باید از نامزدها امر به معروف و نهی از منکر را مطالبه کنیم

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ امر به معروف و نهی از منکر فریضه‌ای است که در جامعه امروز ما فراموش شده است، به طوری که بسیاری از افراد متدین جامعه هم نسبت به آن بی‌اعتنا هستند. سه سال پیش در دانشگاه تهران یک جنبش دانشجویی به نام «جنبش حیا» تشکیل شد که در زمینه احیای این واجب فراموش شده فعالیت می‌کند. به گفت‌وگو با دبیر این جنبش دانشجویی نشستیم و به درخواست او نامی از وی در متن مصاحبه نبردیم، مشروح این گفت‌وگو را پیش رو دارید.

«خبرگزاری دانشجو» - لطفا توضیحاتی در مورد شکل‌گیری جنبش حیا و دلایل تشکیل این جنبش ارائه بفرمایید.

دبیر جنبش حیا: هسته اولیه جنبش حیا در نتیجه یک حرکت اعتراضی در واکنش به بی‌توجهی مسئولان دانشگاه تهران به وضعیت پوشش و روابط بین دانشجویان دانشگاه تهران در اسفند ماه سال 88 شکل گرفت. جنبش کاملا دانشجویی است و هرچند از بچه‌های بسیج دانشگاه‌های مختلف تشکیل شده اما یک تشکل و مجموعه اساسنامه‌دار نیست و تبدیل به سازمان و نظامی نشده که در مجموعه‌های نهادی باشد و بخواهد از جایی دستور بگیرد.

جنبش حیا وابسته به هیچ نهادی نیست و بر سر آرمان‌های خود معامله نمی‌کند

جنبش حیا وابسته به هیچ نهادی نیست تا به این واسطه بخواهد به کسی یا جایی باج دهد؛ چون امروز خیلی‌ها باج می‌دهند و یکی از مشکلات بزرگی که در مجموعه‌های دانشگاهی وجود دارد این است که معاملاتی در این مجموعه‌ها صورت می‌گیرد، یعنی امتیازاتی داده و از آن طرف امکاناتی گرفته می‌شود. این جنبش با از جیب خرج کردن و خون دل خوردن ساخته اما تا امروز هیچ معامله‌ای بر سر آرمان‌ها و اهداف خود نکرده است.

جنبش حیا همیشه خود را مقید به اجرا و احیای فرامین مقام معظم رهبری و حرکت در راستای اهداف ایشان دانسته و برای رسیدن به این منظور از علما و اساتید مختلف کمک می‌گیرد تا از مسیر اصلی منحرف نشود. علما و روحانیون بسیاری در تهران وجود دارند که از حضور آنها بهره می‌بریم، به خصوص روحانیونی که با دانشگاه‌ها در ارتباط هستند. ارتباط ما هم از طریق فرمایشاتی است که علما در جلسات خود در دانشگاه‌ها دارند و بچه‌ها در این جلسات شرکت و از این فرمایشات استفاده می‌کنند. از سوی دیگر، بچه‌ها از طریق مکاتبه با این علما سوالات شخصی خود را از آنان می‌پرسند.

آرمان ما حیا و راه رسیدن به آن امر به معروف و نهی از منکر است

«خبرگزاری دانشجو» - نام جنبش شما جنبش حیاست و در رابطه با امر به معروف و نهی از منکر فعالیت می‌کند. چرا شما حوزه گسترده امر به معروف و نهی از منکر را به بحث حجاب و عفاف محدود کرده‌اید؟

دبیر جنبش حیا: نگاه ما به مساله حیا نگاهی فراتر از امر به معروف و نهی از منکر است. ما حیا را به عنوان یک آرمان قرار دادیم و راهبردهایمان امر به معروف و نهی از منکر است. حیا در لسان اسلام تعریف دارد و عباراتی مانند «لا دین لمن لا حیاء له» و «لا ایمان لمن لا حیاء له» در لسان اسلام شناخته شده است و براساس این روایات، حیا شرط لازم ایمان و مومن بودن است.

