تصویر سینما از زنان روحانی، شأن آنها را در حد «خانم جلسه‌ای» تنزل می‌دهد
به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ نشست‌های تخصصی جشنواره – همایش روحانی در قاب سینما عصر دیروز در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد. در نشست «بازنمایی روحانی در سینما و تلویزیون ایران» که اولین نشست این برنامه بود دکتر اعظم راودراد عضو هیات علمی دانشگاه تهران و دکتر مسعود کوثری مدیر گروه ارتباطات دانشگاه تهران مقالات خود را ارائه دادند.
دکتر اعظم راودراد عنوان مقاله خود را «بازنمایی زنان و مردان روحانی در سینما و تلویزیون» ذکر کرد و گفت: ما در مورد زنان روحانی با کمبود بازنمایی مواجه هستیم در حالی که خانم‌های زیادی در حوزه‌های علمیه مشغول به تحصیل هستند و حتی برخی از مبلغان مذهبی را خانم‌ها تشکیل می‌دهند اما با این وجود، تعداد بسیار کمی از زنان روحانی در سینما و تلویزیون بازنمایی شده‌اند و بیشتر مردان روحانی به نمایش در می‌آیند.
وی با اشاره به فیلم «گهواره‌ای برای مادر» خاطرنشان کرد: این کمبود بازنمایی تا آنجا بود که تا سال 91 هیچ فیلمی در مورد زنان روحانی ساخته نشده بود.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به چگونگی بازنمایی جنسیت در قشر روحانی تصریح کرد: نگاه غالب مردانه‌ای که در مورد زنان در سینما و تلویزیون ایران حاکم است در مورد زنان طلبه هم صدق می‌کند و بازنمایی آنها نسبت به مردان محدودتر است.
وی ضمن بیان تفاوت بازنمایی روحانی در سینما و تلویزیون بیان داشت: روحانیون در سریال‌ها بیشتر به صورت تیپ هستند و به صورت کلیشه‌ای به نمایش در می‌آیند اما در فیلم‌های سینمایی روحانیون بیشتر نقش اصلی هستند و شخصیت‌پردازی شده‌اند.
راودراد افزود: در فیلم‌های سینمایی برخلاف سریال‌های تلویزیونی بیشتر بر وجه معمولی بودن روحانی تاکید می‌شود تا این که روحانی به صورت یک انسان وارسته جدا از عالم واقع به نمایش درآید.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با مقایسه دو فیلم طلا و مس و گهواره‌ای برای مادر از منظر جنسیت روحانی فیلم‌ها بیان داشت: در فیلم گهواره‌ای برای مادر که داستان زندگی دختر طلبه‌ای است که مجبور می‌شود درس خود را به خاطر نگهداری از مادرش کنار بگذارد زندگی دختر طلبه متوقف شده و او مجبور به خانه‌نشینی می‌شود. این در حالی است که در فیلم طلا و مس مشکل زندگی مرد روحانی مرتفع می‌شود و او می‌تواند به تحصیل خود ادامه دهد.
وی در ادامه گفت: با این بازنمایی‌های ناقص و کمبود بازنمایی است که سطح خانم‌های روحانی در عنوانی مانند «خانم جلسه‌ای» پایین می‌آید. این در حالی است که تربیت زنان در جامعه بسیار مهم است اما با این سطح‌بندی‌های غیر صحیح، زنان از تربیت دینی عامیانه‌ای‌تری نسبت به مردان بهره‌مند می‌شوند.
* مسجد سیاسی ، مسجد اجتماعی!
در ادامه نشست «بازنمایی روحانی در سینما و تلویزیون ایران» دکتر مسعود کوثری، مدیر گروه ارتباطات دانشگاه تهران به ارائه مقاله مشترک خود و آقای عموری تحت عنوان «اسطوره بازگشت به مردم: خوانشی بینامتنی از سه فیلم دینی زیر نور ماه، مارمولک و طلا و مس» پرداخت.
کوثری با اشاره به این که در این فیلم‌ها رابطه روحانی با جامعه مورد کنکاش گرفته است گفت: در صد سال اخیر و پیش از آن، روحانیت بین حکومت و مردم نقش میانجی را بازی می‌کرد. اما با وقوع انقلاب اسلامی، روحانیون وارد مشاغل جدیدی شدند که با مشغله سنتی آنها که وعظ و خطابه و حل مشکلات مردم بود فاصله داشت و این مساله پیش آمد که آیا روحانیون از جامعه جدا شده‌اند یا خیر.
وی ضمن بیان این مطلب که این فیلم‌ها، سه گانه پرداختن به این مساله هستند که آیا روحانیون می‌توانند رابطه خود را با جامعه تنظیم کنند یا خیر، تاکید کرد: در هر سه فیلم، روحانی فردی عادی است که از طبقات پایین جامعه پرداخته است. علاوه بر این، کانون توجه این فیلم‌ها خانواده است و خانواده دچار نوعی مشکل شده که دخالت روحانی می‌تواند آن را به مسیر اصلاح برگرداند.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران بیان داشت: در هر سه فیلم تعارضی میان جوانان و دین وجود دارد و این که روحانی چگونه می‌تواند بین دین و جوانان تعامل کند از نکات مشترک این فیلم‌ها محسوب می‌شود.
کوثری نکته مشترک دیگر این فیلم‌ها را مطرح کردن کارکرد جدید مسجد دانست و تصریح کرد: در این سه فیلم کارکرد سیاسی مسجد کنار رفته و کارکردهای اجتماعی آن مطرح می‌شود.
وی با بیان این مطلب که در این فیلم‌ها با تعامل روحانی با زندگی روزمره مردم مواجه هستیم خاطرنشان کرد:داستان این فیلم‌ها براساس تعامل‌ها و کنشگری در زندگی روزمره و توسط افراد عادی جامعه روایت می‌شود و در هر سه به سبک زندگی ایرانی – اسلامی اشاره می‌شود که نکته اصلی آن پرهیز از افراط است.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود: سبک زندگی روحانی در این فیلم‌ها همراه با زندگی روزمره، اوقات فراغت، عبادت و عشق و محبت مطرح می‌شود که محوریت این زندگی دین و اخلاق عملی است نه اخلاقی که لابلای کتاب‌هاست و سر کلاس اساتید تدریس می‌شود.
وی در ادامه بیان داشت: این فیلم‌ها ما و روحانیون را به اخلاق عملی دعوت می‌کند مانند طلا و مس که آقا سید پشت در اتاق درس اخلاق کفش‌های طلاب را جفت می‌کند.
کوثری با اشاره به گفتمان موجود در این فیلم‌ها گفت: گفتمان این سه فیلم، گفتمان «روحانی – مردم - سیاستمدار» است و گفتمان «روحانی - سیاستمدار» را طرد می‌کند.
وی در خاتمه با تاکید بر رابطه مردم و روحانیت خاطرنشان کرد: مردم در اینجا ذی‌حق اصلی هستند و روحانی نه به عنوان سرور آنها بلکه به عنوان خدمتگزار آنها ایفای نقش می‌کند. علاوه بر این، روحانیت در عملکرد روحانیون و اخلاق عملی متجلی می‌شود نه به صرف لباسی که به تن می‌کنند.