با بيان اينكه زبان عربي زبان قرآن و زبان پيشوايان دين ما است، گفت: زبان عربي زبان دين، فرهنگ و تمدن اسلامي و به عنوان زبان دوم مردم ايران است كه شايسته نيست اين زبان به عنوان زبان خارجي قلمداد شود.
 
وي افزود: عربي زبان دين و كلام الله است و متاسفانه تغيير گروه زبان هاي عربي به دانشكده زبان هاي خارجه معامله اي است كه زبان عربي را كنار ديگر زبان ها مانند انگليسي، ايتاليايي و ... قرار مي دهد در صورتي كه دليل افرادي كه وارد زبان عربي مي شوند اين است كه فهم قرآن، متون ديني و حديث را داشته باشند و در واقع بتوانند وارد دين خود شوند.
 
معاون گروه ادبيات عرب دانشگاه تهران تصريح كرد: انتقال گروه زبان عربي به دانشكده زبان هاي خارجي به اين معني است كه اين رشته تنها يك زبان خارجي است.
 
انتقال گروه زبان عربي يك خطاي بزرگ تاريخي است
 
فواديان گفت: انتقال گروه زبان عربي يك تصميم و خطاي بزرگ و تاريخي است كه بعد از 1400 سال حضور اين زبان در جامعه و تاثير بليغش در ادبيات، در فرهنگ و متون ما اتفاق مي افتد.
 
وي بيان داشت: مسئولان دانشگاه با اين تصميم خود گويي با يك حركت كه در طول تاريخ در جامعه وجود داشته و سبب تعالي بود و دانشمندان، ادبا و علما با آن خو گرفتند رو در رو شوند.
 
معاون گروه ادبيات عرب دانشگاه تهران با بيان اينكه بيش تر علماي علوم انساني آثارشان به زبان عربي است، تاكيد كرد: زبان عربي در حوزه هاي علميه كشور ريشه دارد و اگر قرار است اين زبان به عنوان زبان خارجي شناخته شود بايد زبان هاي ديگر نيز در حوزه هاي علميه نفوذ داشته باشند.
 
فواديان با اشاره به موضوعات بيداري اسلامي و وحدت اسلامي گفت: درحال حاضر با وجود موضوعاتي مانند بيداري اسلامي نياز ما به اين زبان بيش تر مي شود و جاي تاسف است كه اين زبان در زير پرچم دانشكده زبان هاي خارجي دانشگاه تهران محسوب شود.
 
تمامي استادان گروه عربي با انتقال اين گروه مخالفند
 
وي با بيان اينكه تمامي استادان گروه عربي با انتقال اين گروه به دانشكده زبان هاي خارجي مخالف هستند، گفت: مخالفت اين استادان با يك نگاه ديني و فرهنگي همراه است.
 
معاون گروه ادبيات عرب دانشگاه تهران با بيان اينكه استادان گروه عربي از انتقال اين گروه به دانشكده زبان هاي خارجي احساس خطر مي كنند، افزود: كاري كه بعضي ها در رژيم شاهنشاهي قصد انجام آن را داشتند و برخي نيز در لواي فراماسونري به دنبال آن بودند ما در لواي دوست و دلسوزي قصد انجام آن را داريم.
 
فواديان گفت: انتقال اين گروه به دانشكده زبان هاي خارجي نوعي آب به آسياب دشمن ريختن است؛ زيرا برخي افراد تحقت عنوان عربي زدايي قصد چنين كاري را داشتند كه موفق نشدند اما ما به عنوان دوست و دلسوز هدف اين افراد را عملي مي كنيم.
 
وي اضافه كرد: استادان گروه فارسي نيز با انتقال گروه عربي مخالف هستند و مخالفت خود را در جلسه اي به اطلاع رئيس دانشگاه تهران اعلام كرده اند.

 

معاون گروه ادبيات عرب دانشگاه تهران با بيان اينكه مسئولان دانشگاه دلايل قانع كننده اي براي انتقال گروه عربي ندارند، گفت: تنها دليل اين افراد اين است كه عربي يك زبان است.
 
زبان عربي و فارسي به قدري با يكديگر تداخل دارند كه قابل تفكيك نيست
 
فواديان با بيان اينكه زبان فارسي و عربي از جايگاهي برخوردارند كه بايد مستقل از ديگر زبان ها به آنها نگاه شود، گفت: اين دو زبان با يكديگر به قدري تداخل دارند كه قابل تكفيك نيستند.
 