با این نگاه، امر به معروف و نهی از منکر وسیله‌ای برای رسیدن به حیا می‌شود. امروز در جامعه ما حیا را تنها مربوط به حجاب و عفاف می‌دادند اما ما حیا را بسیار کلی‌تر می‌بینیم. اگر حیا در برابر خدا در امور مختلف وجود داشته باشد در همه امور اصلاح صورت می‌گیرد و این فقط محدود به حجاب و عفاف نمی‌شود. مثلا مسایل مختلفی در اجتماع، اقتصاد، فرهنگ و سیاست اتفاق می‌افتد که اگر حیا وجود داشته باشد تمام این مشکلات اصلاح خواهد شد.

امر به معروف و نهی از منکر به گفته حضرت آقا تضمین کننده حیات طیبه در نظام اسلامی است و با توجه به این مساله ما در تمام امور می‌توانیم برای احیای حیا، امر به معروف و نهی از منکر را به عنوان یک ابزار قدرتمند که از جانب خداوند به ما ارزانی داشته شده استفاده کنیم و محدودیتی در حوزه حجاب عفاف ندارد. بدحجابی و بی‌حجابی مساله‌ای است که امروز به عنوان یک گناه اجتماعی مهلک در شهر و کشور ما اتفاق می‌افتد اما فقط این نیست و ما گناهان مهلک‌تری در فضای اقتصاد و سیاست هم داریم که به بدنه اجتماعی ما آسیب می‌رساند.

حوزه جدی فعالیت جنبش حیا امر به معروف و نهی از منکر مسئولان است

«خبرگزاری دانشجو» - وقتی به سایت جنبش حیا نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که بیشتر فعالیت‌های این جنبش معطوف به بحث حجاب و عفاف است. در صورتی که مقام معظم رهبری می‌فرمایند حجاب خانم‌ها فقط یکی از موارد کوچکی است که می‌توان در خصوص آن امر به معروف و نهی از منکر کرد و امر به معروف و نهی از منکر بزرگ‌تر در رابطه با مسئولان است.

دبیر جنبش حیا: حوزه جدی و اصلی که ما در جنبش حیا پیگیری می‌کنیم بحث امر به معروف و نهی از منکر مسئولان است که در شرایط مختلف این کار را انجام داده‌ایم. ما در مورد مسئولان ناجا، مسئولان ستاد امر به معروف و نهی از منکر، مسئولان وزارت بازرگانی، مسئولان نهاد رهبری در دانشگاه‌ها و روسای دانشگاه‌های مختلف مثل دانشگاه تهران، امیرکبیر و علم و صنعت این کار را انجام داده‌ایم. حتی در بحث حجاب و عفاف هم یکی از مجراهای حرکت، امر به معروف و نهی از منکر مسئولین است و نباید از آن غافل باشیم.

نباید فراموش کرد که حوزه حجاب و عفاف موضوع مهمی است. این که آقا می‌فرمایند بحث حجاب موضوع کوچکی است، بله درست است. اگر به صورت جزئی و در مورد یک فرد خاص به مساله حجاب و عفاف نگاه کنیم بله، این مساله کوچکی است. این هم که گفته می‌شود حجاب در مورد خانم‌هاست کاملا اشتباه است و ما حجاب را اولا در مورد آقایان و در مورد رفتارهای آنها و بعد در مورد خانم‌ها می‌دانیم. پس، نگاه خیلی جزئی و حقیری که باعث تحقیر مساله حجاب می‌شود درست نیست اما نگاهی که ما به مساله حجاب داریم یک نگاه اجتماعی است.

حیات برخی از تشکل‌های دانشجویی وابسته به اختلاط و بی‌حجابی است

حجاب در دانشگاه الان مساله‌ای است که به طور جدی تحصیل دانشجویان و مسایل فرهنگی و سیاسی دانشگاه را تحت‌الشعاع قرار داده است. من به شخصه معتقدم که حیات برخی از تشکل‌های دانشجویی که در دانشگاه فعالیت دارند و همیشه سیاست‌زده بودند در اختلاط است و تمام برنامه‌ها، اردوهای دانشجویی، میتینگ‌ها و حضور دانشجویان همیشه وابسته به مساله اختلاط و بی‌حجابی بوده است.

