آخرین تحولات یمن؛ آیا بهار شبه جزیره رو به پائیز می‌رود؟

چینش و ماهیت دولت یمن به گونه ای است که عملاً اجرا کننده طرح و برنامه هایی است که در ریاض یا واشنگتن طراحی می گردد. پس از کناره گیری صالح، ترور مقامات نظامی و عملیات های نظامی از سوی گروه های منتسب به القاعده در یمن شیوع یافته است و فضای یمن به گونه ای در رسانه ها ترسیم می شود که محور تحولات به جای چگونگی سر انجام انقلاب و خواسته های مردمی به سمت اخبار مربوط به زد و خوردهای میان ارتش و القاعده پیش می رود.

 

ریاض اساساً به یمن به عنوان حیاط خلوت خود می نگرد، سران وهابی عربستان همواره خواهان یمنی تحت امر و کم قدرت بوده است حتی برای تثبیت وابستگی یمن به خود، طرح حضور آن در شورای همکاری خلیج فارس را در دستور کار قرار داده است، یمنِ قدرتمند معضلات متعددی را برای سعودی به همراه دارد که از مسائل مرزی تا قدرت گیری شیعیان عربستان و اختلافات ایدئولوژیک را به دنبال دارد و همین مسائل موجب می شود که عربستان سعودی حتی اگر به قیمت حضور نظامی در یمن باشد، حاضر به از دست دادن «بهشت شبه جزیره» نیست.

 

آمریکا نیز پس از خروج اجباری از عراق و افغانستان مایل نیست تمام نیروهای خود را در ناوهای خود و یا در کویت، قطر، بحرین و امارات نگهداری کند. علاوه بر این به بهانه ای نیاز دارد که حضور خود را در منطقه مشروع جلوه دهد، حضور القاعده در یمن و مبارزه با تروریسم این بهانه را فراهم می آورد که بخش عمده ای از نیروهای ارتش آمریکا در یمن حضور یابند، علاوه بر این موقعیت استراتژیک یمن موجب شده است که آمریکا نسبت به آینده حکومت صنعا نگران باشد و از طرق گوناگون به نفوذ در یمن دست بزند. آمریکا به تازگی قراردادی به مبلغ 112میلیون دلار با یمن به امضاء رسانده است که بر اساس آن ایالات متحده موظف به تهیه عدوات سنگین نظامی برای دولت صنعا برای مبارزه با تروریسم و برقرای امنیت شده است.

 

 

بافت قبیله ای یمن همراه با رشد تفکرات وهابی در میان این قبایل توسط وهابیان عربستان سعودی و فقر شدید مردم حاصل از فساد گسترده دولتی باعث شده است که القاعده به راحتی به جذب نیرو از میان قبایل دست بزند.

 

آمریکا تمایلی به حذف کوتاه مدت القاعده یمن ندارد و مایل است تا رسیدن به وضع مطلوب، نقش بالانس  را در یمن بازی کند تا برای حضور گسترده نیروهای نظامی خود در این کشور بهانه ای برای اقناع داخلی و بین المللی داشته باشد.

 

 

حزب به معنای واقعی کلمه در یمن وجود ندارد. آنچه تحت عنوان حزب در این کشور مشغول به فعالیت است در واقع جمعیتی کوچک از نخبگان سیاسی است که وجهه مردمی آن بسیار محدود است، احزاب یمنی عمدتاً محافظه کار هستند و با دولت همنوایی دارند و عمده مخالفت آنها با حکومت نه به خاطر تحولات بیداری اسلامی و انحراف و فساد دولت بلکه به خاطر سهم خواهی آنها در قدرت است. د

 

در این میان جنبش های مذهبی و احزاب کوچکی وجود دارند که متشکل از دانشجویان و جوانان انقلابی می باشند که حاضر به مماشات با دولت نیستند و استمرار اهداف انقلابی را در دستور کار خود دارند.

