بیماری هلندی چیست؟ آیا اقتصاد ایران دچار این بیماری‌است؟

گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ در سال 1977 مجله اکونومیست رکود به وجود آمده در بخش صنعتی کشور هلند را ناشی از عواملی دانست که مجموع آن را بیماری هلندی نامید.

در دهه 1960 میلادی منابع گازی بسیاری در کشور هلند کشف شد. دولت این کشور نیز به خیال دائمی بودن این درآمدها را به جامعه تزریق کرد. افزایش نقدینگی در اقتصاد سبب بالا رفتن تقاضا شد. و چون در کوتاه مدت برای آن تقاضای مازاد تولید وجود ندارد قیمت ها شروع به افزایش نمودند.

دولت بهترین راهکار مبارزه با این گرانی را واردات دانست و واردات را به شدت افزایش داد. از سوی دیگر تولیدکنندگان داخلی با توجه به بالا رفتن قیمت ها ناچار بودند مواد اولیه خود را با قیمتی بالاتر خریداری کنند و با قیمت پایین برای مبارزه با واردات بفروش برسانند.

در نتیجه سودی نصیب این تولید کنندگان نشد.

از سوی دیگر واردات فراوان توسط دولت نمی تواند جلوی تورم را بگیرد بلکه آن را به بخش های دیگر اقتصادی منتقل می کند. به عنوان مثال می توان با واردات کالاهایی نظیر سیب، پرتقال، سیب زمینی، پیاز، تیرآهن و.... قیمت این کالا ها را پایین نگه داشت ولی برخی کالاها مانند زمین و مسکن قابل وارد کردن نیستند و افزایش قیمت این کالاها نمی شود با واردات مهار کرد.

در نتیجه قیمت این قبیل کالاها به رشد خود ادامه می دهند. از طرفی سرمایه گذاری جدید در آن بخش های  صنعتی که با واردات قیمت شان مهار شده انجام نمی شود و سرمایه ها به سمت کالاهایی مثل  زمین و مسکن هدایت می شود. در نتیجه این امر تقاضای کاذبی برای این کالا ایجاد شده و قیمت آن ها با سرعت بیشتر و به صورت غیر طبیعی و باور نکردنی رشد می کند.

حال در نظر بگیرد درآمد دولت در آن بخش به پایان برسد و یا اینکه عوامل ناخواسته آن درآندها را کاهش دهد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ به محض اینکه فصل افزایش درآمد خاتمه پیدا کند و دولت پولی نداشته باشد که با آن واردات ارزان را انجام دهد افزایش قیمت در بخش هایی که تا آن زمان به صورت مصنوعی قیمت پایینی داشتند با سرعتی فزاینده رخ خواهد داد. از آنجا که صنایع داخلی هم در اثر همان سیاست های گذشته فلج شده اند قادر به پاسخگویی به تقاضا های جدید نمی باشند. و در نتیجه گرانی ها و تورم تشدید می شود و در یک دور گرانی اقتصاد آن کشور متلاشی می شود.

چرا اقتصاد هلند نجات یافت؟

در دهه 70 میلادی به دلیل اینکه کمونیست همچنان به فعالیت خود ادامه می داد کشورهای غربی برای اینکه مبادا هلند در دام آنها بیافتد و یا اینکه کشورهای کمونیستی با کمک های مالی این کشور را مطیع خود کنند به شدت به هلند کمک ها ی بی دریغی کردند  با این وجود چند سالی طول کشید تا اقتصاد این کشور بتواند کمر راست کند. 

اقتصاد ایران و بیماری هلندی

در سال 1384 با افزایش درآمدهی نفتی به نوعی در اقتصاد ایران نیز بیماری هلندی شکل گرفت. در این دوران با افزایش ناگهانی قیمت نفت، ارز زیادی وارد کشور شد که باعث افزایش تقاضا گردید. دولت‌ها در این دوران برای عدم افزایش قیمت ها، متوسل به واردات کالاهای مصرفی ارزان می‌شوند که بتوانند قیمت‌ها را مهار کند.

اما کاری که دولت نهم و پس از آن دهم، در این زمینه انجام دادند، تزریق این درآمد به شکل مستقیم به مردم و جامعه بود. به طوری که با شعار آوردن پول نفت بر سر سفره‌های مردم دولت سعی کرد که این افزایش درآمد ناگهانی را به شکل ساختن مسکن مهر و دادن وام و یارانه مستقیم به مردم خرج کند که این سیاست نیز باعث افزایش نقدینگی بین مردم و هجوم سرمایه‌های سرگردان به سمت کالاهای مصرفی و لوکس شد.

نقدینگی بالا در جامعه به چند راه ختم شد. افزایش شدید قیمت زمین و مسکن در عرض چند سال. بالا رفتن تورم، ایجاد نوسان های دوره ای قیمتی در بخش های مختلف اقتصاد همانند بازار ارز و سکه، بورس، مسکن، و ...

ایجاد صندوق ذخیره ارزی و تزریق پول حاصل از فروش نفت به این صندوق، حمایت از تولیدات داخلی و همچنین تنوع در کشورهای صادر کننده و وارد کننده محصولات از عواملی است که با کمک آن می‌توان از بروز چنین عارضه‌ای در کشور جلوگیری کرد. خارج شدن از وضعیت تک محصولی و توسعه صنایع گردشگری و تولیدات کشاورزی نیز می‌تواند در این بین به کمک کشور بیاید.