وي تصريح كرد: ممكن نيست سعدي و مولوي در دانشگاه تدريس شود بدون آنكه عربي را بدانيم در مجموع فردي در زبان فارسي توفيق مي يابد كه در زبان عربي نيز همراهي هايي داشته باشد.
 
معاون گروه ادبيات عرب دانشگاه تهران اضافه كرد: تداخل اين دو زبان موجب شده تبادل استادان، دانشجويان و پايان نامه ها در اين دو زبان ايجاد شود. 

فواديان با اشاره به كتابخانه دانشكده ادبيات گفت: اين كتابخانه پاسخ گوي نيازهاي دو گروه عربي و فارسي است كه اگر بنابه عللي اين گروه منتقل شود بايد چنين كتابخانه اي در دانشكده زبان هاي خارجي از سوي دانشگاه راه اندازي شود.
 
وي بيان داشت: تمامي كتاب هاي موجود در كتابخانه دانشكده ادبيات مربوط به گروه عربي و تمام كتاب هاي گروه عربي مربوط به گروه فارسي نيز مي شود.
 
معاون گروه ادبيات عرب دانشگاه تهران با اشاره به وجود ادبيات تطبيقي در زبان عربي و فارسي گفت: در ادبيات تطبيقي استادان مشاور از گروه فارسي استفاده مي شوند و برخي از اوقات نيز داوران از اين گروه انتخاب مي شوند.

 

گسست تداخل دو زبان عربي و فارسي خيانت به جامعه فرهنگي است
 
فواديان افزود: تداخلي ميان دو زبان فارسي و عربي وجود دارد كه گسست آن يك خيانت به جامعه فرهنگي است.
 
وي بيان داشت: كاري كه عده اي در گذشته به دنبال تحقق آن بودند و موفق به انجام آن نشده اند امروز گريبان ما را گرفته است.
 
معاون گروه ادبيات عرب دانشگاه تهران با بيان اينكه در دوران معاصر در كشور با يك نوع عربي ستيزي روبه رو بوديم، گفت: افرادي كه با نظام و اسلام مخالف هستند قصد دارند خط فاصله اي بين زبان عربي و فارسي بكشند كه در واقع شر زبان عربي از فارسي كم شود.

 

 

استادان دانشگاه تهران معتقدند كه انتقال گروه ادبيات عرب از دانشكده ادبيات به دانشكده زبان هاي خارجي تجربه اي بوده كه در ديگر دانشگاه ها رخ داده اما اين تجربه با شكست مواجه شده است.

محمدرضا تركي، استاد گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران گفت: انتقال گروه ادبیات عربی تجربه‌ای است که پیش از این در برخی دانشگاه‌های دیگر اتفاق افتاده و به شکست انجامیده است.

 

وي گفت: مخالفت با انتقال گروه عربي از دانشكده ادبيات و علوم انساني به دانشكده زبان هاي خارجي دانشگاه تهران برخاسته از دلسوزی ها و دغدغه های فرهنگی و مبانی فکری بوده و نه از سر تعصب یا حساسیت های غیرعلمی كه بر اين اساس ما نه تعصب نژادی و زبانی و قومی داریم و نه چنین تعصباتی را مفید می دانیم.
 
استاد گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران افزود: در دیدار کوتاهی که با دكتر فرهاد رهبر، رئيس دانشگاه تهران داشتيم، وي برخورد علمی و همراه با شرح صدر از خود نشان داد و قول داد که به این موضوع در کارگروه خاصی رسیدگی شود.
 
تركي بيان داشت: اما متاسفانه اظهارات برخی مسئولان دانشگاه که کار را تمام شده پنداشته و در کمال تعجب و برخلاف واقع به مقامات عالی نظام هم نسبت می دهند، نگران کننده است.
 
انتقال گروه عربی به دانشکده زبان‌های خارجی تنها یک جا به جایی ساده اداری و اجرایی نیست 
 
وي با بيان اينكه انتقال گروه ادبیات عربی به دانشکده زبان های خارجی برخلاف نظر برخی تنها یک جا به جایی ساده اداری و اجرایی نیست که اگر بود، چنین نگرانی هایی را در پی نداشت، گفت: این موضوع بویژه چون در مهم ترین دانشگاه کشور اتفاق می افتد دارای پیام منفی فرهنگی بیشتری در فضای دانشگاهی کشور و کلیت جامعه است.
 