اگر اجتماعی‌تر و کلی‌تر به این مساله نگاه کنیم، می‌بینیم که حرف آقا نقد به استفاده از واژه حجاب است. اما باید به حجاب این گونه نگاه شود که سبک زندگی و پوشش یک زن یا مرد و تطابق آن با اسلام مخصوصا وقتی به طور مکرر در جامعه اتفاق می‌افتد باعث می‌شود که ظاهر جامعه اسلامی تحت‌الشعاع قرار بگیرد. ظاهر جامعه اسلامی بسیار مورد توجه حضرت آقاست و در این خصوص صحبت‌های بسیار جالبی دارند، از این جهت که این ظواهر تاثیرات عمیق اجتماعی بر جامعه ما گذاشته است.

 اکنون بی‌حجابی به یک مسئله فکری تبدیل شده است

درست است که روزی از ظاهر شروع شده و آن روز هم خود حضرت آقا اشاره کردند که با امر به معروف و نهی از منکر جلوی این تغییرات ظاهری را بگیرید اما این کار انجام نشد و این مساله امروز به یک اتفاق عقیدتی و فکری تبدیل شده است. پشت ظاهری که امروز دیده می‌شود دیگر آن سادگی و بی‌آلایشی وجود ندارد، مخصوصا در شهر تهران به دلیل تاثیرات رسانه‌ای این مساله به یک مساله عمیق و فکری تبدیل شده که باید به صورت جدی به آن پرداخت.

اگر روی چشمان آقایان حجاب بیفتد روی پوشش خانم‌ها هم حجاب خواهد افتاد

«خبرگزاری دانشجو» - شما اشاره داشتید که ابتدا به مساله حجاب و عفاف در میان آقایان معتقدید و این که خانم‌ها نسبت به آقایان در مرحله بعدی قرار دارند. منظور شما دقیقا چیست؟ چون وقتی صحبت از حجاب و عفاف می‌شود تیر پیکان به سمت خانم‌هاست و در این مورد کمتر از آقایان صحبت می‌شود.

دبیر جنبش حیا: مسائل اجتماعی دو طرفه است و نمی‌توان این مسایل را محدود به یکی از طرفین کرد. اما چیزی که ما به خاطر درگیری در حوزه زنان، خانواده، عفاف و حجاب و امر به معروف و نهی از منکر به آن رسیدیم این است که بازار دنیا در هر حوزه‌ای بازار عرضه و تقاضاست و اگر تقاضایی باشد عرضه‌ای خواهد بود. اگر از جانب آقایان تقاضای بی‌حجابی خانم‌ها شود آنها هم بی‌حجابی خواهند کرد اما اگر آقایان بتوانند در این حوزه تقوا پیشه کنند قطعا خانم‌ها هم در این حوزه تقوا پیشه می‌کنند. اگر روی چشمان آقایان حجابی بیفتد روی پوشش خانم‌ها هم حجاب خواهد افتاد.

مشکلات جامعه ما نتیجه ترک امر به معروف و نهی از منکر است

«خبرگزاری دانشجو» - شما از چه روش‌هایی برای امر به معروف استفاده می‌کنید؟ آیا سعی می‌کنید به تمام ضوابطی که از سوی اسلام در خصوص مساله امر به معروف و نهی از منکر وارد شده پایبند باشید؟

دبیر جنبش حیا: امر به معروف و نهی از منکر راه و روش پیامبران و فریضه‌ای است که دیگر فرایض به آن اقامه می‌شود. این فریضه سبب عدالت و آبادی در زمین و گرفته شدن حق از ظالمان می‌شود و تمام واجبات در مقابل آن چون قطره‌ای در مقابل دریاست. این مضامین که در روایات در مورد امر به معروف و نهی از منکر گفته شده عظمت آن را نشان می‌دهد. با این نگاه، یکی از مسایل اساسی، امر به معروف و نهی از منکر مسئولان و مطالبه وظایف آنها در سطح جامعه است.

مشکلات جدی جامعه ما در حوزه‌های مختلف نتیجه ترک امر به معروف و نهی از منکر است. حدیث معتبری از پیامبر (ص) در وسایل‌الشیعه آمده است که ایشان می‌فرمایند: «یا ‌‌ امر به معروف و نهی از منکر خواهید کرد یا عذاب خدا همه شما را فرا خواهد گرفت». اگر ما در هر حوزه‌ای این کار را ترک کرده باشیم باید به طور سیستماتیک دچار عذاب شویم و اگر هنوز دچار عذاب نشدیم این نتیجه دعای بزرگان امت ماست.