 

 

یمن کشوری سنتی است که قبیله، تیره و طایفه در آن نقش پررنگی را ایفا می کند، در اکثر مناطق یمن قبایل بدوی تحت انقیاد قوانین قبیله خود هستند، این کشور حدود 25 میلیون جمعیت دارد اما 3 برابر این میزان یعنی بیش از 70 میلیون قبضه سلاح در اختیار مردم و قبایل است.

 

بسیاری از تحلیلگران شروع اعتراض در یمن را مساوی با درگیری های مسلحانه سنگین بین ارتش و مردم می دانستند اما با ادامه تعارضات صلح آمیز مشخص شد که مردم دست به سلاح نخواهند برد. حضور زنان در تجمعات اعتراض آمیز یمنی ها با حجاب اسلامی نقطه عطفی در تحولات بیدرای اسلامی به شمار می رود. یمنی ها از ابتدا خواهان سرنگونی رژیم علی عبدالله صالح و استقرار «حکومتی صالح» بودند.

 

مردم یمن به دلیل عدم سابقه مبارزاتی و تشکل های تشکیلاتی از تجربه کافی برای پیشبرد اهداف انقلاب برخوردار نبودند، لذا در اکثر مواقع از سوی احزاب ِ محافظه کار که اتفاقاً در اعتراضات نیز شرکت داشتند، رهبری می شدند.

 

هم اکنون مردم و جوانان انقلابی یمن در حال بازسازی پتانسیل های سیاسی و اجتماعی خود و رصد تحولات یمن می باشند و احتمالاً فضای یمن تا 6 ماه آینده به دلیل نزدیکی به زمان انتخابات ریاست جمهوری از حالت سکون خارج خواهد شد.

 

در صورتی که اصلاحات اقتصادی در راستای فساد زدائی و رفع محرومیت از سوی مقامات جدید یمن اجرا نشود، باید منتظر موج جدیدی از اعتراضات ضد حکومتی باشیم، مسئله ای که گمان نمی رود مورد پسند غرب و رژیم های محافظه کار عربی باشد.

 

 

برای یافتن پاسخ این سوال که چرا در حالی که انقلاب و تحولات اسلامی در مصر و لیبی و تونس در حال استمرار است اما این مسئله در یمن با سکون نسبی روبرو شده است باید به تاریخ مبارزاتی کشورهای یاد شده نگاهی انداخت.

 

مصر از دیرباز کانون فرهنگی دنیای اسلام بوده و رهبران قدرتمند فکری، فرهنگی و جهادی از میان ملت مصر بپا خاسته اند و جنبش های گوناگونی از دیر باز تاکنون در این کشور سابقه فعالیت دارد که از جمله می توان به 80 سال سابقه فعالیت اخوان المسلمین اشاره کرد.

 

در تونس حزب النهضه از چند دهه پیش تا کنون به ساماندهی فکری نیروهای خود اقدام کرده است و لیبی علاوه بر سابقه مبارزاتی ضد استعماری از اپوزیسیون هماهنگ سیاسی- نظامی برخوردار بود که به مدیریت مبارزات ضد قذافی می پرداختند. این در حالی است که در یمن، گروه های مردمی مخالف دولت از انسجام لازم برای فعالیت برخوردار نیستند.

 

علاوه بر این جمعیت یمن در مقابل مصر، لیبی و تونس بسیار پراکنده هستند و به واسطه زندگی قبیله ای یمنی ها اتحاد و هماهنگی آنها با مشکلات جدی روبرو است.

 

به نظر می رسد انقلابیون یمنی متوجه این خلاء در صفوف خود شده اند و به احتمال قوی در این برهه به بازسازی نفرات و ساماندهی تشکیلاتی خود برای بازگشت مجدد به میادین صنعا خواهند پرداخت، به همین لحاظ نباید کار یمن را تمام شده بدانیم چرا که یمنی ها به خوبی پی برده اند که رژیم حاکم و نخبگان کنونی در رأس قدرت دنباله روی بی چون و چرای دیکتارتور سابق کشورشان، علی عبدالله صالح هستند و روز به روز نیاز به شروع موج دوم بیداری اسلامی بیشتر احساس می شود.