وضع حجاب آنقدر که می‌گویند بد نیست!‬

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ تابستان امسال هوا بسیار گرم شد. حتی گرم تر از سال های قبل. به نوعی که حداقل بسیاری از جوانان خاطره چنین گرمایی را در ذهن ندارند.

اما متناسب با افزایش دما، وضعیت حجاب رو به وخامت گذاشت. همچنین متناسب با این مسئله نگرانی های مردم جامعه نیز افزایش یافت؛ به همین دلیل است که برخی مخاطبان سایت از ما درخواست کردند مطلب یا مطالبی نوشته، از مسئولان درخواست کنیم به این وضعیت سر و سامان دهند.

اما راستش را بخواهید از زمانی که قرار شد این مطلب را بنویسیم، مدام در این فکر هستیم چه نکاتی را در آن بگنجانیم تا در نهایت این نوشته را با درخواست از مسئولان ختم کنیم.

از میزان اهمیت حجاب در دین اسلام و دلایل تأکید این دین الهی بر آن بنویسیم؟ فواید حجاب برای جامعه و خانواده را بیان کنیم؟ رویکردی علمی اعم از جامعه شناختی و روان شناختی و ... به این امر داشته باشیم؟ از همان ابتدا شمشیر را از رو بسته با انتقاداتی شدید و تند به افراد بی حجاب یا کم حجاب و همچنین به مسئولان امر، حداقل قدری از دلخوری های خود را فرو نشانیم؟ از چه جنبه ای به این مسئله نگاه کنیم بهتر است تا راهی رفته را دوباره نپیماییم و سخنانی تکراری به خورد مخاطبان خود ندهیم؟

شاید بهترین کار این باشد تا با سوزنی به خود آغاز کنیم و سپس به جوالدوز به دیگران برسیم. این «خود» که می گوییم منظورمان جامعه رسانه ای کشور است که نسبت به انقلاب و مسائل دینی حساس می باشد؛ رسانه هایی که به واقع می خواهند برای حجاب کاری کنند و کشور را از این وضعیت نجات دهند.

اگر حال حجاب آنقدر بد بود ...

بهتر است از همین کلمه شروع کنیم که آیا باید کشور از وضعیتی بغرنج نجات یابد؟ آیا وضعیت بی حجابی در کشور به مرتبه ای رسیده که نجات دهنده ای برای بهبود وضعیت فعلی لازم است؟ در ابتدای مطلب موضع خود را اعلام کنیم تا اگر برای کسی این موضع عجیب آمد بداند با چه نگرشی این مطلب را بخواند.

از نظر ما وضعیت فعلی جامعه آنقدرها هم که می گویند بد نیست. نه آنکه مطلوب یا حتی نزدیک به مطلوب باشد، حرف ما این است که بی حجابی در جامعه به آن وخامتی که می گویند نیست. لااقل جامعۀ مذهبی ما باید چنین مطلبی را قبول کند. زیرا اگر آنطور که معروف است و به اشتباه بزرگنمایی شده جمعیت بدحجاب های جامعه زیاد بود، خانواده های همین افراد مذهبی نیز باید بد حجاب می بودند. قبول کنید اغراق ها در جامعه آنقدر زیاد است و تصوری بخشی از جامعه شکل گرفته که اگر می خواستیم آن تصور را قبول کنیم می باید همین تعداد افراد محجبه را که با چشمان خود می بینیم نیز انکار کنیم.

البته بگذارید پا را قدری فراتر نهیم و بگوییم افراد محجبه ای که ما در اطراف خود می بینیم به اعضای خانواده و فامیل منحصر نمی شوند. خانواده های مذهبی دوستان فراوانی دارند که آن ها نیز محجبه هستند. تعداد افراد مذهبی که محجبه هستند در جامعه نیز که چندان کم نیست. یعنی اگر کسی فکر کند تعداد افراد مذهبی در جامعه کم است، چمشان خود را بسته است.