استاد گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران تصريح كرد: البته تردیدی نداریم که دانشگاه تهران در این میان هیچ نظر سوئی ندارد و یقیناً مسئولان دلسوز، بویژه ریاست دانشگاه از این طریق در پی سامان دادن به محیط آموزشی و بهره وری بیشتر از فضاهای موجود هستند، اما این حسن نیت نباید سبب شود که هزینه ها و آسیب هایی را که از این رهگذر می تواند متوجه فضای فرهنگی جامعه و حتی جایگاه و حیثیت دانشگاه شود، نادیده گيرند.
 
انتقال گروه عربي به دانشكده زبان‌هاي خارجي به معناي بيگانه انگاشتن اين زبان است
 
تركي اضافه كرد: مسئولان دانشگاه باید دقت كنند که انتقال گروه ادبیات عربی به دانشکده زبان های خارجی به معنی بیگانه انگاشتن این زبان و بالاتر از آن ادبیات عربی است و حتی با تغییر نام دانشکده زبان های خارجی به «دانشکده زبان ها» نيز موضوع فرقي نمی کند و از باب «خودش را بیاور و اسمش را نیاور» است!
 
وي خاطرنشان كرد: زبان و ادبیات عربی به دلایل روشن و زیادی یک زبان بیگانه و دربردارنده فرهنگ بیگانه با ما نیست.
 
استاد گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران بيان داشت: من نمی خواهم به عربی بودن زبان قرآن و اسلام اشاره کنم تا کسانی ما را به تعصب دینی و نادیده گرفتن واقعیت ها متهم کنند، به عقیده ما زبان عربی یکی از محمل هایی است که فرهنگ و هویت ایرانی با آن منتقل شده و در دل کتابخانه ای عظیم از معارف بشری تجلی یافته است كه این کتابخانه عظیم را انبوه دانشمندان ایرانی عربی نویس در دل تاریخ پدید آورده اند.
 
تركي بيان داشت: در هیچ جای جهان ضروري نیست که فرهنگ یک ملت به زبان خود او نوشته شود، در بسیاری مواقع بر اساس مصالحی، معارف و فرهنگ به زبان یا زبان های دیگر نوشته شده و به تاریخ سپرده می شود.
 
وي گفت: بر این اساس بیگانه دانستن زبان و ادبیات عرب که در دل آثار پدید آمده در بستر آن بخش قابل توجهی از فرهنگ ایرانی گنجانده شده، به معنی بیگانه شمردن بخش بسیار مهمی از گذشته و فرهنگ خود ماست که بزرگان ایرانی به این زبان نوشته اند.
 
استاد گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران با بيان اينكه قانون اساسی آموزش عربی را در مدارس لازم شمرده و تکلیف دانسته است، افزود: قانون اساسي دستور داده که عبارات مقدس «الله اکبر» و واژه مطهر «الله» به روی پرچم جمهوری اسلامی نقش ببندد؛ در کجای جهان عقلای قوم و اصحاب حل و عقد و مفاخر ملی و مذهبی چنین حکمی را در مورد واژه های بیگانه صادر می کنند؟
 
تركي ادامه داد: به نظر می رسد هر گونه دستور و حکمی که منافی با اصول قانون اساسی - ولو ضمنی- باشد، امر پسندیده ای نیست و حتی از طریق نهادهای مرتبط قابل پیگیری حقوقی است.
 
چه ضرورتي به تكرار تجربه ناموفق انتقال گروه ادبيات عربي در ديگر دانشگاه‌هاست
 
وي تاكيد كرد: انتقال گروه ادبیات عربی تجربه ای است که پیش از این در برخی دانشگاه های دیگر صورت گرفته و به شکست انجامیده است كه اين سوال مطرح مي شود، مسئولان دانشگاه تهران چرا باید این تجربه را و بر اساس چه ضرورتی تکرار کنند؟
 
استاد گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران تصريح كرد: باز هم تاکید می کنم که برخی انتقادهای استادان گروه عربی و فارسی و برخی شخصیت های معتبر و دلسوز علمی و فرهنگی کشور، یقیناً فارغ از منافع شخصی و گروهی بیان می شود و انتظار این است که این دلسوزی ها  و حساسیت ها در فضایی که از طرف بزرگان ما بر اسلامی شدن و بومی شدن دانشگاه ها تاکید دارد، قدر دانسته شود و اتفاقی نیفتد که پیام آن خدای ناکرده و ناخواسته عمل به خط مشی و سیاست های فرهنگی دیگران باشد.
 