اگر در حوزه فرهنگ می‌بینیم که تمام جامعه را بلا و عذاب فرا گرفته به دلیل ترک امر به معروف و نهی از منکر است. اما در حوزه‌هایی مانند حوزه‌های علمی که حضرت آقا به آنها اشاره جدی دارند امر به معروف و نهی از منکر صورت گرفته است.

برخورد مسئولین دانشگاه با کسانی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند

بحث‌های اخلاقی که در دانشگاه اتفاق می‌افتد چند حوزه دارد. یک حوزه، بر عهده مسئولین و در حیطه وظایف آنهاست. بالاخره قوانینی که در دانشگاه وجود دارد باید اجرا شود؛ چون قانون خط قرمز است و باید اجرا شود و ما نمی‌توانیم برای اجرای قانون خط قرمز بگذاریم. اما در دانشگاه‌ها این قوانین اجرا نمی‌شود، در دانشگاه‌هایی مانند امیرکبیر و علم و صنعت که حرف این قوانین زده می‌شود این قوانین اجرا نمی‌شود چه رسد به دانشگاه تهران که حرف آن هم زده نمی‌شود.

مثلاً از طرف دکتر فرهاد رهبر کاملا راحت با این مساله برخورد می‌شود انگار که چنین قانونی وجود ندارد و در حد نوشتن این قوانین و زدن آنها به در و دیوار دانشکده‌ها با این قوانین برخورد می‌شود. اواخر تابستان سال پیش معاون دکتر رهبر با خبرگزاری دانشجو مصاحبه‌ای انجام داد و گفت که ما راهکارهای جدی و علاج این مشکل را پیدا کرده‌ایم و از اوایل امسال شروع می‌کنیم اما عملا چیزی که دیدیم برعکس این اظهارات بود.

هنوز هم وقتی دوستان ما در دانشگاه امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند از طریق دانشگاه با آنها برخورد می‌شود که این حرکات برخلاف فرمایش حضرت آقاست که فرمودند در این مساله دو طرفه، مسئولین باید طرف امر به معروف و نهی از منکر را بگیرند. حالا ممکن است آن فرد اشتباهی هم کرده باشد که جلوی آن اشتباه باید گرفته شود اما نباید جلوی اصل کار را بگیرند.

با دوستی و رفاقت می‌توان امر به معروف و نهی از منکر موثری داشت

حوزه دیگر، حوزه رفاقت است. در احادیث ما این عبارت وجود دارد که دوستان بر دین یکدیگر هستند، یعنی اگر انسان در یک فضای دوستی قرار بگیرد رنگ و بوی آن فضا را به خود می‌گیرد. اهتمام بر این بوده که دوستان در هر حوزه‌ای که می‌توانند فعالیت کنند، چه در خانواده، چه در محیط کار یا محیط دانشگاه این حوزه دوستی را ایجاد کنند تا هم تبلیغ امر به معروف و نهی از منکر را در این محیط‌ها انجام دهند هم این که با ارتباطی که با دوستانشان دارند سعی کنند محیط فرهنگی بهتری را ایجاد کنند.

عرصه سوم، امر به معروف و نهی از منکر لسانی است که این حوزه مربوط به ظاهر جامعه می‌شود. یکی از مسایل مهم در این حوزه این است که تجسس صورت نگیرد. ما قرار نیست دنبال گناه بگردیم، بلکه گناهی که کف جامعه صورت می‌گیرد و همه می‌بینند و هیچ عکس‌العملی نشان نمی‌دهند بچه‌های جنبش حیا خود را موظف می‌دانند که نسبت به گناه، بی‌قانونی و هنجارشکنی در جامعه عکس‌العمل نشان دهند. این عکس‌العمل می‌توانند اخم کردن، قطع ارتباط، یک تذکر لسانی یا نوشتن یک مقاله باشد.