البته استدلال های فراوانی داشتیم که اثبات کند در جامعه ایران و در تمامی شهر های کشورمان تعداد افراد محجبه بسیار بیش از افراد غیر محجبه است و غرب اگر می خواهد این نسبت را کم کند راه بسیار طولانی در پیش دارد. راستش را بخواهید بسیاری از استدلال ها را نوشته بودیم. اما دیدیم موضوع این مطلب نیست. وقت مبسوط دیگری لازم است تا این امر اثبات شود. اما تنها به این نکته بسنده می کنیم که مردم عموماً خیابان ها را نگاه می کنند سپس با پافشاری می گویند در جامعه حجاب رو به ضعف رفته است به گونه ای که به این وضعیت چندان امیدی نیست. اما باید به این نکته توجه کرد که درست است تعداد خانم های بدحجابی که در خیابان می بینیم زیاد است و خیابان ها نیز در سطح شهر گسترده اند اما به هرحال خیابان ها بخشی از شهر محسوب می شوند و جامعه بخش های دیگری نیز دارد. هرچقدر هم که خیابان ها در یک شهر زیاد و گسترده باشد، بازهم تنها و تنها یکی از مؤلفه های تشکیل دهنده شهر به حساب می آید. البته می توانیم بخش های گوناگون شهر را نام ببریم اما مهم این است که در مجموع شهر چهار رکن دارد که یکی از این چهار رکن «خانه» است.

با توجه به این نکته باید دقت کنیم که سبک زندگی افراد مذهبی و محجبه تا حد زیادی خانگی است. یعنی اینگونه نیست که بیشتر وقت خود را در خیابان ها، سالن های سینما و تئاتر، مراکز خرید و پاساژها و هر مکان دیگری که عموماً شاهد مثالی برای تخریب وضعیت حجاب دانسته می شود بگذرانند. یعنی اگر کسی قدری با این افراد برخورد داشته باشد می داند زمانی که حوصلۀ آن ها سر برود اولین گزینه شان این نیست که به همراه دوستانشان به خیابان بروند و گردش کنند یا به پاساژها بروند و ببینند چیزی برای خرید پیدا می کنند یا نه و ... . البته اگر قصد خرید وسایل خاصی را داشته باشند شاید بیش از افراد غیر محجبه بگردند اما به هر جهت برای رفع خستگی و کسالت به بازار گردی نمی روند یا کمتر می روند.

در طرف مقابل این امر را میدانیم که حجاب به معنی ستر خود است و بی حجابی به معنی عیان کردن خود. بنابراین اگر فردی بدحجاب باشد برای جلوه گری بیش از افراد محجبه در خیابان ها گردش می کند. البته این گونه تلقی نشود که ما خدای نکرده قصد توهین به افراد غیر محجبه را داریم و آنان مدام به دنبال جلوه گری هستند. بحث ما در خصوص ذات بی حجابی است که چنین اتفاقی را رقم می زند.

مجموعۀ این اتفاقات موجب می شود افراد محجبه کمتر و افراد غیر محجبه بیشتر دیده شوند. بنابراین برای بسیاری از افراد جامعه سخت است قبول کنند تعداد جمعیت محجبه در جامعه بیش از غیر محجبه ها است.

این مطلب فرصت بسیاری می طلبد تا اثبات شود. اما به بحث اصلی این نوشتار برگردیم. نقش رسانه ها به خصوص رسانه ای انقلابی در این میان چیست؟ آیا آنها جامعه را به سمت نفوذ بیش از پیش حجاب در مردم پیش می برند یا جامعه را از این امر الهی دور می کنند؟

رسانه آنچه می بینیم را هم تکذیب می کند

میدانیم رسانه نقش بسیار پررنگ و مهمی در جامعه و بازتاب اتفاقات گوناگون در ذهن افرادش دارد. یعنی رسانه از چنان قدرتی برخوردار است که اگر به درستی از توانایی های خود استفاده کند می تواند همان حادثه ای که خودمان شاهدش بودیم را به گونه ای دیگر برایمان جلوه دهد. رسانه می تواند با ابزارهای خود کاری کند که حقایق پیش چشممان را نیز نبینیم. ای کاش مجال کافی بود تا تمامی این مطالب را باز کنیم و با شرح کامل استدلال های لازم را نیز عنوان می کردیم.

اما در وضعیت فعلی رسانه ها در خصوص حجاب چگونه عملکردی دارند؟ با قدری گشت و گذار در سایت ها و خبرگزاری های مختلف ارزشی به راحتی متوجه می شویم این سایت ها و خبرگزاری ها مشحون از نقد بدحجابی و روند نامناسب جامعه در این بخش است. برخی سایت ها با انتشار عکس هایی از سطح خیابان ها نشان می دهند که جامعه به سمت بدحجابی روان است. برخی خبرگزاری ها با انتشار عکس برخی بازیگران و اقشاری که نوعاً به بدحجابی شناخته می شوند نسبت به فرهنگ سازی این اقشار هشدار می دهند. گاهی مجالس و محافلی نمایش داده می شود تا جامعه را نسبت به عواقب آن حساس کنند. البته این مطالب همواره با عکس همراه نیست و مطالب بسیاری نیز یافت می شود که در آن ها صرفاً به وسیلۀ نوشتارهایی هشدارهای لازم را بیان می کنند.

