حادثه مسجد گوهرشاد؛ نقطه عطف جنایات‌ رضاشاه

گروه سیاسی «خبرگزاری دانشجو»؛ روشنفکران ایران که  یکی از مهم ترین عوامل عقب ماندگی ایران از غرب را اصول حاکم بر مسائل حقوقی وفرهنگی جامعه می پنداشتند در هنگام مواجه با مشکلات اقتصادی،سیاسی،واجتماعی تنها راه یا شاید سهل ترین راه را اقتباس از کشورهای اروپایی می دانستند، آن ها ترقیات غرب  را حاصل کنارگذاشتن دین وسنت دینی از جامعه قلمداد می کردند وبی حجابی را تمدن وحجاب را عقب ماندگی می دانستند.

رضاشاه از ابتدا تمایلی به دین واعتقادات مذهبی نداشت بلکه آن را فقط وسیله ای برای رسیدن به هدف خود می دانست او حتی با حضور در مجالس ومحافل بهائیان اعتقادات آنها راتایید می کرد.این عوامل باعث شد رضاشاه بعد از سفری که به ترکیه ودیداربا آتاتورک داشت سخت تحت تاثیر فرهنگ غربی قرار بگیردو به دنبال آن باشد که هرکاری را که آتاتورک در کشورش انجام داده او نیز در ایران عملی کند.رضا شاه با چنین اثرپذیری بعید نبودکه اگر به جای سفربه ترکیه به کشورهای اروپایی سفر می کرد همه چیزرا به گردن دین می انداخت وچه بسا از مردم می خواست از دینشان چشم بپوشند ومسیحی یا یهودی شودند.از این رو به متحدوالشکل کردن لباس ها وکشف حجاب زنان دست زد که آثار جبرا ناپذیری مثل قیام مسجد گوهرشادرا درپی داشت.

قیام مسجد گوهرشاد یکی از ‏خونین ترین قیام های مردم مسلمان ایران به رهبری مراجع تقلیدبود، که نقطه عطفی درتاریخ قیام‏های اسلامی در تاریخ صد ساله اخیر است.

این قیام که توسط مردم در مسجد گوهرشاد، در کنار مرقد مطهر حضرت امام رضا-علیه ‏السلام -بر ضد دیکتاتوری ‏رضاشاه ملعون رخ داد،یکی ازنشانه های اعتراض به سیاست های نسنجیده ی وی بود.

 به دنبال این سیاست،علما وروحانیون شهرهای مختلف دست به اعتراض زدند،ازجمله این علما آیت الله حاج حسین قمی بود که برای اعتراض به این اقدام شاه به تهران هجرت کرد،ودر باغ سراج الملک شهرری تحصن کرد.

به دنبال دستور رضاشاه برای اجرای سیاست های تجددگرایانه وغربی اش در سراسر کشور،عوامل وفرماندهان او درشهرهای مختلف ازجمله مشهد دستورات وی را به اجرا درآوردند.فتح الله پاکروان استاندارخراسان همه ی ماموران انتظامی ونظامی خود را به خیابان ها فرستاد ودستورداد کلاه  سنتی را از سرمردم بردارند وآنها را مجبور به پوشیدن کلاه اروپایی کنند.به دنبال این اقدام مردم که از سیاست های ضد دینی احساس اضطراب وخطر می کردند از هرسو به سمت حرم مطهر امام رضا(ع)حرکت کردند.

صبح روز جمعه 20 تیر 1314 نظامیان مستقر در مشهد برای متفرق ساختن مردم وارد عمل شدند و به روی آنان آتش گشودند و تعداد زیادی را کشتند و زخمی کردند، ولی مردم مقاومت کرده ومتفرق نشدند.به دنبال این حادثه مردم اطراف مشهد با چوب،بیل وداس و... به سوی مسجد حرکت کردند. مسجد گوهرشاد لبریز از جمعیت گردید. روحانیان به ترتیب بر بالای منبر صاحب الزمان(عج) قرار گرفتند و به سخنرانی پرداختندازجمله این افراد یک روحانی مبارز به نام محمد تقی گنابادی(معروف به شیخ بهلول)بود.وی  با سخنرانی‏های خود، به شدت به ‏اقدامات ضد اسلامی رضاخان اعتراض نمود.شیخ بهلول با قاطعیت وصراحت‏ به تبیین خطر فرهنگ غرب ‏پرداخت و مردم را به قیام دعوت نمود، مردم نیز تنفر خود را نسبت ‏به رژیم ضد اسلامی رضاخان اظهار ‏نمودند.

فردای آن روز جمعیت زیادتری در مسجد گوهرشاد تجمع کردند وعلیه اقدامات دولت اعتراض نمودند. سران نظامی و انتظامی مشهد این بار بنا به دستور رضاخان باتجهیزات کامل و افراد فراوان در نقاط حساس مستقر شدند و تفنگها، سلاحهای خود را به منظور سرکوب مردم به میدان آوردند. در حوالی ظهر مأمورین نظامی وانتظامی از هر سو به مردم هجوم آورده ومردم را به خاک وخون کشیدند.بیشتراز دوهزارتا پنج هزارتن به شهادت رسیدندوحدود هزاروپانصدنفر به اسارت نیروهای رضاشاه در آمدند.

به طوری که مرحوم آیت الله دکتر مهدی حائری یزدی نقل می کند:"....عده زیادی را زنده به گور کردند. به نظر من این یکی از گناهان نابخشودنی و تاریخی رضا شاه بود … من خودم از یکی ازمشهدی ها شنیدم که میگفت … رفتم به عنوان حمال، مرا استخدام کردند … از زیر منبر افرادی که هنوز داشتندنفس می کشیدند آوردم بیرون که ببرند برای دفن".

رضاخان برای رسیدن به اهداف شوم اربابانش، به این جنایت اکتفا نکرد و چون احتمال قیام عمومی می داد، همه علمای مبارز مشهد را دستگیر کرده و از مشهد مقدس تبعید نمود از جمله از این تبعیدشدگان سه نفر از مراجع و علمای معروف بودند که ‏عبارتند از: آیة ‏الله حاج آقا حسین قمی، آیة‏الله سید یونس اردبیلی، و آیة الله‏ شیخ محمد آقازاده.

حضرت امام خمینی (ره)درمورد این واقعه می گوید اگر جرم رژیم پهلوی را منحصربه همین یک مورد که منجر به کشتار مردم در مسجد گوهرشادشده بدانیم،رژیم پهلوی به خاطر این جرم بزرگ،محکوم به کفر وظلم است.

رضا شاه که برای غربی کردن ایران به هرکاری دست میزد،توانست با سرکوب کردن مردم در نقاط مختلف کشور سیاست های خود را پیش ببرد وسرانجام در 17دی ماه 1314 فرمان کشف حجاب را صادرکرد