روش‌های ابداعی برای امر به معروف و نهی از منکر

ما سعی کردیم در مورد گناه‌هایی که در سطح جامعه فاحش و بارز است روش‌هایی را هم ابداع کنیم. در مورد استفاده از موسیقی‌های نامشروع که در وسایل نقلیه استفاده می‌شود، در مورد بی‌حجابی و بد پوششی که در جامعه به صورت افسار گسیخته اتفاق می‌افتد، در مورد گران‌فروشی در مغازه‌های مختلف یا کم‌فروشی اساتید و دانشجویان در دانشگاه‌ها روش‌هایی ابداع شده که در سایت www.hayauni.ir وجود دارد و هر کسی علاقه داشته باشد می‌تواند از این روش‌ها استفاده کند.

«خبرگزاری دانشجو» - توضیح مختصری راجع به فعالیت‌های جنبش حیا اعم از فعالیت‌های مجازی و غیر مجازی بفرمایید.

دبیر جنبش حیا: سایت حیا ابتدا یک وبلاگ بود چون حمایت مادی نمی‌شد که بخواهد تبدیل به سایت شود. به تدریج دوستان به این نتیجه رسیدند که اگر از ابزار تجربه و خاطره بتوانیم در این حوزه استفاده کنیم بسیار موفق خواهیم بود کما این که کمابیش اتفاق می‌افتاد که بچه‌ها خاطره‌های خود را برای هم می‌گفتند و از تجربیات یکدیگر استفاده می‌کردند. اما ما یک مقدار این کار را سیستماتیک کردیم و خواستیم دوستان خاطرات خود را در سایت بنویسند تا دیگران هم استفاده کنند.

آموزش شبکه‌های ماهواره‌ای برای مقابله با امر به معروف و نهی از منکر

این مسئله تبدیل به سیکل موفقی شد که هر کس خاطره خود را در اختیار دیگران قرار می‌دهد و آن تجربه نقد می‌شود و تبدیل به یک تئوری در امر به معروف و نهی از منکر می‌شود. نگرانی‌هایی وجود داشت که از سوی مسئولان و رسانه‌های غربی به این مساله به مثابه یک حرکت سازمان‌دهی شده نگاه و با آن تقابل شود.

ما سال گذشته دیدیم که برخی از شبکه‌های ماهواره‌ای به مردم آموزش مقابله با امر به معروف و نهی از منکر می‌دهند که اگر یک نفر به شما تذکر داد و مثلا گفت که ماه رمضان است و شما روزه‌خواری نکنید شما چگونه واکنش نشان دهید. معلوم می‌شود دشمن نسبت به این مساله احساس خطر کرده و وارد عمل شده و نشان می‌دهد که این حرکت موثر افتاده است.

این خاطرات جمع شده و انشاالله در آینده نزدیک تبدیل به کتاب می‌شود. در شبکه‌های اجتماعی مختلف هم این خاطرات منتشر می‌شود و ما سعی می‌کنیم با نهادها و رسانه‌های دیگر هم ارتباط برقرار کنیم و از این فرصت هم استفاده کنیم.

منابع مالی جنبش حیا

«خبرگزاری دانشجو» - تامین مالی جنبش از کجا انجام می‌شود؟

دبیر جنبش حیا: تامین مالی جنبش از جیب دوستان و مادرانشان صورت می‌گیرد. مثلا مادر یکی از رفقا عابر بانک خود را در اختیار ما گذاشتند و ما سایت را از آن طریق راه‌اندازی کردیم؛ چون سیستم مدیریت محتوایی که الان در سایت وجود دارد دارای هزینه است و کمتر سایتی می‌تواند از این امکانات استفاده کند. از سوی دیگر، مجموعه‌ای که برنامه سایت را نوشته بود مجانا آن را نذر جنبش کرد و در اختیار جنبش قرار داد. البته، در برهه‌های مختلف بوده که مجموعه‌های مختلف به ما کمک کردند ما این مساله بسیار محدود و در حد اتفاق بوده است.

«خبرگزاری دانشجو» - میزان موفقیت جنبش را چگونه برآورد می‌کنید و آیا شده اعضای دانشگاه‌های دیگر هم حرکت‌هایی مانند جنبش شما داشته باشند.