در تمامی این مطالب و عکس ها یک هدف مهم دنبال می شود و آن این است که مسئولین را به فکر و اقدام مناسب برای رفع این مشکلات وادار کنند. یا قصدشان این است که با حساس کردن جامعه و به خصوص افراد مذهبی، مطالبه ای عمومی در جامعه ایجاد کنند تا مسئولین از ترس مقام و جایگاهشان هم که شده، فعال تر عمل کنند. البته اهدافی حاشیه ای نیز دنبال می شود که به موجب آن می خواهند مردم را نسبت به این افراد غیر مذهبی و غیر محجبه، به خصوص اقشار فرهنگ ساز آگاه کنند تا نکند به سمت الگوسازی آنان برای فرزندانشان بروند.

البته نقد وضعیت موجود و بدحجابی های ایجاد شده در جامعه تنها مطالبی نیست که سایت ها و خبرگزاری های دغدغه مند با موضوع حجاب منتشر می کنند. در مقابل این گونه مطالب که مطالبی سلبی هستند مطالب ایجابی فراوانی نیز یافت می شود. اما مسئله این است که وزن کدام یک بیشتر است؟ آیا در این گونه سایت ها بیشتر مطالب سلبی یافت می شود یا مطالب ایجابی؟

دلیل حساسیت به این موضوع این است که اگر رسانه ای صرفاً در پی نقد وضعیت موجود باشد این خطر وجود دارد که این گونه تلقی شود که جامعه کلاً بد حجاب شده است و همان اتفاقی بیوفتد که کسی باور نکند افراد محجبه در جامعه چقدر زیادند. یعنی با ازدیاد نقد وضعیت بدحجابی در برخی اقشار مردم همان اتفاقی می افتد که در بالا متذکر شدیم. بسیاری از افراد جامعه با خیل عظیمی از افراد محجبه در ارتباط هستند اما این جمعیت بزرگ را نمی بینند. یعنی رسانه با برجسته کردن افراد غیر محجبه آن ها را بسیار بیش از حد واقعی نشان می دهد.

اما این امر چه اشکالی دارد؟ چه می شود اگر تعداد افراد غیر محجبه بیش از افراد محجبه نشان داده شود؟ حداقل شاید برخی مسئولین نگران شوند و با حساسیت بیشتری این موضوع را دنبال کنند و شاید مردم جامعه اقدامات جدی تری انجام دهند.

بگذارید از سخنان حجت الاسلام شهاب مرادی، از روحانیون جوان و خوش ذوق کشورمان این مطلب را بیان کنم. اولین شب ماه رمضان دو سال قبل در برنامه «پارک ملت» شهاب مرادی برخی دلایل و انگیزه های فرار بعضی مردم از روزه را بیان کرد و سپس بحث خود را به سمت حجاب کشید. وی در آنجا درباره یکی از دلایل این امر - نقل به مضمون- گفت «ممکن است از صیح که بیرون می رویم 200 انسان ببینیم و از میان تمام کسانی که دیده ایم 5 نفر روزه خواری می کردند. شب که به خانه باز می گردیم می گوییم هیچ کس روزه نمی گیرد و همه روزه خوار شده اند. همین امر موجب می شود اگر کسی دلش آماده است که روزه را کنار بگذارد، به واقع آن را کنار بگذارد.»

مرادی برای آنکه شاهد مثال بیاوردمثال گیرا و خوبی بیان کرد: «مثلاً وقتی زیاد از دزدی های سطح جامعه می گوییم، کسانی که دلشان برای دزدی آماده است این کار را انجام می دهند. همین می شود که می گویند شتر را با بارش می برند، شما به همین یک قران دو زاری که ما می خوریم گیر می دهید؟»

شهاب مرادی مطالب بسیاری در توضیح این مطلب بیان کرد اما در ادامه همین مثال برای حجاب ادامه داد: «ممکن است فردی انسان های بسیاری در جامعه ببیند و از میان آن ها تعدادی نیز بی حجاب باشند. اما زمانی که به خانه بازگشت یا درجمعی قرار گرفت می گوید هیچ کس حجاب را رعایت نمی کند و همه حجاب گریز شده اند. این امر موجب می شود اگر فردی دلش برای کنار گذاشتن حجاب آماده بود، آن را کنار بگذارد.»