 60 درصد از زبان فارسي در تعامل با زبان عربي به وجود آمده است
 
تركي بيان داشت: این را همه ما می دانیم که یکی از سیاست های بیگانگان از مشروطه به این سو نوعی مهندسی فرهنگی از طریق دامن زدن به تعصبات قومی و زبانی و بیگانه شمردن زبانی است که نزدیک به 60 درصد از زبان ما در تعامل با آن به وجود آمده است.
 
وي افزود: آنها از این طریق به دنبال این بوده و هستند که میان هویت ایرانی و اسلامی ما خط کشی کنند كه طبعاً ما نباید به خاطر پاره ای مصلحت اندیشی های جزئی اجرایی و اداری ناخواسته به چنین امری دامن زنيم.
 
استاد گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران گفت: با توجه به روشن بینی و مراتب توانایی و تدبیر و تعهدی که در مسئولان دانشگاه، بویژه ریاست دانشگاه تهران سراغ داریم، این موضوع می تواند به سادگی حل شود و امیدواریم چنین شود.

 

 

استادان گروه عربي و فارسي دانشگاه تهران معتقدند كه مسئولان دانشگاه دلايل قانع كننده اي براي انتقال گروه ادبيات عربي از دانشكده ادبيات و علوم انساني به دانشكده زبان هاي خارجي دانشگاه تهران ندارند.

 

محمد دزفولي، استاد زبان ادبيات عرب دانشگاه تهران گفت: اساتيد به شدت با اين انتقال مخالف اند؛ زيرا اين عمل شروع اين فكر است كه زبان عربي يك زبان بيگانه خارجي است.

 

وي با بيان اينكه زبان عربي زبان دين ملت ما است و به عنوان زبان دوم مردم به شمار مي رود، افزود: هيچ زبان خارجي اجباري براي آموزش در دانشگاه ها و مدارس ندارد اما زبان عربي بايد در تمامي مدارس و دانشگاه ها تدريس شود.

 

استاد زبان ادبيات عرب دانشگاه تهران بيان داشت: انتقال گروه ادبيات عرب به دانشكده زبان هاي خارجي قابل پذيرش نيست؛ زيرا اين زبان ريشه در زبان فارسي دارد.

دزفولي با بيان اينكه رسم الخط زبان ما عربي است، افزود: بسياري از واژه هاي موجود در زبان فارسي عربي است و در مجموع 60 درصد لغات موجود در زبان فارسي عربي است.

 

وي با اشاره به ارتباط تنگاتنگ زبان فارسي و عربي گفت: دليل انتقال گروه ادبيات عرب از دانشكده ادبيات و علوم انساني هنوز مشخص نيست و مسئولان مي گويند اين انتقال به دليل آمايش رشته هاست.

 

استاد زبان ادبيات عرب دانشگاه تهران بيان داشت: ما نمي خواهيم زبان عربي به عنوان زبان بيگانه در سطح دانشگاه تهران تلقي شود.

 

متفکران و صاحب نظران همواره بر نفی بیگانه بودن زبان عربی تاکید داشته اند كه براين اساس در كتاب مجموعه آثار شهيد مطهري از ايشان نقل شده است: «زبان عربی زبان عرب نیست، زبان اسلام است. اگر قرآن نبود، اصلاً این زبان در دنیا وجود نداشت. از اهمّ وظایف ما این است که این زبان را حفظ کنیم. هر فرهنگی، هر تمدنی اگر بخواهد زنده بماند، باید زبانش زنده بماند؛ اگر زبانش مرد خودش مرده است. این مبارزه علنی را که با زبان عربی می بینید، باید بیدار بشوید، باید بفهمید، باید شعور داشته باشید، عقل داشته باشید؛ و اللّه این، مبارزه با اسلام است. با حروف الفبا که کسی مبارزه ندارد. به خدا قسم ما در مقابل زبان عربی وظیفه داریم که این زبان اسلام را حفظ کنیم، نگهداری کنیم.» (مجموعه آثار استاد شهید دکتر مرتضی مطهری، ج17، ص238)

 

در كنار ضرورت بيگانه نپنداشتن زبان عربي از زبان فارسي آنچه بيش از هر امر ديگري مي بايست مورد توجه قرار بگيرد، اين است كه دخالت دادن نظر اساتيد دانشگاه اصلي ترين نياز در اتخاذ تصميمات اين چنيني است كه در صورت غفلت از آن تبعات بسياري براي جامعه علمي كشور در پي خواهد داشت.