دبیر جنبش حیا: ما از کشورهای همسایه هم پیشنهاد داشتیم که ابراز علاقه کردند تا بتوانند با ما همکاری کنند و با هم ارتباط برقرار کردیم. در دانشگاه‌های استان‌های مختلف هم فعالیت می‌کنند و جنبش حیا به اسامی مختلف و روش‌های بومی مختلف کار می‌کند. اصلی‌ترین مجرای ارتباطی ما هم همین سایت است و ما در حد توان خود سعی می‌کنیم از طریق پتانسیل‌هایی که وجود دارد استفاده کنیم.

امر به معروف و نهی از منکر، گشت ارشاد نیست

«خبرگزاری دانشجو» - در پایان اگر نکته‌ای باقیمانده بفرمایید.

دبیر جنبش حیا: به گفته حضرت آقا، امر به معروف و نهی از منکر وظیفه آحاد مردم است و ایشان می‌فرمایند شما از مسئولین انتظار نداشته باشید که بیایند برای شما امر به معروف و نهی از منکر کنند. اما امر به معروف و نهی از منکر ترک شده و به فرمایش حضرت آقا تبدیل به یک واجب فراموش شده و به تعبیر بنده به یک واجب تحقیر شده تبدیل شده است. این روزها اسم امر به معروف و نهی از منکر یک اتفاق سخیف را به ذهن‌ها متبادر می‌کند.

امر به معروف و نهی از منکر گشت ارشاد نیست، بلکه گشت ارشاد قطره‌ای از دریای بیکران امر به معروف و نهی از منکر است. این مساله باعث شده که امروز این اصل بزرگ واجب تحقیر شود که این قسمت گردن مسئولین است و اگر مسئولین کار خود را درست انجام می‌دادند و برای طی این مسیر دغدغه و انگیزه داشتند این اتفاق نمی‌افتاد.

در 34 سالی که از انقلاب می‌گذرد به جز موارد معدود و اتفاقی ندیدیم که فیلم یا برنامه تلویزیونی در مورد امر به معروف و نهی از منکر ساخته شود. از سوی دیگر، ستاد امر به معروف و نهی از منکر هنوز یک ستاد است و در تامین بودجه و کپی گرفتن از اسناد خود دچار مشکل هستند و شکایت دارند که ما هیچ جایگاه سازمانی و اداری نداریم. مسئولین هم کاملا اداری با مساله برخورد می‌کنند و ساعت 8 صبح می‌آیند و ساعت 4 بعد از ظهر هم می‌روند، در صورتی که این حوزه احتیاج به یک حرکت جهادی و حماسه‌گونه دارد.

باید از نامزدهای ریاست جمهوری امر به معروف و نهی از منکر را مطالبه کنیم

در این برهه نزدیک به انتخابات یکی از کارهایی که در حد توان پیگیری می‌کنیم این است که از نامزدهای ریاست جمهوری بحث امر به معروف و نهی از منکر و اخلاق در جامعه را مطالبه کنیم. اولویت کشور اولویت اقتصادی است اما این که در گیر و دار اقتصاد، فرهنگ فراموش شود بسیار اشتباه است. بالاخره مشکلات اقتصادی ما ناشی از مسکلات فرهنگی ماست و ما نیاز به مطالبه فرهنگی داریم. در صداوسیما، در مناظرات دانشجویی، در میتینگ‌های انتخاباتی باید از کاندیداها سوال شود که برنامه شما برای احیا و اجرای امر به معروف و نهی از منکر و اجرای اخلاقیات در جامعه چیست؟

اگر دیدیم هیچ یک از نامزدها برنامه‌ای برای این مساله ندارند بیاییم با تکرار این مطالبه این دغدغه را در ذهن آنها ایجاد کنیم؛ چون این حوزه بسیار مهم است و اگر قرار است کشور آباد شود به فرمایش امام محمد باقر (ع) به واسطه امر به معروف و نهی از منکر آباد می‌شود (1). اگر قرار است حقی از ظالمین ستانده شود و ظلمی از بین رود به این وسیله است. این یکی از دغدغه‌های این روزهای ماست که از نامزدهای انتخابات بخواهیم که در حوزه امر به معروف و نهی از منکر نظر دهند و بگویند می‌خواهند در این حوزه قد علم کنند یا خیر.

1. کتاب کافی، جلد 5.