پس از آنکه نظرات و سؤال های مردم درباره این موضوع زیاد شد مرادی یک یا دو هفته بعد توضیح داد: «گاهی برخی افراد در جمعی می نشینند و از صحنه های نامناسب زنان غیر محجبه تعریف می کنند. حتی گاهی با زبان نقد می گویند: فلان روز در پارک، مترو، خیابان و ... خانمی را دیدم که لباسی نامناسب پوشیده بود. سپس از نوع لباس وی تعریف می کنند. دیگری نیز برای آنکه در آن جمع کم نیاورد از لباس های نامناسب خانم دیگری که در مکان دیگری دیده بود تعریف می کند و همین ماجرا ادامه می یابد. این امر به خودی خود موجب اشاعۀ این منکر در جامعه می شود. اگر چه لحن و زبان گویندگان نقادانه باشد.»

چون متن طولانی شده از دیگر توضیحات حجت الاسلام شهاب مرادی می گذریم. اما به نظرم راه را برای ادامه بحث هموار کرد. اگر رسانه ها صرفاً در فکر نقد بدحجابی و بدحجابان باشند، به روند بدحجابی در جامعه دامن می زنند و این امر خطر بزرگی است. طبیعتاً این اقدام رسانه های از بدترین نوع فرهنگ سازی در جامعه است. زیرا قلوب جوانان را برای بد حجابی آماده تر می کند و این ظن را در جوانان ایجاد می کند که اگر جامعه به واقع اینقدر بد شده، من که نمی توانم خلاف جهت آب شنا کنم، من که نمی توانم نوع دیگری باشم و من برای رسوا نشدن چاره ای جز همرنگ جماعت شدن ندارم. در اصل این رسانه ها حجاب را برای جوانان سخت و بی حجابی را آسان می کنند.

دلهایی که برای حجاب آماده اند اما به بد حجابی هدایت می شوند

سوال این است که رسانه های دغدغه مند چقدر نشان داده اند جامعه مذهبی و محجبه است. آیا تا به حال سبک زندگی افراد مذهبی و محجبه را نشان داده اند؟ چقدر از مجالس و محافلی که تعداد افراد محجبه در آن ها بسیار زیاد است گزارشی تهیه کرده اند تا نشان دهند قاطبۀ جمعیت کشور محجبه اند؟ جالب است در مواقعی که لازم است رسانه ها با نشان دادند این گونه مجالس و افراد، ذهنیت مردم را درست کنند، برای اثبات انقلاب یا محافل مذهبی افراد غیر مذهبی و غیر محجبه را نشان می دهند. مثلاً در تظاهرات های انقلابی مثل 22 بهمن و روز قدس، در انتخابات ها، در مراسم های مذهبی مثل شب های قدر و ... ازتصاویر افراد غیر محجبه بسیار زیاد استفاده می شود. البته بحث ما این نیست که افراد غیر محجبه را نشان ندهند و این گونه مراسمات را مختص افراد مذهبی و محجبه نشان دهند، اما قطعاً ظرافت و زیرکی مهم است. اولاً نظام جمهوری اسلامی و دین اسلامی در این مملکت آنقدرهای هم ضعیف نشده که برای اثباتشان نیاز به نشان دادن این تعداد افراد غیر محجبه و گاهی عجیب و غریب و به این تعداد زیاد باشد. دوماً به دلیل تمام مطالبی که بالا گفته شد طبیعی است اکثر تصاویر و فیلم های این گونه مجالس و مراسم ها از افراد محجبه باشد و برای دیگر اهدافی که دارند از تعداد معدودی عکس های افراد غیر محجبه نیز استفاده کنند. این درحالی است که گاهی در برخی رسانه ها حتی یک تصویر از افرادی که به واقع محجبه اند دیده نمی شود و عموماً خانم هایی به نمایش در می آیند که یا محجبه نیستند یا اگر حجاب را نیز رعایت کرده باشند، از نوع برخورد و مصاحبه شان بوی عفاف هم نمی آید.

گاهی در برخی از رسانه های انقلابی که از شهرت خوبی نیز برخوردارند آنقدر در نقد بی حجابی در جامعه افراط می شود که حتی یک مطلب نیز در اثبات ویژگی ها و اهمیت حجاب دیده نمی شود مگر آنکه عکس های زنانی با لباس های بسیار نامناسب در آن مطالب می گنجانند. در این رسانه ها از عکس هایی استفاده می شود که در آن ها زنانی با لباس های به شدت زتتده حضور دارند و تعدادشان در جامعه بسیار بسیار کم است. مگر تعداد زنانی که از این گونه البسه در جامعه استفاده می کنند چقدر است؟ مگر می شود پذیرفت با انتشار این عکس ها، گناهان ترویج نمی شوند؟

البته همان گونه که گفته شد اصلی ترین هدف این رسانه ها مسئولان هستند. اما باید توجه داشت که مگر مسئولان از ابتدای انقلاب تا به حال برای حجاب چه کار ویژه ای انجام داده اند؟ چقدر باید به مسئولان امید داشت؟ آیا اگر مسئولان دغدغه مند و نگران شوند کار ویژه ای انجام می دهند؟ اصلاً آیا دغدغه مند و نگران می شوند؟ در طول 34 سال انقلاب اسلامی چند تجمع، اعتراض، بزرگنمایی، مقاله ، ویژه نامه و ... انجام گرفته یا منتشر شده است؟ چقدر از سوی مسئولین حجاب کنترل شد؟ اصلاً چقدر کنترل این امر دست آنها بود؟ باید بپذیریم که حوزۀ حجاب حوزۀ خطیری است و هرکسی جرأت ورود به آن را ندارد. البته منظورمان این نیست که هیچ مسئول دلسوزی پا به این حوزه نگذاشته است. در آخرن نمونۀ آن دکتر شاه آبادی، معاون هنری وزارت ارشاد دولت دهم در این عرصه وارد شد و انصافاً اقدامات خوب و ماندگاری نیز انجام داد. اما کلیت مسئولین چقدر در این عرصه وارد شده اند؟

به نظر می رسد با این گونه اقدامات و تا زمانی که امیدمان به دیگران و مسئولان باشد اتفاق خاصی نمی افتند و وضعیت حجاب بهتر نمی شود. خودمان باید به فکر فرهنگ سازی در جامعه باشیم.

البته یک نکته نیز باید ذکر شود. بوده اند سایت هایی که تلاش کرده اند جامعه را مذهبی نشان دهند. این رسانه های این بار راه افراط در پیش گرفته اند جامعه را زیاده از حد مذهبی نشان داده اند. این اقدام نیز تبعات خود را دارد. اولاً جامعه را زیاده از حد مذهبی نشان می دهد. بنابراین اعتماد مخاطبان از این رسانه سلب می شود. دوماً خیال بخشی از جامعه را راحت می کند و موجب می شود آن بخش از جامعه در خواب خرگوشی برود. این امر نیز خطرات خود را دارد. به خصوص اگر مسئولین چنین فکری کنند، همین اقدامات حداقلی نیز انجام نخواهد شد.

آن هایی که خبرهای رسانه های بیگانه را به دیدۀ دقت دنبال می کنند می دانند شیوۀ آن ها این است که به مخاطبان خود القا کنند جامعه آنگونه است که آنها می گویند. گردانندگان آن رسانه ها می دانند که اگر بتوانند به درستی ذهنیت مخاطب را در خصوص چگونگی جامعه شکل دهند، نیازی به توصیه نیست. یعنی دیگر نیازی نیست برای القای اعمال، رفتار، منش و اعتقادی توصیه کنند.

چندی قبل مطلبی در سایت ها و خبرگزاری ها منتشر شد که در آن یکی از خبرهای سایت BBC فارسی را نقل و نقد کرده بودند. BBC در آن مطلب که به جشنواره فیلم همجنسگرایان در انگلیس اختصاص یافته بود، با حسرت از تعداد کم فیلم های ایرانی در آن جشنواره سخن رانده بود. جالب است در آن مطلب BBC به شکلی عجیب سعی در القای این امر داشت که بسیاری از مردم ایران همجنسگرا هستند اما به علت فشار های گروهی خاص و همچنین حکومت، توانایی ابراز وجود ندارند.  یعنی این رسانۀ وابسته به انگلیس سعی دارد چنین مطلب عجیبی را به خورد مردم ایران دهد و به گونه ای فضا سازی کند که بسیاری از مردم ایران همجنسگرا هستند.

اما جالب است که رسانه های داخلی و انقلابی فضای واقعی جامعه را تغییر می دهند و به گونه ای دیگر تحویل مردم و مخاطبان خود می دهند.

در نهایت باید گفت بهتر است رسانه های انقلابی، دغدغه مند و حساس به فرهنگ جامعه با نگاهی دقیق و زیرکانه موضوعات فرهنگی را دنبال کنند و از رفتارهای سیاسی در این زمینه خودداری کنند.